Οι Βρετανικές Βάσεις στο Ακρωτήρι και τη Δεκέλεια είναι περιοχές έκτασης 160 τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπου η βρετανική σημαία δεν υπεστάλη από το 1878, όταν οι Βρετανοί κατέλαβαν την Κύπρο.
Από την άλλη οι Αμερικανοί είχαν εξασφαλίσει από πολύ πριν από την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου τη συγκατάθεση του Μακαρίου, ως Αρχιεπισκόπου τότε, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως κράτους.
Οι Αγγλοαμερικάνοι είχαν διασφαλίσει πολύ καλά τα συμφέροντα τους στο νησί πριν ανακηρυχθεί η Κυπριακή Δημοκρατία στις 16 Αυγούστου 1960 και πριν όπως πιστεύαμε ότι διώξαμε τους Βρετανούς με τον αγώνα της ΕΟΚΑ.
Η κυριαρχία των Βρετανών είναι τέτοια ώστε η μόνη υποχρέωση που έχουν είναι να ενημερώνουν απλώς την Κυπριακή Δημοκρατία για το τι προτίθενται να κάνουν, ενώ η Κύπρος ανέλαβε μάλιστα την υποχρέωση για την ομαλή λειτουργία τους.
Για τους Αμερικανούς δεν υπάρχουν τόσες λεπτομέρειες όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Οι εκάστοτε κυπριακές κυβερνήσεις από το 1960 μέχρι σήμερα τηρούν, Θα έλεγα, «ένοχη σιωπή» με την έννοια ότι κάνουν ότι τους ζητηθεί και πάντοτε αδιαμαρτύρητα δίνουν τη συγκατάθεσή τους σε όσα τους ζητηθούν. Όπως στις μετακινήσεις πολιτών των δυο χωρών που έγιναν σε πολλές περιπτώσεις κρίσεων στον Κόλπο αλλά και τους πολέμους στη Μέση Ανατολή. Το κυπριακό έδαφος της χρησιμοποιήθηκε μεταφορά στρατευμάτων ή για απομάκρυνση πολιτών τους όπως έγινε στο Λίβανο.
Η συμφωνία για τις Βρετανικές Βάσεις μονογραφήθηκε στη Λευκωσία στις 6 Ιουλίου 1960 και με αυτήν οι Βρετανοί εξασφάλισαν απόλυτη κυριαρχία σε 160 τετραγωνικά χιλιόμετρα του κυπριακού εδάφους και ανεμπόδιστη χρήση των δρόμων της Δημοκρατίας και δικαιώματα για ασκήσεις σε εγκαταστάσεις σε διάφορες περιοχές, όπως ο Ακάμας, η Κόσιη, το Λευκόνοικο και ο Άγιος Βασίλειος.
Η χρήση κυπριακού εδάφους
Οι τοποθεσίες αυτές κατατάχθηκαν σε δύο κατηγορίες:
Στην πρώτη περιλήφθηκαν εκείνες πάνω στις οποίες η Βρετανία αποκτούσε απρόσκοπτη και χωρίς περιορισμούς επεμβάσεις, χρήση για αόριστο χρονικό διάστημα.
Οι περιοχές της πρώτης κατηγορίας είναι: Το λιμάνι της Λεμεσού, το Τρόοδος, στην κορυφή του Ολύμπου, περιοχή στα βόρεια και δυτικά του Ζυγίου, στο ακρωτήρι Κίτι, στο ακρωτήρι Γκρέκο, υδατοπρομήθεια για το ακρωτήρι Γκρέκο, στην κορυφή Γιαϊλά, στον Πενταδάκτυλο μεταξύ Χάρτζιας και Κορνόκηπου, πάνω στον παλιό δρόμο Λευκωσίας- Αμμοχώστου, κοντά στο αεροδρόμιο Τύμπου, όπου βρίσκονται τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις, στο λιμάνι της Αμμόχωστου, στο αεροδρόμιο Λευκωσίας και υδατροπρομήθεια για το αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Στη δεύτερη περιλήφθηκαν περιοχές στις οποίες η Βρετανία αποκτούσε το δικαίωμα να τις χρησιμοποιεί όπως και τις πρώτες, αλλά με την υποχρέωση να τερματίσει τη χρήση τους «μόλις καταστεί πρακτικό».
Οι τοποθεσίες της δεύτερης κατηγορίας ήταν: Πολεμίδια, περιλαμβανομένου και του πεδίου βολής ελαφρών όπλων, υδατοπρομήθεια για την περιοχή Πολεμιδίων, το μη χρησιμοποιούμενο αεροδρόμιο στα νότια της Λάρνακας, στα βόρεια του Ζυγίου, υδατοπρομήθεια για την περιοχή Ζυγίου, στην Αμμόχωστο πάνω στο δρόμο προς τη Λευκωσία, πάνω και στα δυτικά του δρόμου Αμμοχώστου- Σαλαμίνας, στα βορειοδυτικά της Λευκωσίας, στο δρόμο προς την Κερύνεια, στη Λευκωσία, στην οδό Μετοχίου, στην παραλία υδατοπρομήθεια για την πιο πάνω περιοχή, στις παρυφές της Αμμοχώστου, πάνω στον κύριο δρόμο προς τη Λευκωσία.
Επιπρόσθετα η Βρετανία θα μπορούσε να εξασφαλίσει ύστερα από συνεννοήσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία, πρόσθετες περιοχές από καιρό σε καιρό, τις οποίες θα θεωρούσε «τεχνικά αναγκαίες για την αποτελεσματική χρήση των περιοχών των βάσεων και των εγκαταστάσεων της» σε άλλα μέρη της Κύπρου. Στις περιοχές αυτές η Βρετανία αποκτούσε πλήρη έλεγχο με δικαίωμα αποκλείει την είσοδο σε οποιονδήποτε. Ιδιαίτερα, καθορίστηκε ότι με την αστυνόμευση των περιοχών αυτών, όπως και την ευθύνη για την ασφάλεια τους, θα είχαν οι βρετανικές δυνάμεις, με δικαίωμα να συλλαμβάνουν οποιονδήποτε, αν υπήρχε υποψία για διάπραξη αδικήματος.
Η Κυπριακή Δημοκρατία αναλάμβανε την υποχρέωση να παίρνει τέτοια μέτρα έξω από τις περιοχές αυτές, ώστε να μη παρεμποδίζεται η χρήση και λειτουργία των εγκαταστάσεων. Χαρακτηριστικά, συμφωνήθηκε ότι δε μπορούσαν να λειτουργούν συσκευές στα χωριά Πέργαμος και Αχερίτου, που θα δημιουργούσαν παρεμβολές στις εγκαταστάσεις της βάσης Δεκέλειας.
Τη συμφωνία υπέγραψαν μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος Μακάριος και ο αντιπρόεδρος Φαζίλ Κουτσιούκ και από βρετανικής ο υφυπουργός Αποικιών Τζούλιαν Εϊμερι, ο οποίος αργότερα είπε χρακτηριστικά στη βρετανική Βουλή ότι η Βρεττανία εξασφάλιζε κυριαρχία σε μια έκταση 99 τετραγωνικών μιλίων (160 τετραγωνικών χιλιομέτρων) και πολλά άλλα δικαιώματα στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας για άσκηση στρατευμάτων της και εγκατάσταση παρατηρητηρίων την οποία ερμήνευσε ως μετατρέπουσαν ολόκληρη την Κύπρο σε βρεττανική βάση.
Η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης
Η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης που επιτεύχθηκε ύστερα από μακρές και επίπονες διαπραγματεύσεις, αποτελείτο από 12 άρθρα, αλλά συνοδευόταν και από πολλά παραρτήματα με τις λεπτομερείς ρυθμίσεις για όλα τα σχετικά θέματα. Τα πρώτα άρθρα της Συνθήκης κατά την επίσημη μετάφραση από τα αγγλικά, έχουν ως εξής:
ΑΡΘΡΟ 1: Η περιοχή της Δημοκρατίας της Κύπρου θα αποτελείται από τη Νήσο της Κύπρου, μαζί με τα νησιά που βρίσκονται πέρα από τις ακτές της, με εξαίρεση τις δύο περιοχές οι οποίες καθορίζονται στο Παράρτημα Α της παρούσης Συνθήκης, οι οποίες περιοχές θα παραμείνουν υπό την κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι περιοχές αυτές αναφέρονται στην παρούσα Συνθήκη και στα Παραρτήματα όπως η Περιοχή της Κυρίαρχης Βάσης Ακρωτηρίου και η Περιοχή της Κυρίαρχης Βάσης Δεκέλειας.
ΑΡΘΡΟ 2 : 1. Η Δημοκρατία της Κύπρου θα παραχωρήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο τα δικαιώματα τα οποία εκτίθενται στο Παράρτημα Β της παρούσας συνθήκης.2. Η Δημοκρατία της Κύπρου θα συνεργασθεί πλήρως με το Ηνωμένο Βασίλειο για τη διασφάλιση της ασφάλειας και αποτελεσματική λειτουργία των στρατιωτικών βάσεων των κειμένων στην περιοχή της Κυρίαρχης Βάσης Ακρωτηρίου και στην Περιοχή της Κυρίαρχης Βάσης Δεκέλειας και την πλήρη άσκηση από το Ηνωμένο Βασίλειο των δικαιωμάτων των παραχωρούμενων από την παρούσα συνθήκη.
Αυτά για τις Βρετανικές βάσεις και τα δικαιώματα που εξασφάλισε το Λονδίνο για τις βάσεις του την ώρα που ο λαός και ιδιαίτερα η Αριστερά οργανώνει διαδηλώσεις με σύνθημα «Έξω ο βάσεις» ενώ οι πρόνοιες των συμφωνιών δένουν ουσιαστικά τα χέρια τους ακόμα και εκείνα του αριστερού Προέδρου Δημήτρη Χριστόφια που το κόμμα του παρουσιάζεται ως το πιο δυναμικό σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίες.
Δεν παραγνωρίζεται ακόμα το γεγονός ότι η Κύπρος σε δύσκολες περιόδους κατέφευγε στις βάσεις όπως συνέβη το 1974 όταν ο Πρόεδρος Μακάριος κατάφερε, με έξοδα και φροντίδα των Βρετανών κατά το πραξικόπημα, να διαφύγει ουσιαστικά στο εξωτερικό και να καταλήξει στα Ηνωμένα Έθνη και συνέχισε τον αγώνα κατά της χούντας. Χιλιάδες Έλληνες κατέφυγαν στις βάσεις και εξασφάλισαν ασφάλεια καθώς κανένας δεν γνωρίζει ποια θα ήταν η τύχη τους, με τους Τούρκους που δεν προχώρησαν στις βάσεις.
Ο Μακάριος επέμεινε σε 99, οι Βρετανοί σε 120 και ο Γρίβας σε 36 μίλια
Το γεγονός ότι η Κύπρος και η Βρετανία κατέληξαν στα 99 μίλια ή τ 160 τετραγωνικά χιλιόμετρα για την έκταση του εδάφους των βάσεων δεν είναι τυχαίο. Αυτό οφείλεται στην επιμονή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ο οποίος είπε και επέμενε μέχρι τέλους, ότι η έκταση των βάσεων σε μίλια, έπρεπε να ήταν διψήφιος αριθμός. Οι Βρετανοί ενώ επέμεναν σε 120 τετραγωνικά μίλια τελικά συμφώνησαν στο μάξιμουμ που πρότεινε ο Μακάριος, δηλαδή τα 99 μίλια.
Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας δεν συμφωνούσε με την παραχώρηση βάσεων στους Βρετανούς έκτασης 160 χιλιομέτρων. Η διαφωνία του σχετιζόταν με την έκταση των βάσεων παρά με την παραχώρηση. Τρεις μόλις μέρες πριν από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 13 Αυγούστου 1960, και αφού η συμφωνία είχε γίνει με τους Βρετανούς, ο Γεώργιος Γρίβας κατάγγειλε ότι η Κύπρος με την έκταση των βάσεων που παραχωρήθηκε σήμαινε ότι η Κύπρος είχε παραδοθεί και πάλι στους Βρετανούς.
Τον Απρίλη του 1960 δήλωσε: «Εγώ το δήλωσα, 36 μίλια, ούτε ίντζα περισσότερο. Και αν ο Μακάριος δεχθεί και αν όλοι σας δεχθείτε, εγώ επιμένω στα 36 και έχω κάθε δικαίωμα να μιλώ γιατί αγωνίστηκα και εκοπίασα και θυσιάστηκα και εγώ επιτέλους. Θα διακηρύξω τη γνώμη μου, γιατί έχω καθαρό το μέτωπο μου και δεν θέλω, όταν μιλήσει η ιστορία για τον αγώνα να συγκαταλέξει το όνομά μου με το όνομα εκείνων που συνδέονται με τέτοιες συμφωνίες».
Όταν πλέον τα πράγματα ξεκαθάρισαν ο Γρίβας κατήγγειλε με άρθρο του στην αθηναϊκή εφημερίδα «Το Βήμα» στις 13 Αυγούστου του ίδιου χρόνου: «Αι παρεχόμεναι διευκολύνσεις εις τους Άγγλους διά τας οποίας και ο Τύπος των εθριαμβολόγησε επιτρέπει εις τούτους όχι απλώς να έχουν μίαν βάσιν εις την Κύπρον, αλλά να έχουν ολόκληρον την νήσον ως αγγλικήν βάσιν».
Το αμερικανικό έγγραφο που είναι καλυμμένο με μαύρο φόντο
Δυο χρόνια μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Ιούνιο του 1962, και από τα έγγραφα που εξασφάλισα από τη βιβλιοθήκη του δολοφονηθέντος Προέδρου των ΗΠΑ Τζον Κέννεντι στη Μασαχουσέτη (John Kennedy Library), αποκαλύπτεται γιατί οι διάφοροι Κύπριοι ηγέτες ποτέ δεν ενημέρωσαν τον κυπριακό λαό για τα δικαιώματα των Αμερικανών στην Κύπρο και σκόπιμα το αποφεύγουν ενώ είναι δεσμευμένοι να μη τους αρνούνται τη χρήση του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε μια έκταση που κανένας πολίτης δεν γνωρίζει επακριβώς.
Κατά την επίσκεψη του Μακαρίου στις ΗΠΑ όπου συναντήθηκε και με τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζον Κέννεντι, σύμφωνα με τα έγγραφα αποκαλύπτεται κάτι πολύ σοβαρό που σήμερα οι διάφοροι ηγέτες δεν πρέπει να διαπορούν γιατί οι εκάστοτε Πρόεδροι ικανοποιούν τα αιτήματα των Αμερικανών.
Σε ένα από τα έγγραφα αποκαλύπτεται, μια επιστολή από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ημερομηνίας 11 Ιανουαρίου 1960, επτά μήνες πριν από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, και κατά συνέπεια ούτε ο ίδιος ήταν Πρόεδρος της Κύπρου, για να αναλάβει μια τέτοια δέσμευση, με την οποία τους διαβεβαίωνε ότι τα όσα τους παραχώρησαν ως δικαιώματα οι Βρετανοί τα προηγούμενα χρόνια νωρίτερα, όταν η Κύπρος ήταν βρετανική αποικία, θα είναι διασφαλισμένα.
Το τι ακριβώς περιλάμβανε η παραχώρηση των βρετανών στις ΗΠΑ δεν μπόρεσα να μάθω ποτέ γιατί στο έγγραφο του Αρχείου του Τζον Κέννεντι είναι καλυμμένο με μαύρο φόντο.
Φιλελεύθερος