Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εκτοπιστεί από τα “ραντάρ” της παγκόσμιας επικαιρότητας. Η δικαιολογία είναι ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν οι εύλογες ανησυχίες ότι η Ουκρανία ίσως αποτελέσει θύμα της νέας προτεραιότητας, καθώς σε ένα ακόμα μέτωπο αποδεικνύεται ο τρομακτικός ρυθμός κατανάλωσης πυρομαχικών κάθε τύπου. Εάν όμως υποτεθεί ότι οι αναλυτές έχουν και την ευθύνη της προειδοποίησης για καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν, αναλαμβάνοντας το σχετικό ρίσκο και όχι απλά να επιλέγουν την ασφαλή οδό της πλειονότητας των τηλεοπτικών “παπαγάλων”, τότε πρέπει να τοποθετηθούν το συντομότερο για την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Του Ζαχαρία Μίχα
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Χωρίς καν να παρακολουθεί κανείς σε καθημερινή βάση την τακτική κατάσταση στα εκεί μέτωπα, την πορεία δηλαδή των μαχών, είναι ηλίου φαεινότερο πλέον ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά για τους Ουκρανούς. Η συμβατική σοφία που εκπέμπεται από τα Μίντια στη Δύση έχει υποχωρήσει –έστω και οριακά– από τη γνωστή προπαγανδιστική ρητορική για επικείμενη νίκη του Κιέβου. Τώρα μιλάει για αδιέξοδο, αλλά όλα δείχνουν ότι η κατάσταση είναι στην πραγματικότητα πολύ χειρότερη και πλέον βρισκόμαστε ενώπιον εξελίξεων.
Όσον αφορά τα στρατιωτικά μέτωπα, η πρόβλεψη είναι για “πάγωμα” των επιχειρήσεων, λόγω του χειμώνα. Εν ολίγοις, οι αντιμαχόμενοι θα οχυρωθούν στις θέσεις τους και θα αξιοποιήσουν το διάλειμμα για να αναδιοργανωθούν και να επανεξοπλιστούν. Η κατάσταση, όμως, μοιάζει διαφορετική. Πριν από έναν χρόνο, οι Ρώσοι ανασυντάσσονταν γενικώς μετά την αποτυχημένη πρώτη φάση της “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης”, καθώς οι αρχικές προσδοκίες τους αποδείχθηκαν στην πράξη ανεδαφικές.
Κατά συνέπεια, η αξιοποίηση της χειμερινής περιόδου με πάγωμα των επιχειρήσεων είχε τότε κάποιο νόημα. Ισχύουν, όμως, σήμερα τα ίδια δεδομένα; Προφανώς η λάσπη εμποδίζει τις επιχειρήσεις, αλλά όταν παγώσει το έδαφος αυτές μπορούν να ξαναρχίσουν. Εάν κανείς ανατρέξει στη ρωσική στρατιωτική ιστορία, διαπιστώνει ένα διαφορετικό “μοτίβο”. Η αρχική φάση ήταν πάντα καταστροφική. Όμως, στη συνέχεια οι Ρώσοι διάβαζαν την πραγματική κατάσταση που είχαν να αντιμετωπίσουν και πραγματοποιώντας τις κατάλληλες κινήσεις, στο τέλος κατόρθωναν να επιτύχουν τον αντικειμενικό τους σκοπό.
Να θυμηθεί κανείς τι συνέβη με την εισβολή του Ναπολέοντα; Ή τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων; Και επειδή πολλοί θα σπεύσουν να επισημάνουν, ορθώς, ότι στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία εισβολέας είναι η Ρωσία, η απάντηση είναι μάλλον απλή. Πρώτον, κι αυτή πολεμική σύρραξη συνιστά. Δεύτερον, είναι αυτά καθαυτά τα δυο ιστορικά προηγούμενα που εμπλέκουν το ουκρανικό έδαφος και προσφέρουν στους Ρώσους δικαιολογία για την εισβολή.
Και στις δυο περιπτώσεις, οι εισβολείς χρησιμοποίησαν το ουκρανικό έδαφος. Γι’ αυτό η προοπτική εισόδου της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θεωρούνταν πάντα “κόκκινη γραμμή” για τη Μόσχα. Με αυτό το σκεπτικό, η πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία ήταν στην πραγματικότητα αναπόφευκτη, στο μέτρο που η Δύση όχι μόνο δεν έλαβε υπόψη της τις επανειλημμένες ρωσικές προειδοποιήσεις, αλλά και προωθούσε ενεργά τα σχέδιά της στην Ουκρανία. Αυτό που συμβαίνει είναι ένας ακόμα πόλεμος, ασχέτως πως ξεκίνησε. Το ζητούμενο είναι με ποιον τρόπο θα τελειώσει. Κι αν τελικά θα επανεμφανιστεί το μοτίβο των άλλων δύο που σφραγίστηκε από ρωσική νίκη. Με βάση τα ιστορικά παραδείγματα, η χειμερινή περίοδος αποτέλεσε στρατηγικό σύμμαχο των ρωσικών δυνάμεων στην προσπάθεια να αναστρέψουν την αρχικά αρνητική εξέλιξη.
Με τον βαρύ ουκρανικό χειμώνα επί θύραις, ο εύλογος νομίζω προβληματισμός, αφορά στο αν και κατά πόσον βρισκόμαστε εν όψει σοβαρής κλιμάκωσης. Τα στοιχεία είναι όμως πολλά περισσότερα που δείχνουν ότι η κατάσταση για τους Ουκρανούς θα δυσκολέψει ακόμα περισσότερο. Καταρχάς, είναι πρόδηλο ότι η ρωσική οικονομία είναι πλέον “πολεμική“. Οι αρχικές εκτιμήσεις περί κατάρρευσής της λόγω των δυτικών κυρώσεων αποδείχθηκαν ευσεβείς πόθοι. Ο πρόεδρος Πούτιν, μάλιστα, δέσμευσε την αξιοπιστία του, λέγοντας στις 17 Νοεμβρίου, ότι το 2023 θα κλείσει με ανάπτυξη της τάξεως του 3%. Οι κυρώσεις κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας αποδείχθηκαν εξόχως αναποτελεσματικές.
Μπορεί η Ρωσία να βρήκε εναλλακτικές αγορές για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριό της, αλλά στην Ευρώπη προκλήθηκε ενεργειακή κρίση, για την ακρίβεια παροξύνθηκε από τον πόλεμο, επειδή είχε ξεκινήσει πριν από αυτόν. Επί της ουσίας, η προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο κυρίως –με την αιτιολογία ότι χρησιμοποιούνταν σαν όπλο επιρροής στην ΕΕ– κατέληξε όντως να μετατραπεί σε μπούμερανγκ! Στις απώλειες όμως αυτές, έρχονται να προστεθούν και τα μεγάλα ποσά που παρέχονται στην Ουκρανία.
Η ουκρανική οικονομία, μετά την περσινή συρρίκνωση περισσότερο από 30%, δείχνει πλέον να ισορροπεί στα πολύ χαμηλότερα επίπεδα, αφού έχει δεχθεί από την αρχή του πολέμου 76,8 δισ. δολάρια μόνο από τις ΗΠΑ, εκ των οποίων 26,4 δισ. θα παραχωρηθεί φέτος. Με αυτή την προϋπόθεση, το ΔΝΤ προβλέπει ανάπτυξη της ουκρανικής οικονομίας κατά 2%. Η στρατιωτική βοήθεια κάθε μορφής, ανήλθε στα 46,6 δισ., που αντιστοιχεί στο 61% του συνολικού ύψους. Αρκετές δεκάδες είναι και τα δισ. ευρώ που έλαβε ως βοήθεια από την ΕΕ.
Βασικό συμπέρασμα είναι ότι το “οικονομικό όπλο” δεν μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο απέναντι σε μια χώρα πολύ μεγαλύτερη σε μέγεθος και πληθυσμό, με πλουτοπαραγωγικούς πόρους και μεγάλο μέρος του διεθνούς συστήματος να μη συμμερίζεται τη δυτική ανάγνωση της κατάστασης.
Σε αυτή τη δυσμενή διαπίστωση, έρχεται να προστεθεί ο πολύ υψηλός, πλέον, μέσος όρος ηλικίας των στρατευμένων Ουκρανών. Οι τεράστιες απώλειες έμψυχου δυναμικού και μάλιστα των νεότερων και πιο μάχιμων ηλικιών υπονομεύει το ηθικό της ουκρανικής κοινωνίας και τη μελλοντική της οικονομική ευρωστία. Πολλοί Ουκρανοί είτε διέφυγαν στο εξωτερικό είτε κρύβονται για να μη σταλούν στο μέτωπο.
Οι Ρώσοι, παρά τα δυτικά δημοσιεύματα ότι υπάρχει μαζική άρνηση επιστράτευσης, δεν δείχνουν να αντιμετωπίζουν κάποιο ανάλογης σοβαρότητας πρόβλημα. Η υποψία λοιπόν είναι, ότι ίσως και από τον τελευταίο μήνα που διανύουμε, μόλις τα πάντα παγώσουν, οι ρωσικές επιχειρήσεις θα ενταθούν. Για ποιον λόγο να δώσουν οι Ρώσοι χρόνο επανεξοπλισμού σε μια δυτική αμυντική βιομηχανία που αδυνατεί, κατά κυριολεξία, να αντεπεξέλθει στον τρομακτικό ρυθμό κατανάλωσης πυρομαχικών, αναπληρώνοντας τα αποθέματα; Πληροφορίες από ρωσικές πηγές αναφέρουν, ότι τα εκεί εργοστάσια δουλεύουν τρεις οχτάωρες βάρδιες, βασικό χαρακτηριστικό μιας “πολεμικής οικονομίας“.
Εάν λοιπόν αυτό συμβεί, ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις των Ρώσων; Ποια θα είναι τα σημεία που θα επιχειρήσουν να καταλάβουν οχυρώνοντας εκ νέου τις θέσεις τους και περιμένοντας πότε θα αναζητήσει η Ουκρανία απεμπλοκή από τον πόλεμο, ώστε να επιχειρήσουν να επιβάλουν τους δικούς τους όρους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων; Όποιος πιστεύει ότι είναι δυνατό στρατιωτικά, χωρίς την εμπλοκή δυτικών δυνάμεων –αυτό θα άνοιγε πολύ πιο καταστροφικές εξελίξεις– μπορεί η Ουκρανία να μη χάσει εδάφη, είναι αφελής.
Το ζητούμενο είναι εάν οι Ρώσοι θα επιχειρήσουν να προελάσουν προς διάφορα μέτωπα για να καταλάβουν κι άλλα εδάφη, ώστε στη διαπραγμάτευση να μπορούν να επιστρέψουν εδάφη που κατέλαβαν, κατοχυρώνοντας αυτά που έχουν ήδη αποφασίσει ότι θα κρατήσουν. Κατά συνέπεια, ζητούμενο είναι ποια εδάφη θα είναι αυτά. Θα κινηθούν άραγε στο παραλιακό μέτωπο επιχειρώντας να περισφίξουν την Ουκρανία, αποκλείοντάς την πρόσβασή της στη Μαύρη Θάλασσα; Μπορούν;
Κι αν αυτά συμβούν, θα είναι ο Ζελένσκι που θα κληθεί να διαχειριστεί την κατάσταση; Κατά τη δική μου εκτίμηση, αυτό είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Ήδη στην ειδησεογραφία καταγράφεται η θέση της συζύγου του να αποχωρήσει και να μην είναι εκ νέου υποψήφιος για την προεδρία. Ένας πιο κυνικός θα πρόσθετε ενδεχομένως ότι θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο ακόμα και η προσωπική του ασφάλεια, εάν είτε στο εσωτερικό της χώρας είτε στον κύκλο των διεθνών υποστηρικτών του, επικρατήσει η αντίληψη ότι ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει.
Με απλά λόγια, οι αναλυτές πρέπει να τοποθετηθούν απέναντι σε αυτά τα ενδεχόμενα και να καταγραφούν οι απόψεις. δείχνοντας σεβασμό στην αξιοπιστία τους, σε αυτούς που τους ακούν και τους διαβάζουν. Ας μην περιμένουμε άλλη μια φορά τη διαμόρφωση ενός νέου δυτικού αφηγήματος, στο οποίο θα σπεύσουν ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι στη Δύση να προσαρμοστούν. Στην Ουκρανία υπάρχει μια πραγματικότητα, την οποία κανένα αφήγημα δεν μπορεί να αλλάξει. Όλα κρίνονται επί του πεδίου…
DEFENCEPOINT