Πακιστάν: Διπλές εξεγέρσεις και η άνοδος του ανεξέλεγκτου χάους
Το Πακιστάν βιώνει αυτή τη στιγμή μια αδιάκοπη επιδείνωση της εσωτερικής του ασφάλειας, με τον Ιούλιο του 2025 να αναδεικνύεται ήδη ως ο πιο θανατηφόρος μήνας για το προσωπικό ασφαλείας της χώρας τα τελευταία χρόνια.
Ένας εντυπωσιακός αριθμός 82 αξιωματικών ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων τριών αξιωματικών με βαθμό Ταγματάρχη, έχουν σκοτωθεί σε ένα κύμα επιθέσεων μαχητών, ενέδρων και απαγωγών σε όλο το Μπαλουχιστάν και το Χιμπέρ Παχτούνκβα (KP) – δύο επαρχίες που βρίσκονται εδώ και καιρό στο επίκεντρο της αυτονομιστικής βίας και της ισλαμιστικής μαχητικότητας.
Το μοτίβο είναι αδιαμφισβήτητο: μαχητές τόσο από τις ομάδες Tehrik-i-Taliban Pakistan (TTP) όσο και από τις αυτονομιστικές ομάδες Μπαλούχ έχουν εντείνει τις δραστηριότητές τους, εξαπολύοντας μια συντονισμένη, αιματηρή επίθεση κατά του κατεστημένου ασφαλείας του Πακιστάν.
Το αποτέλεσμα είναι μια χώρα που αντιμετωπίζει ολοένα και περισσότερο την ανομία, ειδικά στις δυτικές επαρχίες της, όπου έχουν επιβληθεί απαγορεύσεις κυκλοφορίας και ολόκληρες περιοχές χαρακτηρίζονται πλέον ως ζώνες απαγόρευσης εισόδου για τον στρατό. Δίδυμες εξεγέρσεις, αδυσώπητες απώλειες
Ο στρατός του Πακιστάν είναι επί του παρόντος ισχνός, μάχεται αυτό που οι αξιωματούχοι αναφέρουν τώρα ως «δίδυμες εξεγέρσεις». Το TTP, ενθαρρυμένο από την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία στο Αφγανιστάν το 2021, συνέχισε την επίθεσή του στο KP, ενώ οι αυτονομιστές των Μπαλούχ έχουν επιτεθεί επανειλημμένα στο Μπαλούχιστάν, σκοτώνοντας ανώτερους στρατιωτικούς αξιωματούχους και παραστρατιωτικό προσωπικό σε εξαιρετικά συντονισμένες επιχειρήσεις.
Μόλις τις τελευταίες εβδομάδες, ο Ταγματάρχης Anwar Kakar δολοφονήθηκε στην Κουέτα, ο Ταγματάρχης Syed Rabnawaz Tariq έπεσε από πυρά των αυτονομιστών στο Awaran και ο Ταγματάρχης Ziad Salim Awal σκοτώθηκε στο Mastung, ένα άλλο επίκεντρο της μαχητικότητας των Μπαλούχ.
Αυτές οι επιθέσεις, τις οποίες ανέλαβαν ομάδες όπως ο Απελευθερωτικός Στρατός του Μπαλούχιστάν (BLA) και το Απελευθερωτικό Μέτωπο του Μπαλούχιστάν (BLF), αντικατοπτρίζουν όχι μόνο την αυξανόμενη ακρίβεια των επιχειρήσεων των ανταρτών, αλλά και την αυξανόμενη νοημοσύνη και τον στρατηγικό συντονισμό εντός των τάξεων των μαχητών. Εν τω μεταξύ, στις 20 Ιουλίου, επτά αστυνομικοί απήχθησαν στο Νότιο Βαζιριστάν — ένα γεγονός που υπογραμμίζει την επιχειρησιακή εμβέλεια του TTP βαθιά μέσα στη φυλετική ζώνη του Πακιστάν.
Απαγορευμένες περιοχές και κατάρρευση του τοπικού ελέγχου
Η κατάσταση επί τόπου είναι τόσο σοβαρή που ολόκληρες περιοχές έχουν κηρυχθεί απαγορευμένες ζώνες ακόμη και για τις επίλεκτες μονάδες του στρατού.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις των υπηρεσιών πληροφοριών, οι πιο ευάλωτες περιοχές περιλαμβάνουν το Μαστούνγκ, το Αουάραν, το Καλάτ και τα περίχωρα της Κουέτα στο Μπαλουχιστάν, και το Ορακζάι, το Νότιο Βαζιριστάν, το Βόρειο Βαζιριστάν, το Τανκ και το Μπατζάουρ στο Χιμπέρ Παχτούνκβα.
Σε πολλές από αυτές τις περιοχές, οι τοπικές περιφερειακές διοικήσεις έχουν επιβάλει απαγόρευση κυκλοφορίας για να επιτρέψουν την κίνηση των δυνάμεων ασφαλείας και να περιορίσουν τα θύματα μεταξύ των αμάχων.
Ωστόσο, ο φόβος είναι εμφανής: τα στρατεύματα φέρεται να διστάζουν να εισέλθουν σε ορισμένες περιοχές λόγω της υψηλής πιθανότητας ενέδρων και επιθέσεων με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς. Ο όρος «ζώνη απαγόρευσης εισόδου» δεν είναι πλέον ρητορικός — χρησιμοποιείται από τον ίδιο τον στρατό του Πακιστάν για να περιγράψει περιοχές όπου έχει χάσει τον επιχειρησιακό έλεγχο.
Ανταπόκριση από δεκαετίες πολιτικής
Για να κατανοήσει κανείς το χάος που πλήττει τώρα το Πακιστάν, πρέπει να ανατρέξει στις στρατηγικές αποφάσεις της χώρας τις τελευταίες πέντε δεκαετίες.
Από τη δεκαετία του 1970, το πακιστανικό στρατιωτικό κατεστημένο έχει καλλιεργήσει και ενδυναμώσει ισλαμιστικές ομάδες στο Αφγανιστάν ως μέρος του ευρύτερου δόγματος εξωτερικής πολιτικής του — με στόχο την απόκτηση στρατηγικού βάθους και την αντιμετώπιση της ινδικής επιρροής.
Αυτή η πολιτική κορυφώθηκε με την απροκάλυπτη και συγκαλυμμένη υποστήριξη του Πακιστάν προς τους Ταλιμπάν, ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά της τρομοκρατίας μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Αλλά η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία το 2021 έχει παράσχει ιδεολογική και υλικοτεχνική ενίσχυση στο TTP, το οποίο τώρα λειτουργεί σχεδόν ατιμώρητα κατά μήκος της πορώδους Γραμμής Ντουράντ.
Ο ίδιος ισλαμισμός που κάποτε έθρεψε το Πακιστάν έχει πλέον μετατραπεί σε ένα ανεξέλεγκτο τέρας — μια ιδεολογία που τώρα απειλεί το ίδιο το κράτος που το έθρεψε.
Το ζήτημα του Μπαλουχιστάν
Το Μπαλουχιστάν, η μεγαλύτερη και λιγότερο ανεπτυγμένη επαρχία του Πακιστάν, βρίσκεται σε κατάσταση σύγκρουσης χαμηλής έντασης εδώ και δεκαετίες.
Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες έχουν σημειωθεί απότομες κλιμακώσεις της αυτονομιστικής βίας.
Οι αντάρτες των Μπαλουχιστών, που επί μακρόν ζητούσαν αυτονομία ή απόσχιση, έχουν πλέον εκσυγχρονίσει τις τακτικές τους, στοχεύοντας συχνά ανώτερο στρατιωτικό προσωπικό και χρησιμοποιώντας εξελιγμένα όπλα.
Η απώλεια τριών αξιωματικών με βαθμό Ταγματάρχη σε μόλις ένα μήνα στο Μπαλουχιστάν έχει προκαλέσει σοκ στις τάξεις του Πακιστανικού Στρατού.
Οι δολοφονίες καταδεικνύουν ότι η εξέγερση δεν περιορίζεται πλέον σε απομακρυσμένες φυλετικές εστίες – έχει πλέον διεισδύσει σε αστικά και ημιαστικά κέντρα.
Κάτι που περιπλέκει περαιτέρω την πρόκληση είναι η δυσαρέσκεια του τοπικού πληθυσμού, ο οποίος συχνά θεωρεί την στρατιωτική παρουσία ως επαγγελματική και όχι προστατευτική.
Αυτό τροφοδοτεί έναν κύκλο ριζοσπαστικοποίησης και εξέγερσης, τον οποίο οι βαριές τακτικές του Πακιστάν έχουν μόνο επιδεινώσει.
Η περιφερειακή επίπτωση: Ένα μάθημα για το Μπαγκλαντές
Καθώς το Πακιστάν αιμορραγεί, ο ανατολικός γείτονας της Ινδίας, το Μπαγκλαντές, θα έκανε καλά να παρακολουθεί στενά. Από την εκδίωξη της Σεΐχη Χασίνα τον Αύγουστο του 2024 και την άνοδο του Μουχάμαντ Γιουνούς ως επικεφαλής μιας προσωρινής κυβέρνησης, το Μπαγκλαντές έχει επίσης βιώσει μια αύξηση της εξτρεμιστικής δραστηριότητας.
Οι αναλυτές φοβούνται ότι, αν δεν ελεγχθεί, αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί στο είδος του συστημικού χάους που αντιμετωπίζει το Πακιστάν σήμερα. Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο εθνών ιστορικά είναι η σταθερή στάση του Μπαγκλαντές κατά του βίαιου ισλαμισμού.
Υπό την Χασίνα, τα εξτρεμιστικά δίκτυα διαλύθηκαν και η κοσμική διακυβέρνηση διατηρήθηκε. Ωστόσο, οι πρόσφατες αλλαγές στη δομή της πολιτικής εξουσίας της Ντάκα έχουν ενθαρρύνει τα σκληροπυρηνικά στοιχεία.
Η πτώση του Πακιστάν προσφέρει μια προειδοποιητική ιστορία για το Μπαγκλαντές. Τη στιγμή που ο ιδεολογικός εξτρεμισμός επιτρέπεται να διαπεράσει την πολιτική, την ασφάλεια και την κοινωνία των πολιτών, γίνεται μια απειλή με ύδρα.
Αυτό που ξεκινά ως πλεονέκτημα για γεωπολιτικούς ελιγμούς μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε υπαρξιακό κίνδυνο, όπως ανακαλύπτει τώρα το Πακιστάν στα δυτικά του σύνορά του.
Ένα έθνος στα όρια
Ο Ιούλιος του 2025 θα μείνει στην ιστορία ως ένας μήνας-ορόσημο για την εσωτερική ασφάλεια του Πακιστάν. Ο αριθμός των νεκρών, οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας, ο χαρακτηρισμός μεγάλων εκτάσεων εδάφους ως ζώνες απαγόρευσης κυκλοφορίας — όλα δείχνουν μια χώρα σε βαθιά κρίση, που αγωνίζεται να διατηρήσει τον έλεγχο της γεωγραφίας της, του στρατού της και της ιδεολογίας της.
Οι δίδυμες εξεγέρσεις στο Μπαλουχιστάν και το Χιμπέρ Παχτούνκβα δεν είναι πλέον περιθωριακές εξεγέρσεις — είναι κυρίαρχες κρίσεις ασφαλείας.
Η αδυναμία του πακιστανικού κράτους να τις αντιμετωπίσει αποφασιστικά, παρά την ανάπτυξη τεράστιων δυνάμεων, δείχνει πόσο βαθιά διασπασμένη και ευάλωτη έχει γίνει η χώρα.
Αυτό που μας περιμένει είναι αβέβαιο. Αλλά αυτό που είναι ήδη εμφανές είναι ότι το εσωτερικό περιβάλλον απειλών του Πακιστάν έχει φτάσει σε ανησυχητικά επίπεδα — όχι μόνο για το ίδιο, αλλά και για ολόκληρη την περιοχή της Νότιας Ασίας.