Η ανάθεση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο εμιράτο του Κατάρ, πριν από δώδεκα χρόνια, επιβεβαιώνει την αστραπιαία άνοδό του στη διεθνή σκηνή. Αλλά σηματοδοτεί επίσης την έναρξη μιας ατελείωτης σαπουνόπερας που αναμειγνύει λόμπι, φήμες για δωροδοκίες, κατασκοπεία, προπαγάνδα και σαμποτάζ.
Ήταν πριν από δώδεκα χρόνια, αλλά ο Ζεπ Μπλάτερ το θυμάται σαν να ήταν χθες. Στις 2 Δεκεμβρίου 2010, στην έδρα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (FIFA), στη Ζυρίχη της Ελβετίας, μπροστά σε μια αίθουσα γεμάτη ποδοσφαιρικούς και πολιτικούς VIP, ο επικεφαλής του θεσμού άνοιξε τον φάκελο που περιείχε το όνομα του νικητή της ψηφοφορίας για την ανάθεση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022.
«Ήξερα ότι ήταν το Κατάρ», θυμάται ο πρώην ηγέτης της Ελβετίας, σήμερα 86 ετών. «Κατά τη δική μου αντίληψη για τη FIFA και το Παγκόσμιο Κύπελλο, το τουρνουά δεν έπρεπε ποτέ να πάει εκεί. Αλλά έγινε».
Στη συνέλευση, ο επιβλητικός Μοχάμεντ Μπεν Χαμάντ Αλ Θάνι, κυβερνήτης της μοναρχίας του Κόλπου, και η σύζυγός του, η υπεροπτική Sheikha Moza Al-Misned, όλοι ντυμένοι στα μωβ, πετάγονται από τις θέσεις τους. Ο εμίρης αγκαλιάζει τα παιδιά του που κλαίνε. «Σας ευχαριστώ που πιστεύετε στην αλλαγή, σας ευχαριστώ που δώσατε στο Κατάρ μια ευκαιρία. Σας υπόσχομαι, θα είστε περήφανοι για εμάς», διακηρύσσει ο Μοχάμεντ Μπεν Χαμάντ Αλ Θάνι, επικεφαλής της υποψηφιότητας του εμιράτου, από το βήμα, δίπλα στον Μπλάτερ, με το πρόσωπό του σφιγμένο.
Όπως αναφέρει η Monde αυτή η τελετή παγκόσμιας εμβέλειας επιβεβαιώνει τη ραγδαία άνοδο του Κατάρ στη διεθνή σκηνή. Κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας της εκτελεστικής επιτροπής της FIFA, το κράτος κέρδισε με δεκατέσσερις ψήφους έναντι οκτώ στον κύριο ανταγωνιστή του, τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Μια λαμπρή ανατροπή» , διαβεβαιώνουν οι υποστηρικτές του εμιράτου. «Μια ληστεία» , ανταπαντούν οι επικριτές του, γνωρίζοντας τις φήμες για δωροδοκίες που διογκώνονται στο παρασκήνιο.
Μια μεγάλη σειρά σόου
Είναι η εναρκτήρια ακολουθία μιας μεγάλης σειράς σόου. Τα τρία επεισόδια μιας ατελείωτης διαμάχης, που αναμειγνύει lobbying, κατασκοπεία, προπαγάνδα και σαμποτάζ. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους αυτού του μπλοκμπάστερ, ο προϋπολογισμός του οποίου ανέρχεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, υπάρχει μια αρμάδα διπλωματών και συμβούλων: εκείνοι του Κατάρ, αποφασισμένοι πάση θυσία να πετύχουν το «δικό τους» Κύπελλο, και εκείνοι των αντιπάλων του από τον Κόλπο, έτοιμοι να κάνουν τα πάντα για να το αποτρέψουν.
Μία εκστρατεία οδοστρωτήρας
Αλλά στα εύσημα αυτού του σκιώδους πολέμου, που είναι τόσο απίστευτος όσο και επιζήμιος, βρίσκουμε επίσης τους βαρόνους της FIFA, τους εμπειρογνώμονες της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), τους δικαστές της Εθνικής Οικονομικής Εισαγγελίας της Γαλλίας (PNF) και μερικούς κυνηγούς λαβράκιων από τον διεθνή Τύπο.
Παραμονές της έναρξης της διοργάνωσης, η οποία θα διεξαχθεί από τις 20 Νοεμβρίου έως τις 18 Δεκεμβρίου, ιδού το νουάρ μυθιστόρημα του Παγκοσμίου Κυπέλλου, η ιστορία ενός τουρνουά που δεν θα μπορούσε ποτέ να είχε πραγματοποιηθεί.
Για τους Καταριανούς, τα προβλήματα άρχισαν ήδη πριν από τις 2 Δεκεμβρίου 2010. Την προηγούμενη χρονιά, ο Γάλλος Ζερόμ Βαλκ, τότε γενικός γραμματέας της FIFA, είχε έρθει να τους προτείνει να αποσύρουν την υποψηφιότητά τους με αντάλλαγμα άλλες διοργανώσεις, χαμηλότερου επιπέδου. Το αίτημα προερχόταν από τον Ζεπ Μπλάτερ, ο οποίος δεν ενθουσιάστηκε καθόλου με την ιδέα ότι το αγαπημένο του τουρνουά, βιτρίνα και κότα με τα χρυσά αυγά της FIFA, θα διεξαγόταν σε μια χώρα «τόσο μεγάλη όσο το καντόνι του Ζουγκ» (Ελβετία) και ότι πραγματοποιείται, επιπλέον, κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ένα προφανές ρίσκο, δεδομένου του καμινιού που γίνεται το εμιράτο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Βέβαια, το 2008, όταν οι Καταριανοί είχαν ξεκινήσει τον αγώνα, το αφεντικό του παγκόσμιου ποδοσφαίρου τους είχε δώσει το πράσινο φως. Αλλά επρόκειτο για μια συμφωνία επί της αρχής. «Αυτό θα έλεγα στο Λουξεμβούργο αν είχε έρθει να με δει», είπε ο Μπάτλερ οποίος παραμένει διάσημος για τα τεχνάσματά του και την τέχνη του γλυκόπικρου σχολιασμού. Αλλά οι Καταριανοί δεν ήρθαν για να συμπληρώσουν τους αριθμούς. Ήρθαν για να κερδίσουν.
Πολύ γρήγορα, η εκστρατεία τους με τη μορφή οδοστρωτήρα και το φρενήρες lobbying πανικόβαλε το προσωπικό της FIFA. Εξ ου και το αμήχανο αίτημα του Ζερόμ Βαλκ προς τους αξιωματούχους του Κατάρ εκείνη την ημέρα του 2009: «Έκανα την ερώτηση χωρίς ενέργεια, μου απάντησαν κατηγορηματικά “όχι”. Από εκεί και πέρα, η υποψηφιότητά τους ήταν ελεύθερη».
«Αγόρασαν το Παγκόσμιο Κύπελλο»
Η πρώτη κρίση στο δρόμο προς το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 σημειώθηκε τον Μάιο του 2011. Ο Τζακ Γουόρνερ από το Τρινιντάντ, πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Ποδοσφαίρου Βόρειας Αμερικής, Κεντρικής Αμερικής και Καραϊβικής, κατηγορούμενος για υπεξαίρεση, δημοσιοποίησε ένα εκρηκτικό email που έστειλε στον Ζερόμ Βαλκ.
«Αγόρασαν το Παγκόσμιο Κύπελλο», γράφει το νούμερο δύο της FIFA, αναφερόμενος στους Καταριανούς. Η μικρή αυτή φράση πυροδοτεί έναν καταιγισμό αναφορών στα μέσα ενημέρωσης. Οι υποψίες για διαφθορά που πλανάται πάνω από την ψηφοφορία για την απονομή έρχονται στο φως.
Ο αντίκτυπος του μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι ακόμη πιο ισχυρός καθώς η FIFA έχει ήδη βυθιστεί σε βαθιά ηθική κρίση.
Ο Καταριανός Μοχάμεντ Μπεν Χαμάμ, ο ισχυρός πρόεδρος της Ασιατικής Συνομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (AFC) και αρχιτέκτονας της νίκης του 2010, πιάστηκε να μοιράζει φακέλους 40.000 δολαρίων σε ψηφοφόρους στην Καραϊβική πριν από την κούρσα για την προεδρία της FIFA.
«Οι Καταριανοί έχουν ξοδέψει τόσα πολλά χρήματα για να δικαιολογήσουν την οργάνωση, εκατό φορές περισσότερα από τους Αμερικανούς, που η δύναμη του χρήματος κέρδισε τα πάντα», δήλωσε ο Ζερόμ Βαλκ, πρώην γενικός γραμματέας της FIFA.
«Δεν μιλούσα για εξαγορά ψήφων από το Κατάρ», διαβεβαιώνει σήμερα ο κ. Βαλκ σχετικά με το περίφημο e-mail του. «Εννοούσα ότι οι Καταριανοί ξόδεψαν τόσα πολλά χρήματα για να δικαιολογήσουν την οργάνωση, εκατό φορές περισσότερα από τους Αμερικανούς, που η δύναμη του χρήματος κέρδισε τα πάντα. Δεν μπορούσαμε πλέον να έχουμε καλή συνείδηση».
Το 2012, για να αποκαταστήσει την εικόνα του «αστυνομικού του ποδοσφαίρου», το δίδυμο Μπλάτερ-Βαλκ έδωσε εντολή στην Επιτροπή Δεοντολογίας της FIFA να ρίξει φως στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2010. Το ερευνητικό αυτό έργο ανατέθηκε στον Αμερικανό πρώην εισαγγελέα Μάικλ Γκαρσία.
Ο τελευταίος υπέβαλε την έκθεσή του δύο χρόνια αργότερα στο «ιεραρχείο» της Ζυρίχης, που αποφάσισε να μην τη δημοσιοποιήσει.
Ο μόνος που έχει την εξουσιοδότηση να εκφραστεί για το έγγραφο αυτό των πολλών εκατοντάδων σελίδων, ο πρώην γερμανός δικαστής Χανς Γιοακιμ Ερκερτ , συμπρόεδρος της επιτροπής δεοντολογίας, δηλώνει ότι, αν και επισημαίνει «αμφισβητήσιμη συμπεριφορά» , αυτή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως γεγονός διαφθοράς και να θέσει υπό αμφισβήτηση την ψηφοφορία του 2010. Εντός της FIFA, το εμιράτο είναι καθαρό.
Αλλά, παντού αλλού, οι αμφιβολίες παραμένουν. Ο κ. Γκαρσία παραιτείται και καταγγέλλει μια «ελλιπή και λανθασμένη παρουσίαση» της έκθεσής του, από την οποία έχει δημοσιευθεί μόνο μια περίληψη σαράντα σελίδων. Στην πορεία, ο κ. Μπλάτερ καταθέτει μήνυση και παραδίδει το έγγραφο στον εισαγγελέα της Ελβετικής Συνομοσπονδίας (MPC), ο οποίος ανοίγει ποινική διαδικασία τον Μάρτιο του 2015.
Στα τέλη του 2013, οι κατηγορίες-σοκ του Guardian
Εν τω μεταξύ, οι Καταριανοί αντιμετώπισαν και άλλα προβλήματα. Στο πρωτοσέλιδο στις 25 Σεπτεμβρίου 2013, η βρετανική εφημερίδα The Guardian διακηρύσσει ότι, μέχρι τον εναρκτήριο αγώνα, τέσσερις χιλιάδες ξένοι εργάτες θα έχουν πεθάνει στα εργοτάξια του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Η κατηγορία αυτή προβάλλεται από τον Αυστραλό Sharan Burrow, γενικό γραμματέα της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ITUC), με βάση τον αριθμό των Νεπαλέζων και των Ινδών – των δύο κύριων ξένων κοινοτήτων στο Κατάρ – που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Πρόκειται για τις καταστροφικές συνθήκες ασφαλείας στα εργοτάξια, την αποπνικτική ζέστη από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο και τη ζωή σκλαβιάς που ζουν οι εργάτες, «αλυσοδεμένοι» στο αφεντικό τους με την καφάλα, ένα σύστημα επιτροπείας που αγγίζει τα όρια της σύγχρονης δουλείας. Πρόκειται για ένα νέο κεραυνό εν αιθρία. Ήδη αμαυρωμένο από τις κατηγορίες για μίζες, το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 βρίσκεται περισσότερο λερωμένο με το αίμα μικρών ασιατικών χεριών. Τον Απρίλιο του 2014, η ITUC υπέβαλε καταγγελία στη ΔΟΕ, για καταναγκαστική εργασία, κατά των αρχών της Ντόχα.
Οι ειδήμονες της FIFA γνωρίζουν ότι στη χερσόνησο ο υδράργυρος μπορεί να πλησιάσει τους 50°C. Αλλά, περισσότερο από την ευημερία των εργαζομένων, ανησυχούν για την ευημερία των παικτών. Από φόβο μήπως κατηγορηθούν ότι θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους, αναθέτουν στον Ζερόμ Βαλκ να διαπραγματευτεί με τα εθνικά πρωταθλήματα την ανατροπή του προγράμματος. Επαναδιαπραγμάτευση των τηλεοπτικών συμβολαίων, αποζημίωση των συλλόγων: η διαδικασία είναι θυελλώδης αλλά, τον Μάρτιο του 2015, ολοκληρώνεται. Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 θα διεξαχθεί στο τέλος του έτους αντί για τον Ιούλιο.
Αν διεξαχθεί… Πεπεισμένος ότι ο κόσμος του ποδοσφαίρου έχει εξαπατηθεί, ο Τύπος του Λονδίνου αρχίζει να απαιτεί τη διοργάνωση νέας ψηφοφορίας. Στον απόηχο της παραίτησης του Ζεπ Μπλάτερ τον Ιούνιο του 2015, υπό την πίεση της αμερικανικής δικαιοσύνης, η οποία απείλησε να εντάξει τη FIFA στον κατάλογο των εγκληματικών οργανώσεων, ο Βρετανός υπουργός Πολιτισμού επιβεβαίωσε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι έτοιμο να αντικαταστήσει το Κατάρ. Είναι πεπεισμένος ότι η υποψηφιότητά του για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2018, που ανατέθηκε στη Ρωσία, τορπιλίστηκε από τα παρασκηνιακά παζάρια του Μοχάμεντ Μπεν Χαμάμ.
Στις αποσκευές του ανθρώπου που δύο χρόνια νωρίτερα είχε δηλώσει ότι «το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ εγείρει ερωτήματα», οι τελωνειακοί ανακαλύπτουν δύο ολοκαίνουργια ρολόγια Rolex.
Το Κατάρ έχει προετοιμαστεί για αυτά τα σοκ. Οι εκπρόσωποί του φροντίζουν συνεχώς να λαδώνουν τους τροχούς των προετοιμασιών για το Παγκόσμιο Κύπελλο τους. Τον Φεβρουάριο του 2013, ο Καρλ Χάινς Ρουμενίγκε, θρύλος του γερμανικού ποδοσφαίρου, επέστρεψε από ένα συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συλλόγων, της οποίας είναι πρόεδρος. Μια ρουτίνα που διοργανώθηκε στη Ντόχα και χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από τους Καταριανούς. Στις αποσκευές του ανθρώπου που, δύο χρόνια νωρίτερα, είχε δηλώσει ότι «το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ εγείρει ερωτήματα» , οι τελωνειακοί ανακάλυψαν δύο ολοκαίνουργια ρολόγια Rolex. Ένα «δώρο» 100.000 ευρώ, του οποίου ο πρώην σέντερ φορ της Μπάγερν Μονάχου θα αρνηθεί να αποκαλύψει την προέλευση.
Κατασκοπεύοντας τους ανταγωνιστές
Οι Καταριανοί χρησιμοποιούν επίσης λιγότερο συμβατικά εργαλεία. Σε μια σειρά από άρθρα που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα, το αμερικανικό πρακτορείο ειδήσεων AP εξιστορεί πώς οι αρχές της Ντόχα υπέγραψαν σύμβαση, ακόμη και πριν από τις εκλογές του 2010, με μια αμερικανική εταιρεία συμβούλων κυβερνοασφάλειας, την Global Risk Advisors (GRA), της οποίας ηγείται ο Κέβιν Τσάλκερ, πρώην υπάλληλος της CIA. Η εταιρεία φέρεται να είχε αναλάβει την κατασκοπεία ανταγωνιστών στο εμιράτο, καθώς και αξιωματούχων της FIFA. Στα χρόνια που ακολούθησαν, τα μεγάλα αυτιά της GRA θα συνέχιζαν να παρακολουθούν τα στοιχεία που ήταν επικριτικά για το Κατάρ.
Η έρευνα του AP βασίζεται σε διαρροές , εκατοντάδες σελίδες συμβολαίων, τιμολογίων και μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από την εταιρεία, τα οποία το πρακτορείο ισχυρίζεται ότι έχει ελέγξει για τη γνησιότητά τους, καθώς και συνεντεύξεις με συνεργάτες του Κέβιν Τσάλκερ. Σε απάντηση, ο τελευταίος αρνήθηκε ότι πραγματοποίησε παράνομες επιχειρήσεις και επιβεβαίωσε, χωρίς ωστόσο να προσκομίσει αποδείξεις, ότι ορισμένα έγγραφα που έχει στην κατοχή του το ΑΡ είναι πλαστά. Οι αρχές της Ντόχα αρνήθηκαν οποιαδήποτε δραστηριότητα παρακολούθησης από τους επικριτές τους.
Σε ένα έγγραφο, η GRA υπερηφανεύεται ότι «προστάτευσε το Κατάρ επιτιθέμενη στους επιτιθέμενους».
Σε ένα άλλο κομμάτι, από το 2014, η εταιρεία επαινεί την επιτυχία των «επιχειρήσεων διείσδυσης που στοχεύουν σε κρίσιμες φωνές εντός της FIFA».
Σύμφωνα με το AP, ένας από τους στόχους της εταιρείας θα ήταν ο Γερμανός Τέο Ζβάντζιγκερ, πρώην μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της FIFA και πολέμιος του Μουντιάλ του Κατάρ. Σε ένα τρίτο έγγραφο, η GRA προτείνει κρυφά την παραβίαση του υπολογιστή του Youssef Al-Otaiba, του πρεσβευτή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, του επικεφαλής των ελιγμών κατά του Κατάρ στην Ουάσιγκτον. Σύμπτωση ή όχι, τον Ιούνιο του 2017, ολόκληρα τμήματα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του διπλωμάτη, που αποσπάστηκαν από έναν μυστηριώδη χάκερ, θα αρχίσουν να διαρρέουν στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης.
Ολοένα και περισσότερες καταδικαστικές εκθέσεις ΜΚΟ
Αλλά, στα μέσα της δεκαετίας του 2010, ήταν το θέμα των ξένων εργαζομένων που έβραζε και πάλι. Οι μεταρρυθμίσεις που υιοθέτησε η Ντόχα μετά τις αποκαλύψεις του Guardian δεν εξαπάτησαν τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι εκθέσεις της Διεθνούς Αμνηστίας και του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συσσωρεύονται, όλο και πιο καταδικαστικές. Η καταγγελία της ITUC για «καταναγκαστική εργασία» ενώπιον της ΔΟΕ εκθέτει τη μοναρχία στη σύσταση εξεταστικής επιτροπής. Μια διαδικασία που πιθανότατα θα οδηγήσει σε οικονομικές κυρώσεις, όπως συνέβη με τη Βιρμανία στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Για να αποφύγει μια τέτοια μαύρη λίστα, η οποία θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για το Παγκόσμιο Κύπελλο, το Στέμμα του Κατάρ δρομολογεί άλλη μια από αυτές τις επιχειρήσεις επιρροής των οποίων έχει το μυστικό. Αποστέλλει στην έδρα της ΔΟΕ, στη Γενεύη, ένα σωρό απεσταλμένους, αποφασισμένους να αποτρέψουν την ψήφιση μιας εξεταστικής επιτροπής.
«Όλες οι χώρες μέλη που έχουν οικονομικές ή αθλητικές σχέσεις με το Κατάρ βρέθηκαν υπό πίεση», θυμάται ο Βέλγος συνδικαλιστής Λουκ Κόρτεμπικ , ο οποίος ήταν πρόεδρος της ομάδας των εργαζομένων, στη συνέχεια του διοικητικού οργάνου της ΔΟΕ στη δεκαετία του 2010. «Ήταν πολύ ορατό και πολύ σκληρό .
Οι Καταριανοί μου υπενθύμιζαν συνεχώς πόσο σημαντικό ήταν το φυσικό αέριο τους για το Βέλγιο. Κανείς δεν μπορούσε να κινηθεί».
Τον Νοέμβριο του 2017, λόγω της έλλειψης πλειοψηφίας στο διοικητικό συμβούλιο υπέρ της έναρξης μιας επιτροπής έρευνας, η ΔΟΕ σφράγισε έναν συμβιβασμό με τους Καταριανούς. Σε αντάλλαγμα για την απόσυρση της καταγγελίας της CSI, το Κατάρ δεσμεύεται να φιλοξενήσει ένα παράρτημα της οργάνωσης στο έδαφός της και να καταργήσει την καφάλα . Η συμφωνία επικροτείται από τον Sharan Burrow. Μέσα σε μια νύχτα, η Κασσάνδρα των «τεσσάρων χιλιάδων νεκρών» μετατρέπεται σε ένθερμο υποστηρικτή της επίπονης προόδου του εργατικού δικαίου του Κατάρ. Μια μεταμόρφωση που προκαλεί αμηχανία στις τάξεις των ΜΚΟ. Μόνο το 2020, όταν τα εργοτάξια του Παγκοσμίου Κυπέλλου θα έχουν σχεδόν όλα τελειώσει, θα καταργηθούν οι νομικές βάσεις της καφάλα.
ieidiseis.gr