Στην 60ή Σύνοδο του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (UNHRC) στη Γενεύη, που πραγματοποιήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου, ο ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων Arif Aajakia παρενέβη με θλίψη, ο οποίος έδωσε μια ακλόνητη περιγραφή των επίμονων κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι θρησκευτικές μειονότητες στο Πακιστάν και το Μπαγκλαντές.
Μιλώντας ως Εκτελεστικός Διευθυντής του Ασιατικού Φόρουμ Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο Aajakia υπογράμμισε τις συστηματικές αποτυχίες των κρατικών αρχών και στις δύο χώρες να παρέχουν ουσιαστική προστασία, προειδοποιώντας ότι η κατάσταση όχι μόνο έχει επιμείνει αλλά, σε αρκετές περιπτώσεις, έχει επιδεινωθεί.
Τα σχόλιά του έδωσαν έμφαση στις εδραιωμένες δομές καταστολής που καθορίζουν τη ζωή των μειονοτήτων στα δύο έθνη με μουσουλμανική πλειοψηφία της Νότιας Ασίας.
Η παρέμβαση του Aajakia δεν βασίστηκε σε ρητορικές λεπτότητες. Αποκάλυψε τις συνεχιζόμενες φρικαλεότητες στις επαρχίες Μπαλουχιστάν και Χιμπέρ Παχτούνκβα του Πακιστάν, όπου, όπως ισχυρίστηκε, οι παρατεταμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις έχουν αφήσει ουλές που διαπερνούν βαθιά τις κοινότητες.
Οι αναφορές για αναγκαστικές εξαφανίσεις, εξωδικαστικές δολοφονίες και εκτεταμένα βασανιστήρια σκιαγραφούν μια εικόνα όχι ενός μεμονωμένου κενού στα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά ενός συστήματος που ομαλοποιεί την καταστολή. «Χιλιάδες ειρηνικοί πολίτες Μπαλούχ και Παστούν αγνοούνται από τις κρατικές δυνάμεις», δήλωσε, εφιστώντας την προσοχή στην ανατριχιαστική ανακάλυψη μαζικών τάφων και στο τραγικό τελετουργικό όπου οι οικογένειες ανακτούν τα λείψανα αγαπημένων τους προσώπων χωρίς ποτέ να γνωρίζουν τι απέγιναν στις τελευταίες τους στιγμές.
Η πιο στοιχειωτική εικόνα που θυμίζει η κατάθεσή του δεν ήταν μόνο των νεκρών αλλά και των ζωντανών – ιδιαίτερα των γυναικών και των παιδιών που βγήκαν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας, απαιτώντας την επιστροφή των αγνοούμενων μελών των οικογενειών τους. Αντί να αντιμετωπίζονται με συμπόνια, αυτές οι διαδηλώσεις, είπε ο Aajakia, έχουν αντιμετωπιστεί με κατηγορίες για γκλομπ και συλλήψεις.
Επικαλέστηκε το παράδειγμα της Mahrang Baloch, η οποία έχει γίνει σύμβολο των σιωπηλών φωνών – κρατείται σε απομόνωση, αποκομμένη από τον κόσμο, η μοίρα της αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των κρατικών αρχών που λειτουργούν με ελάχιστη διαφάνεια και λιγότερη λογοδοσία.
Οι ισχυρισμοί πλήττουν την καρδιά του νομικού πλαισίου του Πακιστάν. Ο Aajakia επέστησε την προσοχή σε μια πρόσφατα εισαχθείσα προσωρινή εντολή που επιτρέπει στις δυνάμεις ασφαλείας να κρατούν άτομα για έως και 90 ημέρες χωρίς να τα παρουσιάζουν στο δικαστήριο. Ενώ το μέτρο δικαιολογείται από την Ισλαμαμπάντ ως απαραίτητο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, αντικατοπτρίζει τα ίδια τα πρότυπα αυταρχισμού που οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν εδώ και καιρό καταδικάσει.
Τέτοιες διατάξεις παραβιάζουν άμεσα τις διεθνείς συνθήκες στις οποίες έχει υπογράψει το Πακιστάν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προστατεύουν τα άτομα από την αυθαίρετη κράτηση.
Η ομαλοποίηση τέτοιων νόμων όχι μόνο εδραιώνει την ατιμωρησία, αλλά και κλείνει τις ήδη στενές οδούς δικαστικής προσφυγής που είναι διαθέσιμες στις διωκόμενες μειονότητες και τις περιθωριοποιημένες εθνοτικές ομάδες. Για τις θρησκευτικές μειονότητες του Πακιστάν, αυτά τα νομικά και εξωδικαστικά μέτρα προσθέτουν σε ένα προϋπάρχον βάρος δομικών διακρίσεων.
Οι Χριστιανοί, οι Ινδουιστές, οι Σιχ και οι Αχμαντί συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν εδραιωμένα κοινωνικά και θεσμικά εμπόδια.
Οι νόμοι περί βλασφημίας, διαβόητα ευρείς και συχνά οπλισμένοι, κρέμονται σαν σπαθί πάνω από αυτές τις κοινότητες, με απλές κατηγορίες να επαρκούν για να υποκινήσουν τη βία του όχλου.
Οι εκκλησίες και οι ναοί παραμένουν ευάλωτοι σε επιθέσεις, συχνά παρουσία αδιάφορων αρχών επιβολής του νόμου. Οι αναγκαστικές μεταστροφές, ιδίως κοριτσιών Ινδουιστών και Χριστιανών, αναφέρονται με ζοφερή συχνότητα, ωστόσο οι καταδίκες παραμένουν ασαφείς, εδραιώνοντας περαιτέρω ένα κλίμα φόβου και παραίτησης.
Αν το Πακιστάν αποτελεί παράδειγμα κρατικής συνενοχής και δομικής καταστολής, το Μπαγκλαντές αντανακλά μια πιο ύπουλη μορφή εχθρότητας —μιας μορφής που είναι λιγότερο ορατή στους διεθνείς παρατηρητές αλλά εξίσου διαβρωτική. Οι παρατηρήσεις του Aajakia τόνισαν ότι οι μειονότητες στο Μπαγκλαντές, συμπεριλαμβανομένων των Ινδουιστών, των Βουδιστών και των Χριστιανών, υφίστανται συνεχείς πιέσεις που εκδηλώνονται μέσω πολιτικής περιθωριοποίησης, κοινωνικού αποκλεισμού και σποραδικής βίας.
Η μείωση των μειονοτικών πληθυσμών στο Μπαγκλαντές, που κάποτε εκτιμούνταν ότι αποτελούσε ένα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο της δημογραφικής σύνθεσης, αντικατοπτρίζει τη σιωπηλή έξοδο των κοινοτήτων που έχουν ωθηθεί στα όριά τους λόγω της ανασφάλειας και της συστηματικής παραμέλησης. Η πορεία του Μπαγκλαντές όσον αφορά τα δικαιώματα των μειονοτήτων έχει σημαδευτεί από αντιφάσεις.
Από τη μία πλευρά, αυτοπροσδιορίζεται ως κοσμική δημοκρατία· από την άλλη, οι μειονότητές του παραμένουν ευάλωτες σε εκφοβισμό και πολιτική διαγραφή. Τα βίαια ξεσπάσματα κατά των Ινδουιστών κατά τη διάρκεια κοινοτικών αναταραχών, η καταστροφή ναών και οι στοχευμένες επιθέσεις σε επιχειρήσεις που ανήκουν σε μειονότητες υπογραμμίζουν μια διαρκή αποτυχία των κρατικών θεσμών να διασφαλίσουν ίση προστασία βάσει του νόμου.
Οι αρχές συχνά υιοθετούν μια στάση άρνησης ή υποτίμησης, απορρίπτοντάς τα ως μεμονωμένα περιστατικά αντί να αναγνωρίζουν τις δομικές ευπάθειες που επιτρέπουν τέτοια βία. Στο φόρουμ του ΟΗΕ, η επιμονή του Aajakia ότι και οι δύο χώρες έχουν απογοητεύσει συστηματικά τις μειονότητές τους υπογράμμισε τη βαθιά σήψη στα πλαίσια διακυβέρνησής τους.
Η έκκλησή του για μια αποστολή διερεύνησης γεγονότων του ΟΗΕ στο Μπαλουχιστάν και το Χιμπέρ Παχτούνκβα εμπεριείχε μια αίσθηση επείγοντος, αντανακλώντας όχι μόνο τη δεινή θέση όσων έχουν ήδη θύματα, αλλά και την επικείμενη απειλή μελλοντικών κακοποιήσεων υπό το μανδύα της κρατικής ατιμωρησίας. Τέτοιες αποστολές, αν και συχνά αντιστέκονται σε αυτές κυρίαρχες κυβερνήσεις, φέρουν το βάρος της διεθνούς νομιμότητας που οι ακτιβιστές βάσης και οι οικογένειες των αγνοουμένων αγωνίζονται να επιτύχουν μόνοι τους.
Αυτό που προκύπτει από την κατάθεσή του δεν είναι απλώς μια λίστα παραπόνων, αλλά ένα μοτίβο συστηματικού αποκλεισμού. Στο Πακιστάν, η άμεση εμπλοκή του κράτους σε στρατιωτικές επιχειρήσεις και η νομοθεσία του που επιτρέπει την αυθαίρετη κράτηση δημιουργούν έναν μηχανισμό καταστολής που στοχεύει δυσανάλογα στις εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες.
Εν τω μεταξύ, στο Μπαγκλαντές, η κρατική παραμέληση επιτρέπει στις πλειοψηφικές παρορμήσεις να φουντώνουν, αφήνοντας τις μειονότητες ευάλωτες σε επεισοδιακά κύματα βίας και μακροχρόνιας περιθωριοποίησης.
Και τα δύο μοντέλα αντανακλούν μια βαθιά αποτυχία να αγκαλιάσουν τον πλουραλισμό ως βασική δημοκρατική αξία. Η σιωπή που συχνά περιβάλλει αυτές τις κακοποιήσεις επιδεινώνει τη σοβαρότητά τους. Η διεθνής προσοχή είναι φευγαλέα και η παγκόσμια κοινότητα, απασχολημένη με γεωπολιτικές συμμαχίες και οικονομικές σκέψεις, συχνά επιτρέπει σε τέτοια ζητήματα να μαραζώνουν στο περιθώριο του διαλόγου.
Για τις γυναίκες του Μπαλουχιστάν που κρατούν φωτογραφίες των αγνοούμενων γιων τους, για τις ινδουιστικές οικογένειες στο Μπαγκλαντές που παρακολουθούν ναούς να μετατρέπονται σε ερείπια και για τους αμέτρητους άλλους των οποίων η καθημερινή ζωή διαμορφώνεται από τον φόβο, μια τέτοια σιωπή μεταφράζεται σε εγκατάλειψη. Η παρέμβαση του UNHRC μπορεί να εξαφανιστεί από τα πρωτοσέλιδα, αλλά οι πραγματικότητες που αποτυπώνει παραμένουν άκαμπτες.
Οι θρησκευτικές μειονότητες στο Πακιστάν και το Μπαγκλαντές ζουν σε μια διαρκή κατάσταση ευαλωτότητας, όπου η υπόσχεση της ιθαγένειας είναι κούφια και η προστασία του νόμου είναι απατηλή.
Οι ιστορίες μαζικών τάφων, αναγκαστικών προσηλυτισμών, αυθαίρετων κρατήσεων και στοχευμένης βίας δεν είναι παρεκκλίσεις αλλά στοιχεία μιας διαρκούς τάξης – μιας τάξης που ορίζει ποιος ανήκει και ποιος παραμένει στο έλεος της εξουσίας. Η μαρτυρία της Aajakia, σκληρή και ασυμβίβαστη, χρησιμεύει ως υπενθύμιση ότι κάτω από τα στατιστικά στοιχεία και τις πολιτικές συζητήσεις βρίσκονται ανθρώπινες ζωές που έχουν σημαδευτεί ανεπανόρθωτα από την κρατική συνενοχή και τις κοινωνικές προκαταλήψεις.
Η επιμονή αυτών των προκλήσεων, δεκαετία με τη δεκαετία, υπογραμμίζει ότι αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο το μέλλον των μειονοτικών κοινοτήτων στη Νότια Ασία, αλλά και η αξιοπιστία των διεθνών μηχανισμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που είναι επιφορτισμένοι με την υπεράσπισή τους.