Εκτός από τις σκηνές μεγάλης καταστροφής που προκλήθηκαν από τον βίαιο σεισμό που έπληξε την Τουρκία και τη Συρία την περασμένη εβδομάδα, οι συνέπειες αναμένεται να προκαλέσουν αλλαγές στις πολιτικές αλληλεπιδράσεις των δύο χωρών.
Ο Αμερικανός ερευνητής Henry J. Barkey, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Lehigh και ανώτερος συνεργάτης για θέματα Μέσης Ανατολής στο Αμερικανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, λέει ότι είναι πολύ νωρίς για να εξακριβωθούν οι πλήρεις επιπτώσεις του σεισμού.
Στη Συρία, είπε ο Μπάρκι, ο σεισμός και οι μετασεισμοί του έπληξαν την Ιντλίμπ, την περιοχή που καταστράφηκε περισσότερο από τον εμφύλιο πόλεμο της χώρας και ένα από τα τελευταία εδάφη που ελέγχονται από την αντιπολίτευση. Αυτό προσθέτει στη δυστυχία, ειδικά από τη στιγμή που η συριακή κυβέρνηση θα δώσει προτεραιότητα στα δικά της συμφέροντα σε βάρος του πληγέντος πληθυσμού.Κατά ειρωνικό τρόπο, προσθέτει ο Μπάρκι, η Τουρκία, η οποία βρίσκεται στις ίδιες γεωλογικές γραμμές ρηγμάτων με τη Συρία, είναι ο κύριος αντίπαλος της Δαμασκού στην ίδια περιοχή που επλήγη από τον σεισμό.
Ωστόσο, η Τουρκία έκανε ελιγμούς πρόσφατα για να βελτιώσει τις σχέσεις της με τη Συρία. Μια κοινή καταστροφή μπορεί να προσφέρει το πρόσχημα για να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.
Το Ιντλίμπ έφερε το μεγαλύτερο βάρος της καταστροφής. Μέχρι στιγμής, με τη βοήθεια του ΟΗΕ να περιορίζεται σε μία συνοριακή διέλευση, έχει υπάρξει μικρή ή καθόλου ροή βοήθειας στις πληγείσες περιοχές της Συρίας.
Τα Λευκά Κράνη, η κύρια ΜΚΟ που δραστηριοποιείται στην περιοχή, κατηγόρησε τα Ηνωμένα Έθνη ότι δεν παρείχαν αρκετή βοήθεια.
Η κυβέρνηση του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ θα μπει στον πειρασμό να εκμεταλλευτεί αυτή την καταστροφή για να επανενώσει τη χώρα υπό τον έλεγχό του.Ο Άσαντ έχει ήδη επισημάνει ότι θέλει να συντονίσει όλες τις επιχειρήσεις παροχής βοήθειας με την κεντρική κυβέρνηση στη Δαμασκό, παρόλο που δεν ελέγχει τις περισσότερο πληγείσες πληθυσμιακές περιοχές.
Για τη διευκόλυνση των προσπαθειών βοήθειας, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας βρίσκονται σε συζητήσεις για το άνοιγμα εκ νέου συνοριακής διάβασης που ήταν κλειστή από το 2013.
«Τελείως αδιάφορες οι τουρκικές αρχές»
Ο Μπάρκι λέει ότι παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις ότι η Τουρκία είχε μάθει το μάθημά της από τον σεισμό του 1999, η κλίμακα της τρέχουσας καταστροφής δείχνει ότι οι αρχές ήταν τελείως αδιάφορες στις προετοιμασίες τους.
Είναι σαφές ότι τα δισεκατομμύρια τουρκικές λίρες που εισέπραξε η κυβέρνηση μέσω ενός ειδικού φόρου που σχετίζεται με το σεισμό δεν χρησιμοποιήθηκαν για την ενίσχυση της υποδομής της πληγείσας περιοχής ή των δυνατοτήτων του συστήματος αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης της χώρας.Στην πραγματικότητα, η Αρχή Διαχείρισης Καταστροφών και Έκτακτης Ανάγκης (AFAD), ο κύριος οργανισμός διάσωσης της χώρας, έχει περικοπεί κατά 33% στον εθνικό προϋπολογισμό του 2023.
Η διαφθορά και η αμνηστία έφερε το αποτέλεσμα της καταστροφής
Ακόμη χειρότερα, μια απόφαση του 2018 που περιλαμβάνει αμνηστία νομιμοποιεί το καθεστώς χιλιάδων κτιρίων που ανεγέρθηκαν παράνομα, χωρίς τεκμηρίωση ή κατάλληλους ελέγχους. Και το μόνο που έπρεπε να κάνουν οι κάτοικοι ήταν να πληρώσουν ένα πρόστιμο, το οποίο απλώς τόνωσε τα κρατικά ταμεία.
Το 2019, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Καχραμανμαράς, το επίκεντρο του σεισμού, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε περήφανα ότι μέσω αυτής της αμνηστίας «η κυβέρνηση έλυσε το πρόβλημα 144.556 πολιτών του Μαράς μόνο».
Στην πραγματικότητα, το «πρόβλημα» για τον ίδιο δεν ήταν ότι οι πολίτες ζούσαν σε κακοδομημένες και επισφαλείς κατοικίες, αλλά μάλλον ότι δεν μπορούσαν να αποκτήσουν έγγραφα ιδιοκτησίας για κτίρια που χαρακτηρίστηκαν «παράνομα».
Με την απλή κίνηση ενός στυλό, αυτές οι κατασκευές ασφαλίζονται αποτελεσματικά, αλλά ο σεισμός αποδεικνύει το αντίθετο.Ανεπαρκής η κρατική βοήθεια στους σεισμόπληκτους
Η ανταπόκριση βοήθειας από τις τουρκικές αρχές ήταν ανεπαρκώς συντονισμένη και καθυστερημένη, και πολλές πληγείσες περιοχές περίμεναν ακόμη προμήθειες και εθελοντές.
Αντίθετα, η ανταπόκριση της κοινωνίας των πολιτών ήταν εντυπωσιακή. Εθελοντές και δέματα βοήθειας έχουν εισέλθει από όλη τη χώρα, με τους ντόπιους να αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία για τη διάσωση των θυμάτων.
Ο Arzu Yilmaz, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κουρδιστάν Hewler, το συνόψισε απλά όταν είπε: «Δεν υπάρχει χώρα, αλλά υπάρχει λαός».
Ο Μπάρκι πιστεύει ότι είναι σαφές ότι το τεράστιο μέγεθος της καταστροφής συγκλόνισε τον Ερντογάν και του πήρε λίγο χρόνο για να εμφανιστεί δημόσια, και πολλές από τις δηλώσεις και τα ταξίδια του στις πληγείσες περιοχές επικεντρώθηκαν στην προστασία του κράτους και της διοίκησής του.
Όπως ήταν αναμενόμενο, άρχισε να αναζητά τον «ένοχο»—τους οικοδόμους και τους πλιατσικάδες στους οποίους μπορούσε να κουνήσει το δάχτυλο, απομακρύνοντας έτσι την ευθύνη.
Προσθέτει ότι είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η περιοχή μπορεί να ανακάμψει αρκετά ώστε να διεξαχθούν εκλογές.
Εξήγησε ότι η πρόκληση δεν είναι μόνο η καταστροφή περιουσίας και η απώλεια ζωών, αλλά και το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι είναι πιθανό να διασκορπιστούν σε όλη την Τουρκία αναζητώντας καταφύγιο με την οικογένεια και τους φίλους.
Η αναβολή των εκλογών πρώτο μέλημα του Ερντογάν
Από τις τέσσερις πληγείσες πολιτείες (Αντιγιαμάν, Γκαζιαντέπ, Χατάι και Καχραμανμαράς), το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν κέρδισε την πλειοψηφία των ψήφων στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2018 μόνο σε μία, τη Χατάι.Το πρόβλημα για τον Ερντογάν είναι ότι μπορεί να αναβάλει τις εκλογές μόνο για τις 18 Ιουνίου, που είναι η πιο πρόσφατη δυνατή ημερομηνία, και ο επιπλέον μήνας δεν θα βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες στο έδαφος.
Το σύνταγμα ορίζει ότι μόνο σε εμπόλεμη κατάσταση οι εκλογές μπορούν να αναβληθούν για ένα χρόνο. Ωστόσο, ο Ερντογάν άφησε να εννοηθεί ότι αυτές οι εκλογές θα μπορούσαν να γίνουν σε ένα χρόνο από τώρα, με προγραμματισμένες δημοτικές εκλογές.
Ο πρόεδρος έχει απόλυτο έλεγχο στους θεσμούς του κράτους και της κοινωνίας, ιδιαίτερα στο δικαστικό σώμα. Ως εκ τούτου, μπορεί να είναι δυνατό για αυτόν να επινοήσει μια λύση υπέρ του.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η πορεία των πολιτικών μετασεισμών αυτού του σεισμού, καθώς αναμένονται περισσότεροι πολιτικοί μετασεισμοί στο μέλλον και δεν είναι πιθανό να είναι σε ευθεία γραμμή ή να είναι προβλέψιμοι.
Με τη χώρα να αντιμετωπίζει αμέτρητα οικονομικά προβλήματα, ο Ερντογάν αντιμετώπιζε ήδη την πιο σκληρή μάχη επανεκλογής της ζωής του πριν από τον σεισμό, αν και φαινόταν να κρατά τη θέση του χειραγωγώντας το νομικό σύστημα και εξαφανίζοντας αντιπάλους, πολιτικούς και κόμματα.
Είναι βέβαιο ότι ο σεισμός θα ανατρέψει τους υπολογισμούς των ψηφοφόρων.
Παρά τις πολιτικές του ικανότητες, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει ένα ανελέητο τσουνάμι δυσαρέσκειας.