Σε μια περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας εισέρχεται το Ιράν μετά από τον θάνατο του προέδρου της χώρας, Εμπραχίμ Ραϊσί και του υπουργού Εξωτερικών της χώρας, Χουσέιν Αμιραμπντολαχιάν, των οποίων το ελικόπτερο συνετρίβη το απόγευμα της Κυριακής υπό πολύ κακές συνθήκες. Τώρα, με δεδομένο ότι βάσει του ιρανικού Συντάγματος ο επόμενος πρόεδρος πρέπει να εκλεγεί σε διάστημα 50 ημερών, αρχίζει ένας σκληρός αγώνας δρόμου για τον διάδοχο του σκληροπυρηνικού Ραϊσί στην προεδρία της χώρας.
Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ εξέφρασε σήμερα τα συλλυπητήριά του για τον θάνατο του Ραϊσί και ανακοίνωσε ότι ο πρώτος αντιπρόεδρος Μοχαμάντ Μοχμπέρ αναλαμβάνει καθήκοντα προσωρινού προέδρου. «Βάσει του άρθρου 131 του Συντάγματος, ο Μοχμπέρ αναλαμβάνει να ηγηθεί της εκτελεστικής εξουσίας» και θα πρέπει σε συννενόηση με τους επικεφαλής της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας να διοργανώσει «εκλογές για νέο πρόεδρο εντός 50 ημερών κατά το μέγιστο», σημείωσε ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν κήρυξε επίσης πενθήμερο εθνικό πένθος στη χώρα. «Κηρύσσω πενθήμερο εθνικό πένθος και εκφράζω τα συλλυπητήριά μου στον αγαπητό ιρανικό λαό», σημείωσε ο ανώτατος ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν σε ανακοίνωση που εξέδωσε μερικές ώρες μετά την αναγγελία του θανάτου του προέδρου της χώρας.
Ο Μοχμπέρ, όπως ο Ραϊσί, θεωρείται στενός συνεργάτης του Χαμενεΐ, ο οποίος έχει τον τελευταίο λόγο στα κρατικά ζητήματα του Ιράν. Ο Μοχμπέρ έγινε πρώτος αντιπρόεδρος το 2021 όταν ο Ραϊσί εξελέγη πρόεδρος. Παράλληλα η ιρανική κυβέρνηση ανακοίνωσε σήμερα ότι μετά τον θάνατο του υπουργού Εξωτερικών Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν διορίζει προσωρινό υπουργό Εξωτερικών της χώρας τον Αλί Μπαγερί Κανί.
Για τις εκλογές, οι οποίες αναμένονται στις αρχές Ιουλίου, οι ισχυρότερες προσωπικότητες της ιρανικής πολιτικής σκηνής ήδη έχουν αρχίσει να ετοιμάζονται. Η θέση του προέδρου της χώρας –ο οποίος έχει εκτελεστικές εξουσίες υπό την έγκριση του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν- είναι ίσως η πιο «ποθητή», καθώς δίνει σαφές προβάδισμα στον κάτοχό της για τη διαδοχή του 85χρονου ανώτατου ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενέι (ο οποίος με τη σειρά του θεωρείται διάδοχος του Προφήτη Μωάμεθ). Ποιοι είναι λοιπόν οι κύριοι διεκδικητές;
Μοζντάμπα Χαμενέι: Ο γιος του ανώτατου ηγέτη
Ένα μεγάλο ερώτημα για τις επερχόμενες εκλογές στο Ιράν, είναι εάν για τη θέση του προέδρου θέσει υποψηφιότητα ο 66χρονος Μοζντάμπα Χαμενέι. Ο γιος του σημερινού προέδρου δεν έχει κρύψει την επιθυμία του να διαδεχθεί τον πατέρα του στη θέση του ανώτατου ηγέτη και θεωρείται πως για να το καταφέρει αυτό, θα πρέπει να καταφέρει να αναρριχηθεί στη θέση του προέδρου.
Ο Μοζντάμπα, σιίτης κληρικός, δεν είναι άγνωστος στη χώρα και διαθέτει ήδη μεγάλη επιρροή, ως επικεφαλής του εθελοντικού παραστρατιωτικού τμήματος Μπασίτζ των Φρουρών της Επανάστασης. Έχει μεγάλη επιρροή στον πατέρα του και ήταν το πρόσωπο- κλειδί που βοήθησε τον προηγούμενο πρόεδρο, Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ (ο οποίος τον κατηγόρησε αργότερα για υπεξαίρεση από το κρατικό ταμείο) να εκλεγεί το 2005 και το 2009. Κατηγορήθηκε μάλιστα από μεταρρυθμιστές υποψηφίους ως επικεφαλής μιας ομάδας συνομοτών που διέπραξαν νοθεία στις εκλογές.
Ο Μοζντάμπα ωστόσο έχει τα ντεζαβαντάζ του: δεν έχει μετρήσει ποτέ τη δημοφιλία του, δεν κατέχει ακόμα το θεολογικό στάτους που απαιτείται για να διαδεχθεί τον πατέρα του (μιας και εικάζεται ότι θα χρησιμοποιήσει μια άνοδό του στην προεδρία γι’ αυτό) αλλά και… είναι γιος του Χαμενέι. Η οικογενειοκρατία είναι κάτι που οι Φρουροί της Επανάστασης στηλίτευσαν και δεν συμπαθούν ιδιαίτερα.
Μοχάμαντ Γκαλιμπάφ: Το μεγάλο φαβορί
Από όσους έχουν αρχίσει ήδη να διαγκωνίζονται για τη θέση του υποψηφίου προέδρου, ως το ισχυρότερο φαβορί ξεχωρίζει ο Μοχάμαντ Μπαγκέρ Γκαλιμπάφ. Ο σημερινός πρόεδρος του Κοινοβουλίου του Ιράν, θεωρείται ο πιο «έτοιμος» υποψήφιος για τη θέση, ενώ γνωρίζει ήδη πώς να ελιχθεί για να καταλάβει μια (ακόμα ισχυρότερη από αυτή που κατέχει) θέση.
Καθώς ο Γκαλιμπάφ δεν χρειάζεται να πάρει άδεια (όπως απαιτείται, από τον ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας και το Συμβούλιο των Ειδικών) για να κατέλθει ως υποψήφιος, ούτε χρειάζεται να συστηθεί στον ιρανικό λαό, έχει προβάδισμα σε σχέση με τους ανθυποψηφίους του. Έχει, άλλωστε, το Κοινοβούλιο υπό τον έλεγχό του, το οποίο αναλυτές εκτιμούν ότι ενδέχεται να χρησιμοποιήσει προκειμένου να επικρατήσει ευκολότερα.
Ο Γκαλιμπάφ ήταν ήδη ισχυρός διεκδικητής της θέσης του Ραϊσί, δείχνοντας τη διάθεση να είναι πιο ενεργός στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας. Έχει, επιπλέον, δείξει ότι είναι «εφτάψυχος» στην πολιτική ζωή της χώρας. Πολλές φορές επιχειρήθηκε να απομακρυνθεί από τη θέση του προέδρου της Βουλής, ωστόσο κατάφερνε πάντα να ελιχθεί, προσπερνώντας ακόμα και τις κατηγορίες ή υπόνοιες για διαφθορά. Διαθέτει την υποστήριξη, επίσης, μεγάλης μερίδας του ιρανικού στρατού. Θα καταφέρει τώρα να ελιχθεί αποτελεσματικά για τη θέση του προέδρου;
Αλί Λαριτζανί: Αν πάρει άδεια…
Ισχυρό φαβορί για τη θέση του προέδρου του Ιράν θεωρείται ότι είναι ο προκάτοχος του Γκαλιμπάφ, Αλί Λαριτζανί. Ο πρώην πρόεδρος της Βουλής του Ιράν έχει και την εμπειρία και τη δημοφιλία για να διεκδικήσει και να πάρει τη θέση, ωστόσο έχει μια σειρά από σημαντικά ντεζαβαντάζ μπροστά του: πρέπει να λάβει άδεια για να κατέλθει ως υποψήφιος, αλλά και να αντιμετωπίσει την ομάδα του Χασάν Ρουχανί, καθώς και τον ίδιο του τον αδερφό, Σαντέφ Λαριτζανί, ο οποίος είναι ανερχόμενο αστέρι στη δημόσια ζωή της χώρας και σχεδιάζει να αναλάβει την ηγεσία στο μέλλον.
Στην περίπτωση του Αλί Λαριτζανί, τα «κλειδιά» κρατάει ο ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Αλί Χαμενέι. Παρότι στο παρελθόν δεν το έκανε, αυτή τη φορά εικάζεται ότι μπορεί να εκδώσει εντολή για την επιβεβαίωση των προσόντων του Αλί Λαριτζανί, αποδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο ότι έχει τη βούληση να κάνει μια αλλαγή στα δημόσια πράγματα και να «ανακατέψει την τράπουλα». Θα το κάνει;
Τζαβάντ Ζαρίφ: Ο διπλωμάτης… για όλες τις δουλειές
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών (2013-2021), πρώην Μόνιμος Αντιπρόσωπος του Ιράν στον ΟΗΕ, ακαδημαϊκός, εκδότης εφημερίδων και διπλωμάτης καριέρας, Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ, προβάλει ως μια από τις ιδανικότερες επιλογές για τη θέση του προέδρου του Ιράν. Ο Ζαρίφ θεωρείται «ειδικός» στην επίλυση κρίσεων, τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών και μάλλον όχι τυχαία.
Στην πολυετή του καριέρα, είναι ο μόνος που εγκαινίασε απευθείας διαπραγματεύσεις με δυτικούς ομολόγους του, όπως τον Αμερικανό Τζον Κέρι, αλλά και τους ΥΠΕΞ της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Μ. Βρετανίας, αλλά και της Ρωσίας και της Κίνας. Έχει επιλύσει αρκετές κρίσεις και έχει δεκάδες διπλωματικές επιτυχίες στο βιογραφικό του, με σημαντικότερη τη διαπραγμάτευση των Ρ5+1 που οδήγησαν στην άρση των διεθνών οικονομικών κυρώσεων εις βάρος του Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Αυτά, χωρίς να εκθέσει ποτέ τον Χαμενέι και τη σκληρή ισλαμική διοίκησή του, αφού τον υπερασπίστηκε δημοσίως ουκ ολίγες φορές, ακόμα και αν ήρθε σε δύσκολη θέση: όπως το 2019, όταν στη διάρκεια της κοινής συνέντευξής του με τον Γερμανό τότε ομόλογό του, Χαϊκο Μάας, ρωτήθηκε γιατί στο Ιράν εκτελούνται οι ομοφυλόφιλοι λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού. Απάντησε: «Η κοινωνία μας έχει ηθικές αρχές. Και ζούμε σύμφωνα με αυτές τις αρχές. Αυτό σημαίνει ότι ο νόμος γίνεται σεβαστός και ο νόμος τηρείται».
Το μεγάλο του πλεονέκτημα δεν είναι μόνο ότι προβάλλει ως ιδανική επιλογή για την επίλυση πάσας κρίσης, ως μια φιγούρα διεθνώς αναγνωρισμένη, αλλά και ότι στα μάτια του Χαμενέι, είναι λιγότερο πιθανό να παρέμβει στο ζήτημα της διαδοχής της ηγεσίας. Ωστόσο, η υποψηφιότητά του στις εκλογές θα απαιτούσε σημαντική αλλαγή στην ατμόσφαιρα και τις προοπτικές της κυβέρνησης.
Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ: Ξανά στη θέση του προέδρου;
Ο 67χρονος Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ είναι «παλιός στη δουλειά» και εικάζεται ότι τρέφει ελπίδες πως θα επιλεγεί ξανά από τον Χαμενέι. Ως έκτος πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, από το 2005 ως το 2013, ο εθνικιστής ηγέτης είναι ήδη οργανωμένος, διαθέτοντας μια ομάδα ανθρώπων που θα μπορούσαν να πιάσουν δουλειά στην κυβέρνηση την επόμενη μέρα.
Για να συμβεί αυτό, ωστόσο, θα πρέπει να λάβει έγκριση, κάτι που θεωρείται μάλλον δύσκολο. Θεωρείται «απρόβλεπτος» και έχει κακό παρελθόν. Όταν εξελέγη στη δεύτερή του θητεία, το 2009, η εκλογή του αμφισβητήθηκε πολύ έντονα και ξέσπασαν διαδηλώσεις στις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, οι οποίες κράτησαν ως το 2010!
Παρβίζ Φατάχ: Το αουτσάιντερ από τα παλιά
Ο Παρβίζ Φατάχ θεωρείται ένα από τα αουτσάιντερ της τωρινής διαδικασίας, καθώς απέχει εδώ και καιρό από τα δημόσια πράγματα. Όμως έχει στο παρελθόν –και δη στις προτελευταίες εκλογές, αυτές του 2017- προταθεί από τον ανώτατο ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας ως ικανός υποψήφιος για την προεδρία της χώρας. Ο ίδιος ωστόσο, επέλεξε να μην κατέλθει στις εκλογές.
Ένα από τα πλεονεκτήματα του Φατάχ έναντι ορισμένων άλλων υποψηφίων είναι η απήχησή του στην ψήφο των τουρκόφωνων Ιρανών, η οποία έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις προηγούμενες εκλογές και μερικές φορές έχει διαταράξει τις πολιτικές ισορροπίες.
Χοσεϊν Ντεγκάν: Θα προλάβει;
Ο σημερινός επικεφαλής του Ιδρύματος Μοσταζαφάν (ίδρυμα για τους αδύνατους, το οποίο ταυτόχρονα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη επιχειρηματική οντότητα του Ιράν, μετά την κρατική πετρελαϊκή), Χοσεϊν Ντεγκάν, δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις.
Και μόνο το γεγονός ότι έχει οριστεί CEO του Ιδρύματος Μοσταζαφάν, είναι αρκετό για να αποδείξει ότι αποτελεί πρόσωπο απολύτου εμπιστοσύνης της κυβέρνησης του Ιράν. Επιπλέον, μπορεί να προσελκύσει ένα πιο ευρύ φάσμα υποστηρικτών από τον Ραϊσί, καθώς, όπως και ο Γκαλιμπάφ, έχειτην υποστήριξη ορισμένων παρατάξεων του στρατού. Στο παρελθόν αποτέλεσε επιλογή του Ρουχανί για τη θέση του γραμματέα του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, την οποία αρνήθηκε.
Το κύριο μειονέκτημά του είναι ότι ίσως να μην προλάβει να κάνει εκστρατεία για να αποτελέσει μια από τις επιλογές για τη θέση του προέδρου, στο μικρό διάστημα ως τις αρχές Ιουλίου.
Ο υπηρεσιακός πρόεδρος και οι… άλλοι
Στον αγώνα δρόμου για την εκλογή νέου προέδρου μπαίνουν, φυσικά, δεκάδες άλλα πρόσωπα. Ξεχωρίζουν κάποιοι, όπως 68χρονος πιθανός υπηρεσιακός πρόεδρος της χώρας μέχρι τις εκλογές, Μοχάμαντ Μοχμπέρ.
Ο μέχρι σήμερα πρώτος αντιπρόεδρος του Ιράν, είναι πρόσωπο πολύ κοντά στον Χαμενέι, ήταν ο πλέον έμπιστος του Ραϊσί και είναι αυτός που έκλεισε τη συμφωνία με τη Μόσχα για την παροχή από την πλευρά της Τεχεράνης πυραύλων εδάφους- εδάφους και drones. Προηγουμένως ήταν επικεφαλής του (σχετιζόμενου με τον Χαμενέι) επενδυτικού fund Setad και θεωρείται πρόσωπο- «κλειδί» για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Δεν είναι σαφείς οι προθέσεις του, ωστόσο, ενώ θεωρείται μάλλον απίθανο το να διεξάγει προεκλογική εκστρατεία όντας ταυτόχρονα υπηρεσιακός πρόεδρος της χώρας.
Στις άλλες (λιγότερο πιθανές) επιλογές προστίθενται ο πανίσχυρος Ιρανός μηντιάρχης Εζατουλάχ Ζαργιάμι, ο οποίος ωστόσο ποτέ δεν κατάφερε να εδραιωθεί ως πιθανή επιλογή για τόσο σημαντικό ρόλο, αλλά και οι νεότεροι, φιλόδοξοι πολιτικοί όπως οι Αλιρέζα Ζακανί, Μεχράντ Μπαζρπάς, Μοχσέν Ρεζαϊ και Αμιροσέιν Γκαζιζαντέ Χασεμί. Στους πιθανούς εισερχόμενους στην κούρσα των προεδρικών εκλογών, συγκαταλέγονται και κληρικοί, όπως ο Μουσταφά Πουρμοχαμαντί. Επειδή μια έκπληξη, ποτέ δεν πρέπει να αποκλείεται…