Είναι καιρός να ασχοληθούμε με ευρύτερα θέματα που είναι και θα είναι μπροστά μας αναφορικά με τις πολυδιάστατες τουρκικές κινήσεις και απειλές για την ασφάλεια της Ελλάδος και όχι μόνο. Η πολύ πρόσφατη δοκιμή βαλλιστικού πυραύλου από την Τουρκία στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας θα πρέπει, όχι να μας φοβίσει, αλλά να μας προβληματίσει για πολλά επερχόμενα.
Η συμπεριφορά της Αγκυρας σε θέματα που άπτονται της πυρηνικής ασφάλειας και αποτροπής, της στάσης των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ στο φως των επερχόμενων δραματικών εξελίξεων στην Ευρώπη και της πιθανής μετάπτωσης σε πυρηνικά πεδία αντιπαράθεσης θέτουν σειρά σοβαρότατων ερωτημάτων και ζητημάτων, που ούτε καν μας έχουν απασχολήσει…
Στρατιωτική παρουσία
Και τέλος, η ήδη ισχυρή και υπολογισμένη στρατιωτική -και μάλιστα διακλαδική- παρουσία στη Λιβύη δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με ερασιτεχνικές θεωρίες και αφορισμούς, αλλά με τη δέουσα σοβαρότητα σε ό,τι αφορά το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο και να μην επαφίεται η όλη ιστορία στο να «οχυρωνόμαστε» πίσω από το άνευρο και ανούσιο κοινοβούλιο της ανατολικής Λιβύης (Τομπρούκ-Βεγγάζη) γιατί είναι απαρχαιωμένο (από το 2014), πολλοί βουλευτές της δυτικής και νότιας Λιβύης δεν συμμετέχουν και η ηγεσία του δεν λαμβάνεται σοβαρά.
Συνεπώς, απαιτείται μία νέα αντίληψη στα ζητήματα της βορειοαφρικανικής χώρας. Είναι ώρα να δούμε τα πράγματα πέρα από τον ορίζοντα και να αφήσουμε κατά μέρος τα «κλισέ των τηλεοπτικών παραθύρων», τα οποία είναι χιλιοειπωμένα και δεν παράγουν σκέψη (άλλωστε είναι εμφανέστατη η στασιμότητα σκέψης και επιχειρημάτων που απλά επαναλαμβάνονται).
Οι τουρκικοί εξοπλισμοί
1 Η δοκιμαστική βολή του τουρκικού TAYFUN πριν από πέντε ημέρες είναι πολύ σοβαρή περίπτωση. Με «λόγια του αέρα» ορισμένων ξεπερασμένων στρατιωτικών ε.α. (που δεν έχουν δει τα τουρκικά ερευνητικά προγράμματα καθώς και τις βάσεις σε Εσκί Σεχίρ, Μερτζιφόν, Μαλάτεια, Ικόνιο τα τελευταία χρόνια) δεν αντιμετωπίζεται η κατάσταση.
Αρέσει ή δεν αρέσει, η Τουρκία είναι εδώ και 20 χρόνια σε πολύ εμπεριστατωμένες και σοβαρές έρευνες και δοκιμές σε πληθώρα πυραυλικών και όχι μόνο προγραμμάτων. Ως παράδειγμα αναφέρω ότι είναι γνωστή η πυραυλική «οικογένεια» HISAR (φρούριο) στα μικρής εμβέλειας συστήματα αεράμυνας.
Η Τουρκία στο πλαίσιο του εξάμηνου υψηλόβαθμου στρατηγικού διαλόγου σε επίπεδο υπουργών Αμυνας και αρχηγού/υπαρχηγού ΓΕΕΘΑ με το Πακιστάν, έχει κάνει πολύ σημαντικά βήματα σε πυραυλική τεχνολογία, αλλά και σε επίπεδο πυρηνικό. Τούρκοι αξιωματικοί έχουν παρακολουθήσει διαχρονικά το σύνολο των πακιστανικών πυραυλικών προγραμμάτων ABDALI /HATF-2, BABUR, GHAURI/HATF5, GHAZNAVI /HATF3 και SHAHEEN 1, 2 (για προφανείς λόγους δεν θα επεκταθώ σχετικά με επισκέψεις αξιωματούχων, πορίσματα, μυστικές συνεργασίες, δοκιμαστικές βολές των Πακιστανών και μυστικά Τούρκων επιχειρησιακή ενεργοποίηση).
Τα θέματα γίνονται ακόμα πιο ενδιαφέροντα στον πυρηνικό χώρο… Σε διαβαθμισμένη μελέτη Τούρκων και Αμερικανών αναλυτών αναπτύσσονται πολλά… Μπορεί να είναι του 2015 (42 σελίδες) αλλά αποκαλύπτονται πολλά….
Τα μηνύματα των πυραυλικών δοκιμών
2 Το βεληνεκές και το ωφέλιμο φορτίο του πυραύλου Bora-1 συμμορφώνονται με το καθεστώς ελέγχου τεχνολογίας πυραύλων (MTCR), μέλος του οποίου είναι η Τουρκία. Το MTCR είναι ένα πολυμερές καθεστώς (μη δεσμευτικό) ελέγχου των εξαγωγών που επιδιώκει να μειώσει τη διάδοση πυραύλων υποχρεώνοντας τους υπογράφοντες να μην εξάγουν drones ή πυραύλους με ωφέλιμο φορτίο άνω των 500 kg και εμβέλεια άνω των 190 μιλίων. Ο πύραυλος Tayfun είναι ο πρώτος γνωστός πύραυλος που δοκίμασε η Τουρκία και υπερβαίνει αυτό το βεληνεκές. Το ωφέλιμο φορτίο του, από την άλλη πλευρά, δεν είναι επί του παρόντος γνωστό.
Τον Απρίλιο του 2018, ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας είπε ότι το επόμενο Bora-2 θα έχει «πιο προηγμένη τεχνολογία πυραύλων από το Bora-1 και μεγαλύτερο βεληνεκές» και περισσότερα εξαρτήματα τοπικής παραγωγής (τα συστήματα καθοδήγησης του Bora-1 είναι αμερικανικής κατασκευής). Ωστόσο, αν το Bora-2 θα παρέμενε εντός του ορίου εμβέλειας του καθεστώτος MTCR ήταν αμφίβολο. Αλλωστε, για να γίνει αυτό, η «μεγαλύτερη αυτονομία» θα ήταν μικρότερη από 20 επιπλέον μίλια και το ωφέλιμο φορτίο απλώς επιπλέον 30 κιλά.
Σύμφωνα με Τούρκους αναλυτές, «η δομή του εκτοξευτήρα του Tayfun μοιάζει πολύ με αυτή του Bora». Είναι πιθανό το Tayfun να είναι το ίδιο έργο ανάπτυξης του Bora-2 αφού η Rocketsan έχει την ευθύνη όλων.
Φυσικά, η Τουρκία μπορεί να μην έχει καμία πρόθεση να εξαγάγει το Tayfun. Μπορεί απλώς να θέλει έναν πύραυλο μεγαλύτερου βεληνεκούς για να ενισχύσει την αποτροπή της. Το 2011, η τουρκική κυβέρνηση δήλωσε διά στόματος Ισμαήλ Ντεμίρ ότι είχε σχέδια να κατασκευάσει έναν πύραυλο με βεληνεκές 2.500 km (1.550 μίλια), αν και έκτοτε δεν διευκρίνισε αν θα ήταν βαλλιστικός ή κρουζ. «Αποτίοντας φόρο τιμής σε γεωστρατηγικούς, τεχνολογικούς περιορισμούς, κόστους ως και σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, το βέλτιστο βεληνεκές για τους βαλλιστικούς πυραύλους της Τουρκίας φαίνεται να είναι περίπου 800 χιλιόμετρα (500 μίλια)», σημείωσε μια διαβαθμισμένη μελέτη του 2019 (που είναι στη διάθεση του υπογράφοντα).
Οι πρόσφατες εκκλήσεις για βαλλιστικούς πυραύλους πολύ μεγαλύτερου βεληνεκούς (π.χ. 2.500 km) δεν ανταποκρίνονται στις γεωστρατηγικές συνθήκες αλλά και στις συνθήκες ασφαλείας της Τουρκίας.
Δεν είναι σαφές αν η χρονική στιγμή της δοκιμής της 18ης Οκτωβρίου προοριζόταν να στείλει ένα μήνυμα. Σε αντίθεση με το γειτονικό Ιράν, το οποίο έχει το μεγαλύτερο πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων στην περιοχή και φαινομενικά εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία για να επιδείξει και να παρελάσει τους πυραύλους του ενώπιον του κοινού, η Τουρκία ήταν πάντοτε αρκετά διακριτική όσον αφορά στην κατοχή τέτοιων όπλων. Οι απαρχές του προγράμματος ανάγονται στη δεκαετία του 1990, όταν η Τουρκία κατέληξε σε συμφωνία με την Κίνα, επιτρέποντάς της να παράγει κινεζικούς πυραύλους B-611 κατόπιν άδειας. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία του τακτικού βαλλιστικού πυραύλου J-600T Yildirim χρησιμοποιώντας κινεζική τεχνολογία. Αυτά δεν αποκαλύφθηκαν στο κοινό μέχρι το 2007. Οι δύο γνωστές παραλλαγές αυτού του πυραύλου -με βεληνεκές 90 και 180 μιλίων, αντίστοιχα- ταιριάζουν απόλυτα στα συνιστώμενα όρια του MTCR.
Η Τεχεράνη, αντίθετα, δεν έχει υπογράψει το MTCR και μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο αλαζονικά καυχήθηκε ότι ο νέος της βαλλιστικός πύραυλος Kheibar Shekan έχει βεληνεκές 1.200 μιλίων. Τον Σεπτέμβριο το Ιράν εκτόξευσε αρκετούς βαλλιστικούς πυραύλους στο Ιρακινό Κουρδιστάν, με στόχο τις κουρδικές αντιπολιτευόμενες ομάδες. Η Τουρκία μπορεί να επέλεξε τώρα να δοκιμάσει τον Tayfun για να υπενθυμίσει στην ευρύτερη περιοχή ότι είναι επίσης μια πυραυλική δύναμη με σημαντική εμβέλεια. Η δοκιμή της 18ης Οκτωβρίου συνέπεσε επίσης με εντάσεις με την Ελλάδα, που ανανέωσαν τους φόβους για κάποιο «θερμό επεισόδιο». Τούρκοι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μοιράστηκαν χάρτες που δείχνουν πως όλη η Ελλάδα βρίσκεται στο βεληνεκές αυτών των τουρκικών πυραύλων.
Επιπλέον, οι Τούρκοι αξιωματούχοι είναι εκνευρισμένοι από την εκτεταμένη επέκταση και εκσυγχρονισμό των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, ο οποίος θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να διαθέτει μια σημαντικά πιο προηγμένη αεροπορία από την Τουρκία σε 2-3 χρόνια.
Ερωτήματα για τα πυρηνικά
3 Η προς πυρηνικοποίηση αντιπαράθεση στην Ουκρανία (με αποκλειστική ευθύνη της Μόσχας) έχει ήδη οδηγήσει σε πυρηνική προετοιμασία την Ατλαντική Συμμαχία. Η πρόσφατη σύγκληση της Επιτροπής Πυρηνικού σχεδιασμού/NPG του ΝΑΤΟ υπό τον Γενς Στόλντεμπεργκ, η αστραπιαία μετάβαση του Βρετανού υπ. Αμυνας Μπεν Γουάλας στην Ουάσιγκτον και η επικέντρωση σε πιθανή απαντητική ενεργοποίηση των πυρηνικών επιλογών της Δύσης, η κινητικότητα των βρετανικών πυρηνικών υποβρυχίων ανοικτά του Φάσλεϊν στη Σκωτία, καθώς και η εν εξελίξει ετήσια πυρηνική νατοϊκή άσκηση STEADFAST NOON (Ακλόνητο Μεσημέρι) σε βόρεια-κεντρική Ευρώπη με έδρα τη βελγική αεροπορική βάση Κλέινε Μπρόχελ στη Φλάνδρα σημαίνουν πάρα πολλά.
Ομως, κανένας δεν ασχολείται με την απραξία (;) ή αποχή της Τουρκίας σε όλα τα ανωτέρω. Η Τουρκία συμμετείχε στην κλειστή μάζωξη της NPG αλλά από μέσα πληροφορήθηκα ότι δεν άρθρωσε λέξη. Η βάση του Ιντσιρλίκ/Αδάνων δεν συμμετέχει στην άσκηση καίτοι φιλοξενεί 52 πυρηνικές βόμβες (τακτικές, αερομεταφερόμενες Β61). Σε όλα αυτά που έρχονται σύντομα, ποια είναι η θέση της Τουρκίας; Υπάρχει περίπτωση να προκαλέσει ενδο-νατοϊκή κρίση με τη χρήση της βάσης ή για χάρη της Μόσχας να εγείρει βέτο στην NPG; Ποια θα μπορούσε να είναι η αντίδραση της Τουρκίας στην ευρεία χρήση της βάσης αντιπυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ στο Κιουρετσίκ;
Αν το Ισραήλ και οι Αμερικανοί κινηθούν κατά του Ιράν προσεχώς, τι έπεται; Γιατί πήγε ο Ισραηλινός υπ. Αμυνας στην Τουρκία και γιατί τον ώθησε να μεταβεί ο Αμερικανός ομόλογός του; Τι επιδιώκει να περάσει το Ισραήλ μέσω Τουρκίας προς Ουκρανία; Γιατί η Αγκυρα δεν συμμετέχει στο πολυεθνικό EUROPEAN BATTLEGROUP της Βουλγαρίας ή και της Ρουμανίας; Γιατί η Αγκυρα δεν συμμετέχει στην πολυεθνική αποστολή εναέριας αστυνόμευσης στη Μαύρη Θάλασσα; Και τέλος πάντων γιατί είναι η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που δεν θα αναλάβει στο έδαφός της την εκπαίδευση χιλιάδων Ουκρανών στρατιωτών; Συμπερασματικά, πού κινείται η Τουρκία και πόσο αυτή η στάση επηρεάζει εμάς;
Και ασφαλώς τι λέχθηκε στη συνάντηση της Κωνσταντινούπολης, αλλά και τηλεφωνικά μεταξύ του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν και του Τούρκου μεγαλοσυμβούλου Ιμπραχίμ Καλίν; Και δεν αναφέρομαι στα γνωστά και τυπικά, αλλά στα… περαιτέρω. Εκεί και σε τέτοια ζητήματα πρέπει να διεισδύσουμε…
Η επιρροή στη Λιβύη
4 Τέλος, για τη Λιβύη προσεχώς θα παρουσιάσω μία εναλλακτική στρατηγική, γιατί με την τρέχουσα μορφή χάνουμε επιρροή, ενώ η Αγκυρα ενισχύει τη θέση της. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Και απαιτείται άμεσα αναπροσαρμογή, γιατί μετά τις γιορτές έρχονται εξελίξεις… που δεν μας ευνοούν καθόλου. Η Αθήνα είναι ώρα να προχωρήσει σε μία ολοκληρωμένη μεσογειακή στρατηγική.