Ξεκινάμε ένα ακόμη καλοκαιρινό ταξίδι και φτάνουμε στο πιο εύφορο νησί των Κυκλάδων, τη Νάξο. Στο νησί με ιστορία αιώνων, μοναδικά αξιοθέατα, εναλλαγή τοπίων και φιλόξενους κατοίκους. Στο λιμάνι μας καλωσορίζει η αρχαία Πορτάρα, το μαρμάρινο υπερφυσικό πλαίσιο, ίδιο με το σήμα του National Geographic, και η θέα του μεσαιωνικού κάστρου.
Στη Νάξο το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, εκτός των άλλων μας… «υποδέχονται» περήφανοι πύργοι, υπέροχοι μεσαιωνικοί οικισμοί και «απείραχτα» από τον χρόνο χωριά! Εδώ θα “επισκεφτούμε” δύο από αυτά, δύο από τα πιο όμορφα όχι μόνο της Νάξου αλλά της χώρας, το Φιλότι και την Απείρανθο.
Φιλότι
Στην καρδιά της ενδοχώρας της Νάξου, σε απόσταση 18 χλμ νοτιοανατολικά από την πρωτεύουσα, βρίσκεται το μεγαλύτερο χωριό του νησιού, το Φιλότι.
Απλωμένο στα πόδια του ορεινού όγκου του Zα (η κορυφή του, που αγγίζει τα 1.004 μ., είναι η ψηλότερη των Κυκλάδων), το Φιλότι είναι ένας από τους ωραιότερους οικισμούς της Νάξου.
Tα κάτασπρα σπίτια με τους πλακόστρωτους δρόμους έρχονται σε αντίθεση με το γκρίζο χρώμα του βουνού και το πράσινο της κοιλάδας, δίνοντας στο χωριό όψη που συναρπάζει.
Τη μεγαλύτερη κίνηση συγκεντρώνουν οι παραδοσιακές ταβέρνες και τα καφενεία με το μεγάλο πλατάνι, που στολίζει τον κεντρικό δρόμο του χωριού.
Ο πύργος Μπαρότση (17ος αιώνας), με την όμορφη μαρμάρινη κρήνη του 1841, και η εκκλησία της Παναγίας της Φιλωτίτισσας (με μαρμάρινο τέμπλο, παλαιές εικόνες και εντυπωσιακό καμπαναριό) είναι δύο μνημεία που χωρίς καμία αμφιβολία αξίζουν την προσοχή των ταξιδιωτών.
Νότια από το Φιλότι, σε απόσταση περίπου 2,5 χλμ, βρίσκεται η πηγή Αριών (πηγή στ’ Αργιά), σε θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον. Ακολουθώντας μονοπάτι που έχει την αφετηρία του στην πηγή, οι περιπατητές ανακαλύπτουν σε υψόμετρο 600 το σπήλαιο του Ζα, που ήταν αφιερωμένο στον Δία Mηλώσιο, τον προστάτη των ποιμνίων. Οι έρευνες στο σπήλαιο του Ζα (σε θάλαμο αριστερά από την είσοδό του βρίσκεται το εκκλησάκι της Zωοδόχου Πηγής) έχουν φέρει στο φως αντικείμενα Προϊστορικών Χρόνων (εργαλεία από οψιανό κ.ά.).
Στην ίδια περιοχή, νότια και πάλι από το Φιλότι, είναι χτισμένη η εκκλησία της Παναγίας των Αριών. Δίπλα στην παλαιά, πετρόχτιστη εκκλησία με το εντοιχισμένο αρχαίο οικοδομικό υλικό οικοδομήθηκε η νεότερη.
Ακόμη νοτιότερα βρίσκονται τα ξωκλήσια της Αγίας Αναστασίας (στη θέση «Αριά») και του Αγίου Ευσταθίου (στη θέση «Μικράρια»).
Εξάλλου, στη διαδρομή από το Φιλότι προς τον Δανακό, χωριό χτισμένο κλιμακωτά σε τοποθεσία με τρεχούμενα νερά, είναι χτισμένο το ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας. Από εδώ ξεκινά σηματοδοτημένο μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του Ζα. Σε βράχο που συναντούν οι οδοιπόροι κατά τη διάρκεια της πεζοπορικής διαδρομής είναι χαραγμένη η αρχαία επιγραφή όρος Διός Μηλωσίου.
Τέλος, όσοι θέλουν να απολαύσουν την ωραιότερη θέα στην ευρύτερη περιοχή πρέπει να επισκεφθούν το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη, που είναι χτισμένο στην κορυφή ενός επιβλητικού λόφου.
Απείρανθος
Το χωριό με το παράξενο όνομα, που όλοι μιλούν κρητικά, αλλά δεν βρίσκεται στην Κρήτη αλλά στην ενδοχώρα της Νάξου, το «παράξενο χωριουδάκι» όπως το χαρακτηρίζουν ξένοι ταξιδιωτικοί οδηγοί, είναι η Απείρανθος.
Τ’ Απεράθου, όπως την αποκαλούν οι Ναξιώτες, είναι κτισμένη στην πλαγιές ενός λόφου στους ανατολικούς πρόποδες της βουνοσειράς των Φαναριών. Σαν αξιοσημείωτο χωριό αναφέρεται ήδη στα 1413 από τον περιηγητή Χριστόφορο Μπουοντελμόντι.
Το είπαν το «μαρμάρινο χωριό», μάρμαρο παντού, στους δρόμους, στα σπίτια και φως στον ήλιο του Αιγαίου. Το λένε και «το χωριό που στιχουργεί», αφού οι κάτοικοι του, με αξιοθαύμαστη ευχέρεια κάνουν τραγούδι την καθημερινή τους ζωή, τη λύπη και τη χαρά…
Ενετικοί πύργοι, όμορφα παλιά διώροφα σπίτια, μαρμάρινα καλντερίμια με καμάρες, γραφικές πλατείες με καφενεία και η ποιητική διάθεση των Απεραθιτών, δημιουργούν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που σπάνια συναντάται στον κυκλαδικό χώρο.
Κάθε γωνιά του αποτελεί μια ξεχωριστή δημιουργία της λαικής αρχιτεκτονικής, ακόμα και η ποικιλία στις μορφές των ανεφανών (καπνοδόχων) συνιστά μια «κοιλάδα από ανεφανούς».
Η Απείρανθος ξεχωρίζει από τα άλλα χωριά της Νάξου στο γλωσσικό ιδίωμα, τα ήθη και τα έθιμα, καθώς οι κάτοικοί της θεωρείται ότι προήλθαν από την Κρήτη και τη Μικρά Ασία. Αυτή ακριβώς η ικανότητα ανδρών και γυναικών να «μιλούν» με στίχους, όπως στην Κρήτη, κάνουν τ’ Απεράθου ένα τόπο ξεχωριστό σε όλη την Ελλάδα.
Πρόκειται για μια παράδοση που πάει πίσω στα βυζαντινά χρόνια και στην αρχαιότητα, όπως μαρτυρούν τα σωζόμενα μνημεία.
Το χωριό του Μανώλη Γλέζου σήμερα διαθέτει τη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη των Κυκλάδων, τη Βιβλιοθήκη Νίκου Νικ. Γλέζου, καθώς και έναν συνεταιρισμό υφαντικής τέχνης γυναικών.
Εντυπωσιακός είναι ο Πύργος του Ζευγώλη (17ος αι.), χτισμένος πάνω σε βράχο στην είσοδο του χωριού. Από εκεί ξεκινάς την περιήγησή στους δρόμους του χωριού που είναι στρωμένοι με μαρμαρόπλακες, πριν καταλήξεις στην κεντρική πλατεία με τα καφενεία.
Αξίζει να επισκεφθείς τα πολύ ενδιαφέροντα μουσεία του χωριού: Το Αρχαιολογικό, με ευρήματα κυρίως της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου, το Γεωλογικό, με 2.000 σπάνια εκθέματα από την πλούσια φύση της Νάξου, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας με συλλογή από την πανίδα της περιοχής και ένα μικρό ενυδρείο, καθώς και το Λαογραφικό, με παραδοσιακά υφαντά και εργαλεία.
Μην φύγεις αν δεν δεις μερικές από τις πιο σημαντικές εκκλησίες του χωριού και κυρίως την Αγία Κυριακή, που χρονολογείται από την περίοδο της Εικονομαχίας (9ος αιώνας) και αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία, όχι μόνο της Νάξου, αλλά και των Βαλκανίων.
