Η μέση αύξηση της θερμοκρασίας στην Ευρώπη, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες τιμές της προβιομηχανικής περιόδου (πριν από περίπου 2 αιώνες) είναι περίπου 2,2 βαθμοί Κελσίου. Δηλαδή το διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσον όρο ανόδου της θερμοκρασίας περιβάλλοντος. Αυτό και μόνο το στοιχείο αρκεί για να δείξει ότι η Ευρώπη κινείται δύο φορές πιο γρήγορα προς τη λάθος κατεύθυνση. Αλλά και τα ευρωπαϊκά κύματα καύσωνα επιμένουν να διαψεύδουν τα μοντέλα των μετεωρολόγων -φυσικά προς το χειρότερο: Όταν εκδηλώνονται, είναι θερμότερα από ό,τι προβλεπόταν, κατά 3-5 β. Κελσίου.
Το τρέχον διάστημα, από τον Ιούνιο και εξής, η Ευρώπη πυρπολείται. Ο καύσωνας έπληξε αρχικά το δυτικό τμήμα της ηπείρου, την Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Γαλλία. Ταυτόχρονα όμως θερμοκρασίες βρασμού σημειώθηκαν στη Βρετανία και τη Γερμανία, ενώ η τάση του θερμού κύματος είναι να εγκατασταθεί ανατολικά και νότια, δηλαδή στη Μεσόγειο. Η οποία, όπως το έθεσε εύστοχα ο Έλληνας υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, μετατρέπεται σε hot spot της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Οι καύσωνες προτιμούν την Ευρώπη και οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν το γιατί συμβαίνει αυτό. Τα καυτά κύματα πολλαπλασιάζονται ως προς τη συχνότητα, τη διάρκεια αλλά και την έντασή τους, ξεπερνώντας οτιδήποτε παρόμοιο συμβαίνει στον υπόλοιπο πλανήτη.
Από τους καύσωνες του 2003 είχαν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 70.000 άνθρωποι σε όλη την Ευρωπη. Ακολούθησαν κι άλλα φονικά κύματα ζέστης το 2006, το 2010, το 2015, το 2018, το 2019 και το 2020. Το φετινό απλώς επιβεβαιώνει τη δυσοίωνη αίσθηση ότι οι Ευρωπαίοι ζουν στις παρυφές ενός απέραντου ηφαιστείου. Το οποίο δεν εκρήγνυται μεν ποτέ, αλλά διαρκώς ανεβάζει θερμοκρασία.
Ενδεικτικό της καυτής δοκιμασίας στην οποίαν υποβάλλεται η Ευρώπη, ακολουθώντας έναν διακεκαυμένο μονόδρομο χωρίς καμία ελπίδα αναστροφής, είναι το γεγονός ότι στη Γαλλία φερ’ ειπείν, εξαιτίας των πρόσφατων πυρκαγιών στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας, καταστράφηκαν ολοσχερώς δάση συνολικής έκτασης η οποία ξεπερνά τα 190.000 στρέμματα. Η Ζιρόντ, μια περιοχή με έντονη τουριστική κίνηση λόγω των απέραντων αμπελώνων του Μπορντό, εκκενώθηκε. Περισσότεροι από 30.000 άνθρωποι, μόνιμοι κάτοικοι αλλά και περιστασιακοί επισκέπτες, αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή για λόγους ασφαλείας. Το πλήγμα για την τοπική οικονομία είναι, φυσικά, θανάσιμο, ενώ ο περιφερειάρχης της Ζιρόντ, Ζαν-Λικ Γκλέιζ δήλωσε χαρακτηριστικά στο BBC ότι «απέναντί μας έχουμε ένα τέρας που μοιάζει με χταπόδι. Μεγαλώνει και απλώνεται προς κάθε κατεύθυνση».
Στις παρακείμενες χώρες της Ιβηρικής χερσονήσου, την Ισπανία και την Πορτογαλία, η εικόνα είναι εξίσου τραγική όσο και στη Γαλλία: Περίπου 1.000 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους εξαιτίας του καύσωνα και των δεκάδων δασικών πυρκαγιών. Το θερμόμετρο στην Πορτογαλία έδειξε έως και 47 βαθμούς, καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ για την εποχή. Στο βόρειο τμήμα της χώρας, στην περιφέρεια της Μούρτσα, ένα ζευγάρι ηλικιωμένων βρήκε μαρτυρικό θάνατο όταν το αυτοκίνητό τους περικυκλώθηκε από τις φλόγες καθώς αποπειράθηκαν να ξεφύγουν από το μέτωπο της φωτιάς.
Κατά την πρόγνωση των μετεωρολόγων, το κύμα του καύσωνα μετατοπίζεται προς Βορρά, προς χώρες όπως η Γερμανία, το Βέλγιο και η Ολλανδία. Ενδεικτικά, την Τετάρτη καταγράφηκε σε χωριό της Βάδης-Βιρτεμβέργης, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Γερμανίας, η υψηλότερη θερμοκρασία για τη φετεινή χρονιά, με 40,3 βαθμούς Κελσίου. Η πρόβλεψη είναι ότι το αμέσως επόμενο διάστημα πολλές περιοχές της Γερμανίας γύρω από το Ρήνο θα ψήνονται σε θερμοκρασίες κοντά ή και πάνω από το ψυχολογικό όριο των 40 βαθμών.
Παραπλήσια είναι η εικόνα της Ολλανδίας: Στην πόλη του Μάαστριχτ καταγράφηκαν 38,9 β. Κελσίου, ενώ ακόμη βορειότερα, στη Βρετανία κατερρίφθη κάθε προηγούμενο ρεκόρ ζέστης: 40,3 βαθμούς είδαν οι κάτοικοι του Κόνινγκσμπι, στο Λίνκολνσαϊρ, μια επαρχία η οποία βρίσκεται περίπου στο μέσον της χώρας και κοντά στην ανατολική ακτή της. Η προηγούμενη ανώτατη τιμή ήταν 1,6 β. χαμηλότερη και είχε καταγραφεί τον Ιούλιο του 2019, γεγονός που πιστοποιεί τη γενικότερη άνοδο της θερμοκρασίας στον ευρωπαϊκό χώρο και συγκεκριμένα το βόρειο τμήμα του.
Επίσης, στο κέντρο του Λονδίνου όπως και στο Χίθροου, το μεγαλύτερο αεροδρόμιο της Βρετανίας, το θερμόμετρο ανέβηκε έως και τους 40,2 βαθμούς.
Οι ακραίες θερμοκρασίες συνεπάγονται αυτομάτως εξαιρετικά αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς. Και, πράγματι, στο Μπέρμινχαμ φωτιά σάρωσε έκταση περίπου 50.000 τετ. μέτρων, ενώ πυρκαγιές εκδηλώθηκαν ακόμη και εντός της περιμέτρου του Λονδίνου.
Πόλεις ανέτοιμες για καύσωνα
Όπως επισημαίνει το politico.eu «εάν υπάρχει κάτι που οι πολιτικοί θέλουν να αποφύγουν, είναι μια επανάληψη όσων συνέβησαν το 2003. Τότε που ο καύσωνας στην Ευρώπη σκότωσε περισσότερους από 70.000 ανθρώπους. Μέχρι στιγμής 1.000 και πλέον άτομα έχουν πεθάνει από τις παρενέργειες της ζέστης στην Ισπανία και την Πορτογαλία».
Ακολούθως αναφέρεται το πώς η αυξημένη θερμοκρασία στο περιβάλλον απειλεί την ανθρώπινη υγεία, προκαλώντας θερμοπληξία και εξάντληση, ιδιαίτερα σε άτομα που εργάζονται ή ασκούνται εκτεθειμένα στη ζέστη, όπως και στους ηλικιωμένους. Γενικά, η θερμοπληξία προκύπτει από την αδυναμία του οργανισμού να διατηρήσει τη φυσιολογική θερμοκρασία του, κάτι που μπορεί να προκαλέσει ακόμη και μόνιμη εγκεφαλική βλάβη αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως με ιατρικά μέσα.
Ωστόσο, «ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων του καύσωνα μπορεί να είναι εκπληκτικά μεγαλύτερος από ό,τι τείνουμε να πιστεύουμε» δηλώνει η δρ. Χάνα Κλοκ, ερευνήτρια φυσικών καταστροφών στο πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, στη Βρετανία. Αυτό εξηγείται από την επίπτωση της ακραίας ζέστης σε κύτταρα και όργανα, τα οποία υφίστανται τεράστια πίεση, φέρνοντας στην επιφάνεια προϋπάρχουσες αδυναμίες και παθογένειες. Επιπλέον, οι υψηλές θερμοκρασίες εκθέτουν τους ανθρώπους με αναπνευστικά προβλήματα και χρόνιες παθήσεις όπως το άσθμα σε αυξημένο κίνδυνο, εφόσον η ζέστη μπλοκάρει την κυκλοφορία του αέρα και συντείνει στη στασιμότητα των ατμοσφαιρικών ρύπων.
Αλλά πέραν των αμιγώς βιολογικών συνεπειών, η έντονη ζέστη αποκαλύπτει το πόσο ανεπαρκώς προετοιμασμένες είναι οι σύγχρονες πόλεις απέναντι σε τέτοιου είδους καιρικά φαινόμενα. Ιδιαίτερα στις χώρες του Βορρά, τα κτήρια κατασκευάζονται με τη λογική της μεγαλύτερης δυνατής κατακράτησης της θερμότητας. Οι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν κατοικίες και επαγγελματικούς χώρους εστιάζοντας κατά προτεραιότητα στη θέρμανση, όχι στην ψύξη, μιας και αυτό ήταν ανέκαθεν το πρωταρχικό πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί.
Τα τελευταία χρόνια, όμως, με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής να εκδηλώνονται με κύματα καύσωνα, τα κτήρια το καλοκαίρι μετατρέπονται σε αβίωτα θερμοκήπια. Τα περισσότερα εξ αυτών δεν διαθέτουν καν μηχανισμούς κλιματισμού, ενώ σε ό,τι αφορά στο δημόσιο χώρο, πχ στα σκανδιναβικά κράτη, ουδέποτε είχε δοθεί έμφαση στη φυσική σκίαση για την προστασία των πολιτών από τον ήλιο κ.λπ.
Λιώσιμο των πάγων και αεροχείμαρροι
O Copernicus, η ειδική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής, ανακήρυξε το καλοκαίρι του 2021 ως το πιο ζεστό όλων των εποχών, παρόλο που σε σύνολο έτους ήταν η προηγούμενη χρονιά που κατέχει το απόλυτο ρεκόρ. Συγκεκριμένα, στη διάρκεια του καλοκαιριού του 2021 η θερμοκρασία ήταν κατά 1 βαθμό Κελσίου υψηλότερα σε σχέση με τον μ.ο. της περιόδου 1991-2020.
Ενώ συγκριτικά με το ίδιο διάστημα αναφοράς, ολόκληρο το 2020 ήταν κατά 2,2 βαθμούς υψηλότερα, μια διαφορά η οποία ισοδυναμεί με κόκκινο συναγερμό. Πάντα σύμφωνα με το μητρώο που τηρεί ο Copernicus, ο φετινός Ιούνιος ήταν ο τρίτος πιο θερμός στην ιστορία, με άνοδο θερμοκρασίας κατά 0,32 β. Κελσίου.
Γενικότερα, τα γραφήματα του Copernicus αποτυπώνουν μια εξαιρετικά απαισιόδοξη προοπτική. Ιδιαίτερα την τελευταία 7ετια η θερμοκρασία στην Ευρώπη αυξάνεται διαρκώς και με άλματα, με το νότιο τμήμα της ηπείρου και τη λεκάνη της Μεσογείου να έχει σχηματίσει πλέον την κατεξοχήν διακεκαυμένη ζώνη. Επιπλέον, στη γεωγραφική γειτονιά της Ελλάδας παρατηρείται η μεγαλύτερη αύξηση των θυελλωδών ανέμων, όπως αυτοί μετρώνται για την ταχύτητά τους σε ύψος 100 μ. από την επιφάνεια του εδάφους.
Οι ειδικοί επιστήμονες του Copernicus αποφαίνονται ότι οι ανωμαλίες που παρατηρούνται στη θερμοκρασία περιβάλλοντος της Ευρώπης είναι γενικώς πιο έντονες από εκείνες του υπόλοιπου πλανήτη. Είναι σαφές ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος υπερθερμαίνεται ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της υφηλίου και, ήδη, η μέση θερμοκρασία είναι κατά 2,2 β. Κελσίου υψηλότερη από ό,τι ίσχυε στην προβιομηχανική εποχή, δηλαδή πριν από περίπου 2 αιώνες.
Παράλληλα, η ρύπανση της ατμόσφαιρας έχει προκαλέσει το λιώσιμο των πάγων στον Αρκτικό Κύκλο. Ο Βόρειος Πόλος αναδεικνύεται στο σημείο της Γης με τον μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης της θερμοκρασίας, κατά 3 β. Κελσίου. Με απλά λόγια, καθώς οι παγετώνες υγροποιούνται, το έδαφος έρχεται στην επιφάνεια και μαζί του τα υπολείμματα από νεκρά φυτά και ζώα τα οποία όμως δεν αποσυντέθηκαν ποτέ, καθώς παρέμειναν κατεψυγμένα επί χιλιετίες. Ομως, με τη διεργασία της τήξης των αχανών παγετώνων, εκλύονται μεγάλες ποσότητες επιβλαβών αερίων όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, τα οποία με τη σειρά τους επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα και δημιουργούν τον φαύλο κλιματικό κύκλο που συμβάλει στην άνοδο της θερμοκρασίας, κυρίως της Ευρώπης.
Οι επιστήμονες μελετούν εντατικά τα τεκταινόμενα στον Αρκτικό Κύκλο και τις επιπτώσεις τους στην παγκόσμια κλιματική κρίση, προσπαθώντας να κατανοήσουν γιατί δεν παρατηρούνται αντίστοιχα φαινόμενα στον Νότιο Πόλο και την Ανταρκτική. Παράλληλα, μια μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο nature.com αποδίδει κρίσιμο ρόλο στα ρεύματα του ανώτερου στρώματος της ατμόσφαιρας πάνω από την Ευρασία. Τα λεγόμενα «jet streams» ή «αεροχείμαρροι» στα ελληνικά, για κάποιον ανεξήγητο μέχρι στιγμής λόγο διχάζονται και κατόπιν σαν δίδυμα, πανίσχυρα ρεύματα παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση στη συχνότητα και την έντασή τους.
Η οποία, όπως έχει παρατηρηθεί, συμπίπτει με τα κύματα καύσωνα που πλήττουν την Ευρώπη. Εντούτοις, σε κάθε περίπτωση και όπως παρατηρεί η Δρ. Σαμάνθα Μπέρτζες, αναπληρώτρια διευθύντρια του Copernicus «έως το 2030 στην Ευρώπη θα βλέπουμε όλο και πιο ακραία καιρικά φαινόμενα. Θα έχουμε πολύ πιο θερμά καλοκαίρια, πιο ήπιους χειμώνες και πιο σφοδρές θύελλες. Αλλά, προχωρώντας προς το 2050-2100 εξαρτάται από το σενάριο που θα επιλέξει ο άνθρωπος για το πόσο ακραίες θα είναι τότε οι κλιματικές μεταπτώσεις».
Η περίπτωση της Πεντέλης
Η πυρκαγιά στην Πεντέλη την προηγούμενη Τρίτη-Τετάρτη κατέκαψε περίπου 16.000 στρέμματα δάσους. Μαζί με αυτά καταστράφηκαν κατοικίες και επαγγελματικές εγκαταστάσεις, ο ακριβής αριθμός των οποίων θα προσδιοριστεί από την εν εξελίξει διαδικασία αυτοψίας και απογραφής των ζημιών.
Όπως αναφέρεται από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών οι έλεγχοι κτιρίων από τους μηχανικούς στους Δήμους Πεντέλης, Παλλήνης, Ραφήνας-Πικερμίου, αλλά και στο Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης, έχουν ολοκληρωθεί σε 155 κτίρια. Από αυτά 121 αφορούν σε κατοικίες, εκ των οποίων οι 37 έχουν κριθεί κατάλληλες (κατοικήσιμες), 45 προσωρινά ακατάλληλες (χρειάζονται επισκευές) και 39 κρίθηκαν επικίνδυνες και θα επανελεγχθούν.
Τουλάχιστον 90.000 κάτοικοι συνοικισμών πέριξ της Πεντέλης έζησαν τον εφιάλτη της υποχρεωτικής απομάκρυνσης από τις ιδιοκτησίες τους. Εκείνες τις ώρες στην Πεντέλη οι συνθήκες ελάχιστα διέφεραν από ανεμοθύελλα: Ριπές με ταχύτητα άνω των 110 χλμ/ώρα, συνεχείς και απρόβλεπτες αλλαγές διεύθυνσης του αέρα, ρεύματα που μετέφεραν τη φωτιά παντού. Για ακόμη μία φορά, οι πυροσβέστες θα πρέπει να ένιωσαν ότι ματαιοπονούν σε μια άνιση μάχη με τη Λερναία Ύδρα. Και, για ακόμη μία φορά, η Ελλάδα κράτησε την ανάσα της, καθώς η μαθημένη εμπειρία των προηγούμενων ετών -και ιδιαίτερα του 2018- έμοιαζε να προεξοφλεί την ολέθρια συνέχεια. Δηλαδή τη διαρκή εξάπλωση της πυρκαγιάς και τη μεταμόρφωση της Πεντέλης σε ένα ανεξέλεγκτο inferno.
Πολύ γρήγορα και ενώ μια πανστρατιά Πυροσβεστικής, εθελοντών δασοπυροσβεστών, ενόπλων δυνάμεων, ΕΛΑΣ κ.λπ. επιχειρούσε να θέσει τη φωτιά υπό έλεγχο, άρχισαν να διακινούνται υπόνοιες περί εμπρησμών -και όχι μόνο για την Πεντέλη. Το παράλληλο ξέσπασμα πυρκαγιών σε άλλα σημεία της Αττικής (Μέγαρα, Σαλαμίνα) κρίθηκε σαν υπερβολικά ύποπτο για να είναι απλώς συμπτωματικό.
Παρόλ’ αυτά, παρά τη ζοφερή κορύφωση μιας τραγωδίας που φαινόταν αναπόδραστη κατά τη διάπυρη ολονυχτία της Τρίτης, η φωτιά στην Πεντέλη τέθηκε υπό έλεγχο. Και, μάλιστα, ενώ τα εναέρια μέσα είχαν διακόψει, υποχρεωτικά λόγω του σκότους, τις ρίψεις νερού. Ο παράγοντας-κλειδί ήταν, πιθανότατα, το ότι μετριάστηκε η μανία του ανέμου, έστω και προσωρινά. Έτσι η Τετάρτη ξημέρωσε σαν μια διαφορετική, πολύ λιγότερο αποκαρδιωτική ημέρα -παρά το μέγεθος της καταστροφής που είχε κιόλας συντελεστεί.
Στην πρώτη επίσημη αποτίμηση της κατάστασης, το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας έκανε αναφορά στο «νέο δόγμα», δηλαδή το βασικό στρατηγικό πλάνο ενεργειών, το οποίο προβλέπει τον κεντρικό συντονισμό όλων των διαθέσιμων δυνάμεων. Το «δόγμα», λοιπόν δοκιμάστηκε στη φωτιά και αποδείχθηκε, σε κάποιο βαθμό έστω και βοηθούσης της τύχης, επαρκές.
Προφανώς ύστερα από την πολύνεκρη τραγωδία στο Μάτι, η ουσία του επιχειρησιακού «δόγματος» είναι η εστίαση στην προστασία της ανθρώπινης ζωής. Το 112 λειτουργεί σε ρυθμούς υπερωρίας, δίνοντας το σήμα άμεσης εκκένωσης. Οι πολίτες -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- υπακούουν. Ωστόσο, εάν αυτό είναι το πρώτιστο και θεμελιώδες ζητούμενο -το να μην υπάρξει ούτε ένας νεκρός, ούτε ένας τραυματίας- οι πυρκαγιές κατατρώγουν το δασικό πλούτο της Ελλάδας.
Οι απώλειες από την ταυτόχρονη εκδήλωση των πυρκαγιών στην Αττική την προηγούμενη εβδομάδα, αναμφίβολα, είναι βαριές σε ό,τι αφορά στο φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά όμως, φαίνεται πως κάθε προηγούμενη τραγωδία, ακόμη και κάθε οδυνηρό φιάσκο ασυνεννοησίας μεταξύ των εμπλεκομένων αρχών, μαζί με κάποιες αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας όπως πχ η διευρυμένη επένδυση στα πτητικά πυροσβεστικά μέσα, στην Πεντέλη έκαναν τη διαφορά -ευτυχώς προς τη θετική κατεύθυνση.
Βεβαίως, τα συγχαρητήρια που επιδαψίλευσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνδυασμένη δύναμη των 485 πυροσβεστών, των 630 αστυνομικών και όλων όσοι συνέβαλαν στην αποτροπή μιας ακόμη μεγαλύτερης καταστροφής, τιμούν την ευσυνειδησία και την αυταπάρνηση των μαχητών της πρώτης γραμμής απέναντι στις φλόγες. Κανείς όμως δεν ξέρει εάν η Πεντέλη ήταν η μεγαλύτερη αναμέτρηση με τις φετινές πυρκαγιές ή απλώς ένα επεισόδιο σε μια αλυσίδα παρόμοιων καταστροφών που επίκεινται ως το τέλος του καλοκαιριού. Οι αρμόδιοι, πάντως, επαναλαμβάνουν στερεοτυπικά εκφράσεις όπως «τα πιο δύσκολα είναι μπροστά μας, προετοιμαζόμαστε για τα χειρότερα, δεν επαναπαυόμαστε» κ.ο.κ.
Την ίδια στιγμή που το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στην Ελλάδα ήταν προσηλωμένο στις εγχώριες πυρκαγιές, σε μεγάλα και έγκυρα ΜΜΕ του εξωτερικού (New York Times, Washington Post, Politico, Nature και Space.com) δημοσιεύονταν αναλύσεις για το πώς η Ευρώπη -και ιδιαίτερα η λεκάνη της Μεσογείου- αποτελούν πλέον το hot spot της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι καύσωνες που λιώνουν αυτή την περίοδο τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία κ.λπ. συναρτώνται άμεσα με τις δασικές πυρκαγιές. Υπ’ αυτή την έννοια, η Ελλάδα ακολουθεί τη μοίρα της υπόλοιπης Ευρώπης, σαν καλός αγωγός της ίδιας θερμής απειλής.
Δεκάδες φωτιές καθημερινά
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιεί το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης, το Πυροσβεστικό Σώμα καλείται να αντιμετωπίσει τουλάχιστον 50-70 πυρκαγιές σε καθημερινή βάση. Την εβδομάδα που προηγήθηκε της μεγάλης φωτιάς στην Πεντέλη, καταγράφηκαν συνολικά 390 πυρκαγιές. Ταυτόχρονα, θεωρείται διεθνώς ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους (σε ποσοστό 95%) οι πυρκαγιές οφείλονται σε ανθρώπινη ενέργεια -εσκεμμένη και προμελετημένη, ή εξ αμελείας.
Σε ό,τι αφορά ειδικά στην Πεντέλη, μια περίπτωση η οποία έχει ήδη αρχίσει να θεωρείται case study και μελετάται για όσες ενέργειες έγιναν είτε ήταν ορθές είτε όχι, σαν πιθανό αίτιο της πυρκαγιάς έχει αποκλειστεί κατ’ αρχάς το ενδεχόμενο του βραχυκυκλώματος σε κάποια εγκατάσταση του δικτύου ηλεκτροδότησης, καθώς και το χτύπημα από κεραυνό. Οπως παρατήρησε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης «δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τίποτα. Θα έχουμε περισσότερα στοιχεία όταν το ανακριτικό της Πυροσβεστικής ολοκληρώσει τη δουλειά του. Πάντως, σίγουρα για την Πεντέλη δεν αποκλείεται η περίπτωση του εμπρησμού. Η ώρα και το σημείο που ξεκίνησε η πυρκαγιά δημιουργούν εύλογα ερωτηματικά».
Η άποψη που δεν δίστασε να εκφράσει δημοσίως ο πρωθυπουργός απηχεί την αντίστοιχη εντύπωση της Πυροσβεστικής. Συγκεκριμένα, ο εκπρόσωπος τύπου του Σώματος, Επιπυραγός Γιάννης Αρτοποιός, αποκάλυψε πως «για το Νταού Πεντέλης είχαμε αναφορές από τη διεύθυνση εγκλημάτων εμπρησμού ότι στις 17:19 της Τρίτης είχαμε 2, σχεδόν ταυτόχρονες, ενάρξεις πυρκαγιών. Ξεκίνησαν σχεδόν ταυτόχρονα δύο μέτωπα τα οποία μας προβλημάτισαν». Στην ίδια λογική, η Πυροσβεστική θεωρεί παράξενη τη σύμπτωση του ξεσπάσματος της φωτιάς στα Μέγαρα, σε ελάχιστη χρονική απόσταση από τη λήξη συναγερμού στην Πεντέλη. Αλλά και μετά από τα Μέγαρα, τρεις ξεχωριστές εστίες φωτιάς ξεπήδησαν ξαφνικά στη Σαλαμίνα.
Κατόπιν όλων αυτών των υποψιών, ανέλαβε δράση η δικαιοσύνη. Η προϊσταμένη της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών διέταξε τη διενέργεια επείγουσας προκαταρκτικής εξέτασης για τις πυρκαγιές σε Πεντέλη, Ανθούσα, Γέρακα, Παλλήνη, Ντράφι και Μέγαρα. Η εντολή προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών έχει ως στόχο την αναζήτηση τυχόν ποινικών ευθυνών προς πάσα κατεύθυνση. Τα αδικήματα που έχουν ενδεχομένως διαπραχθεί, είναι αυτά του εμπρησμού, του εμπρησμού δάσους, της παράβασης του νόμου προστασίας του περιβάλλοντος κ.λπ., τα οποία θεωρούνται κακουργήματα και επισύρουν ποινές κάθειρξης για τους δράστες.