Η μικροσκοπική χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας, η κυριαρχία του Λάος κινδυνεύει να διαβρωθεί με μια μακροχρόνια οικονομική κρίση και το δημόσιο και δημόσια εγγυημένο χρέος στο 125% του ΑΕΠ, περισσότερο από το μισό του οποίου οφείλεται στην Κίνα. Το Λάος υπογραμμίζει τον κίνδυνο της ανάληψης υπερβολικά μεγάλου χρέους πολύ γρήγορα, ειδικά του χρέους χωρίς ευνοϊκούς όρους.
Στο Λάος, η Κίνα έγινε ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής με περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια σε 745 έργα, ξεπερνώντας την Ταϊλάνδη. Η στρατηγική υπό την ηγεσία της Κίνας είχε σκοπό να προστατεύσει χώρες όπως το Λάος από οικονομικούς κλυδωνισμούς — αντίθετα, οδήγησε σε αυτούς. Σήμερα το Λάος αγωνίζεται να αποπληρώσει τα δισεκατομμύρια που δανείστηκε από την Κίνα για να χρηματοδοτήσει τα υδροηλεκτρικά φράγματα, τα τρένα και τους αυτοκινητόδρομους, που έχουν αποστραγγίσει τη χώρα από συναλλαγματικά αποθέματα. Καθώς οι αποπληρωμές καθυστερούν, το εξωτερικό χρέος αυξάνεται, μια ευπάθεια που επιδεινώνεται από την πανδημία και την αύξηση των παγκόσμιων τιμών των καυσίμων και των τροφίμων.
Η κλιμάκωση του δημόσιου χρέους στο Λάος έχει πυροδοτήσει παγκόσμιες συζητήσεις σχετικά με τη βιωσιμότητα στην περιοχή. Αυτή η ανησυχία πηγάζει κυρίως από τον αυξανόμενο ρόλο της Κίνας ως σημαντικού χρηματοδότη έργων υποδομής της Νοτιοανατολικής Ασίας, εγείροντας φόβους ότι η Κίνα μπορεί να χρησιμοποιεί το χρέος για να αποκτήσει γεωπολιτική μόχλευση παγιδεύοντας τα φτωχά έθνη σε μη διαχειρίσιμες δανειακές συμφωνίες.
Όταν ο Πρόεδρος Xi Jinping της Κίνας πρότεινε την Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI) σε δύο ομιλίες το 2013, η πρωτοβουλία έγινε δημοφιλής στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου σχεδόν όλες οι χώρες αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε υποδομές. Το Πεκίνο έχει δανείσει σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε αναπτυσσόμενες χώρες τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αλλά η Κίνα παρείχε συγκεκριμένα χρέος και επιβάρυνε τις δανειζόμενες χώρες με υψηλά επιτόκια που δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν.
Από την αρχή πριν από μια δεκαετία, το πρόγραμμα δεν είχε διαφάνεια, επομένως είναι δύσκολο να βρεθούν λεπτομέρειες σχετικά με το ποσό δανεισμού της Κίνας για διαφορετικά έργα, ποιοι είναι οι όροι των δανείων, πώς επιλέχθηκαν οι εργολάβοι και ποιοι περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί κίνδυνοι εμπεριέχονται . Οι Horn, Reinhart και Trebesch διαπιστώνουν ότι μεγάλο μέρος του δανεισμού της Κίνας στο εξωτερικό δεν εμφανίζεται στα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για το δημόσιο χρέος.
Το BRI έχει επίσης επικριθεί ως προσπάθεια εξαγωγής του αυταρχικού μοντέλου της Κίνας, καθώς αρκετοί μεγάλοι λήπτες δανείων έχουν κακά στοιχεία δημοκρατίας και πολιτικών ελευθεριών όπως στην Καμπότζη και το Λάος στην Ασία.
Αυτό που στη συνέχεια προκύπτει ονομάζεται «Διπλωματία της παγίδας του χρέους (DTD),» που τώρα συνδέεται ως ένα κινεζικό εργαλείο πολιτικής συνδεδεμένο με το BRI. Η προσέγγιση στη διπλωματία της παγίδας του χρέους ξεκινά από το γεγονός ότι η Κίνα δάνεισε σκόπιμα υπερβολικά χρήματα σε χρεωμένα κράτη με χαμηλό εισόδημα που δεν μπορούν αργότερα να αποπληρώσουν το κινεζικό χρέος. Τα κράτη που λαμβάνουν δάνεια βλέπουν αύξηση του δημόσιου χρέους. Ωστόσο, είναι δύσκολο να πούμε πόση κινεζική χρηματοδότηση διατίθεται για υποδομές στη Νοτιοανατολική Ασία, επειδή η κινεζική προσπάθεια στερείται διαφάνειας. Τα δάνεια της Κίνας προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από τις δύο τράπεζες πολιτικής: China Development Bank και China EXIM Bank. Δανείζονται σε εγχώριες και διεθνείς κεφαλαιαγορές και δανείζουν με περιθώριο, άρα αναμένουν να είναι οικονομικά αυτάρκεις.
Εξετάστε την περίπτωση του Λάος όπου ένας σιδηρόδρομος 5,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων που συνδέει τη νότια κινεζική πόλη Kunming με την πρωτεύουσα του Λάος, Vientiane, κατασκευάστηκε από την Κίνα ως μέρος της φιλόδοξης Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI). Οι κινεζικές κρατικές εταιρείες κατέχουν μερίδιο 70% στον σιδηρόδρομο, ενώ η κυβέρνηση του Λάος, η οποία κατέχει το υπόλοιπο 30%, ανέλαβε χρέος 1,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή του. Το Λάος έχει επίσης αναλάβει τεράστια χρέη την τελευταία δεκαετία καθώς κατασκεύασε δεκάδες φράγματα με την υποστήριξη της Κίνας κατά μήκος του ποταμού Μεκόνγκ και των παραποτάμων του.
Για να πληρώσει για αυτά τα έργα, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει κατά μέσο όρο ετήσιες πληρωμές για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως τα επόμενα πέντε χρόνια, σύμφωνα με την Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης. Με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας που προβλέπεται να είναι μόλις 14,09 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, το δημόσιο χρέος βρίσκεται πλέον σε κρίσιμο επίπεδο και η εξυπηρέτηση του χρέους [παρουσιάζει σημαντικούς κινδύνους.
Σύμφωνα με το ερευνητικό εργαστήριο AidData στη William & Mary, το οποίο παρακολουθεί τον δανεισμό της Κίνας, «δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο με υψηλότερο ποσό έκθεσης χρέους στην Κίνα από το Λάος. Είναι ένα πολύ, πολύ ακραίο παράδειγμα», δήλωσε ο Μπραντ Παρκς, εκτελεστικός διευθυντής της AidData. «Το Λάος έκανε ένα ξεφάντωμα δανεισμού και μπήκε πάνω από το κεφάλι του».
Υπάρχουν όμως σοβαρές συνέπειες όσον αφορά την κυριαρχία του Λάος. Το Λάος χρειάστηκε να κάνει συμβιβασμούς για να κατευνάσει το Πεκίνο και να επιδιώξει κάποια οικονομική ανοχή, επιτρέποντας σε κινεζικούς πράκτορες ασφαλείας και αστυνομία να δρουν στη χώρα καθώς το Πεκίνο επεκτείνει την καταστολή του πέρα από τα σύνορά του, σύμφωνα με ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακτιβιστές του Λάος. Το ηλεκτρικό δίκτυο του Λάος ελέγχεται πλέον εν μέρει από την Κίνα, κάτι που οι αναλυτές πιστεύουν ότι αποτελεί αντιστάθμισμα αντί για αποπληρωμή χρέους.
Σε όλη τη Νοτιοανατολική Ασία, τα έργα BRI έχουν αποβεί εις βάρος της βιώσιμης ανάπτυξης. Δημόσιο χρέος σε Σρι Λάνκα, Ανατολικό Τιμόρ, Ινδονησία, Μαλαισία, Σιγκαπούρη, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη, Μπρουνέι Νταρουσαλάμ, Βιετνάμ, Λάος, Μιανμάρ,
Αλλά η πιο σοβαρή συνέπεια της Διπλωματίας της παγίδας του χρέους είναι ότι το δανειζόμενο κράτος παραιτείται από ορισμένα από τα στρατηγικά του περιουσιακά στοιχεία για να μειώσει το χρέος του προς την Κίνα (ανταλλαγή χρέους προς μετοχές), καθιστώντας το πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι συνήθως απεικονίζεται από την Κίνα.
Μελέτες δείχνουν ότι η Κίνα «επιδιώκει σκόπιμα κακόβουλη «διπλωματία παγίδας χρέους» για να προβάλει αδικαιολόγητη πολιτική επιρροή σε κυρίαρχα έθνη» μέσω δανεισμού κινεζικών κεφαλαίων. Η διπλωματία της παγίδας του χρέους ενέχει τεράστιο κίνδυνο επειδή η Κίνα δεν ακολουθεί παγκοσμίως αναγνωρισμένες βιώσιμες και διαφανείς πρακτικές δανεισμού, όπως η προσφορά διαφάνειας και οικονομικής βιωσιμότητας. Αντίθετα, η Κίνα θα ανταλλάσσει χρέος με στρατηγικά περιουσιακά στοιχεία μιας χώρας. Επιπλέον, η πολιτική της Κίνας δεν συμμορφώνεται με τις διεθνείς προσπάθειες που προωθούνται από την Παγκόσμια Τράπεζα (ΠΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτές οι προσπάθειες προσπαθούν να ενισχύσουν τη διαφάνεια, η οποία στοχεύει στη βελτίωση της χάραξης πολιτικής, στην πρόληψη των κρίσεων χρέους και στην αποθάρρυνση της διαφθοράς.
Επιπλέον, η Κίνα δανείζει στρατηγικά χρήματα σε κράτη που δεν μπορούν να αποπληρώσουν το χρέος, κάτι που στη συνέχεια επιτρέπει στην Κίνα να κερδίσει ορισμένα στρατηγικά αγαθά αποκτώντας πρόσβαση σε φυσικούς πόρους, στρατιωτικές βάσεις ή σημαντικά λιμάνια.
Η Σρι Λάνκα έπεσε σε χρεοκοπία για πρώτη φορά στην ιστορία της το 2022 μετά τη μείωση των συναλλαγματικών της αποθεμάτων. Όταν το νησί δεν ήταν σε θέση να αποπληρώσει τα δάνεια, πρόσφερε το λιμάνι Hambantota ως αντάλλαγμα για την άρση του οικονομικού του βάρους. Παρόλο που οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είδαν συγκλονιστικές εικόνες απλών Σρι Λάνκα που εισέβαλαν σε προεδρικές κατοικίες και εισέβαλαν σε κυβερνητικά κτίρια, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας απέρριψε τον ισχυρισμό της «διπλωματίας της παγίδας του χρέους», περιγράφοντάς τον ως ρητορική από τις ΗΠΑ.
Η Κίνα υποστηρίζει ότι η διαγραφή χρέους σε χώρες όπως το Λάος ή η Σρι Λάνκα θα την ανοίξει σε παρόμοια αιτήματα από κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα έχει καταλήξει να θεωρείται ως ένας αρπακτικός και ανένδοτος πιστωτής.
Έτσι, ως ληστρικός δανειστής, το Πεκίνο κινδυνεύει να αποξενώσει τις ίδιες τις χώρες που είχε σκοπό να προσελκύσει με το BRI να προκαλεί χρέος και στενοχώρια.