Μάριος Πούλλαδος-simerini.sigmalive.com
Η Τουρκία αντιμετωπίζει πλέον σοβαρές προκλήσεις όσο και ευκαιρίες εν μέσω του εμπορικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Η εξάρτηση των σχέσεων της Άγκυρας από το Πεκίνο ενδέχεται μεσοπρόθεσμα να επηρεάσει και τις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, οι οποίες δέχονται έντονες πιέσεις από το Ισραήλ προκειμένου να αναχαιτιστεί η επεκτατική πολιτική της Κυβέρνησης Ερντογάν στη Συρία, Μέση Ανατολή και Ανατολική Μεσόγειο.
Υπενθυμίζεται ότι στις τουρκικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ επιβλήθηκε βασικός δασμός 10%. Ορισμένοι ειδικοί προβλέπουν ότι η απομάκρυνση της Κίνας από την αγορά των ΗΠΑ θα μπορούσε να οδηγήσει κινεζικές εταιρείες να μεταφέρουν την παραγωγή τους στην Τουρκία. Ωστόσο, υπάρχει ανησυχία ότι αυτές οι εταιρείες ενδέχεται να ανταγωνιστούν τις τουρκικές επιχειρήσεις σε αγορές όπου η Τουρκία έχει ήδη παρουσία.
Η σιδηροδρομική διπλωματία του Πεκίνου
Στο πλαίσιο του γεωπολιτικού project «Beld and Road», η Κίνα έχει επενδύσει σημαντικά στον σιδηροδρομικό τομέα της Τουρκίας, ενισχύοντας τη στρατηγική του Middle Corridor, που ενώνει Κεντρική Ασία – Καύκασο – Τουρκία – Ευρώπη. Το κινεζικό εργοστάσιο CRRC Zhuzhou παρήγαγε τους πρώτους συρμούς μετρό για την Κωνσταντινούπολη, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη έργα όπως:
- Γραμμές υψηλής ταχύτητας Άγκυρα – Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα – Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη – Αττάλεια
- Εκσυγχρονισμός με ηλεκτροκίνηση για αύξηση μεταφοράς φορτίων
Η Τουρκία φιλοδοξεί να γίνει ενεργειακός και εμπορικός κόμβος, αλλά το υπάρχον σιδηροδρομικό δίκτυο απαιτεί σημαντικές αναβαθμίσεις. Είναι σε αυτό το επίπεδο που η Κίνα βλέπει ευκαιρίες – όχι μόνο για έργα, αλλά για γεωοικονομική επιρροή. Μια τέτοια εξέλιξη φυσικά δεν θα ήταν καθόλου ευπρόσδεκτη από την κυβέρνηση Τραμπ.
Σινοτουρκικά οικονομικά δεσμά
Η Κίνα αξιοποιεί στο έπακρον τα εργαλεία οικονομικής διπλωματίας. Μόνο το τουρκικό εργοστάσιο Emba Hunutlu χρηματοδοτήθηκε με δάνειο 1,38 δισ. δολαρίων από κινεζικές κρατικές τράπεζες. Η Τουρκία είναι πλέον ο δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης δανείων από την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων σε Υποδομές (AIIB), με συνολική στήριξη άνω των 4,3 δισ. δολαρίων.
Η συμφωνία swap ύψους 6 δισ. δολαρίων μεταξύ των Κεντρικών Τραπεζών των δύο χωρών διευκολύνει τις εμπορικές συναλλαγές σε τοπικά νομίσματα, μειώνοντας την πίεση στο τουρκικό συνάλλαγμα. Ωστόσο, το εμπορικό έλλειμμα παραμένει υψηλό – άνω των 30 δισ. δολαρίων το 2023.
Ψηφιακό μέτωπο: Huawei, 5G και η τεχνητή νοημοσύνη
Η Τουρκία στρέφεται όλο και περισσότερο στο κινεζικό τεχνολογικό οικοσύστημα. Η Huawei, η Xiaomi, η OPPO και πρόσφατα η BYD (ηλεκτρικά αυτοκίνητα) έχουν επενδύσει σε παραγωγή και logistics στην Τουρκία. Η Alibaba έχει αποκτήσει μερίδιο στην Trendyol, την κορυφαία τουρκική πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου.
Η Huawei αναμένεται να έχει κομβικό ρόλο στο 5G της Τουρκίας, ενώ τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης από την Κίνα, όπως η DeepSeek (αντίστοιχη του ChatGPT), δείχνουν τις νέες δυνατότητες – και εξαρτήσεις.
Παρά τις παραδοσιακές της σχέσεις με τη Δύση, η Τουρκία δεν συμπεριλαμβάνεται πλέον στους “έμπιστους τεχνολογικούς συμμάχους” των ΗΠΑ. Οι αμερικανικοί περιορισμοί στη μεταφορά τεχνολογίας, σε συνδυασμό με τις εντάσεις Άγκυρας – Ουάσιγκτον, στρέφουν την Τουρκία προς εναλλακτικές αγορές – με πρώτη την Κίνα.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Εθνικής Ακαδημίας Πληροφοριών της Τουρκίας, η χώρα πρέπει να υιοθετήσει μια “πραγματιστική στρατηγική εξισορρόπησης”, χωρίς να υπονομεύει τα εθνικά της συμφέροντα. Οι κίνδυνοι μιας μελλοντικής σύγκρουσης ΗΠΑ – Κίνας (π.χ. για την Ταϊβάν) ή διαταραχής στις αλυσίδες εφοδιασμού αναφέρονται ως κρίσιμοι παράγοντες.
Συνεργασία σε BRICS και SCO
Η Τουρκία και η Κίνα συναντώνται σε πολυμερείς θεσμούς όπως οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σανγκάης (SCO), ενώ αυξάνονται οι διπλωματικές επαφές μετά την πανδημία. Παρότι το ζήτημα των Ουιγούρων εξακολουθεί να δημιουργεί σκιά στις σχέσεις, η στρατηγική στροφή είναι εμφανής.
Η επερχόμενη επίσκεψη του Σι Τζινπίνγκ στην Άγκυρα αναμένεται να επισημοποιήσει την αναβάθμιση της σχέσης σε “στρατηγική εταιρική σχέση”. Η Τουρκία αναγνωρίζεται πλέον από το Πεκίνο όχι μόνο ως περιφερειακός παίκτης αλλά και ως δυνητικός μεσολαβητής σε κρίσεις.
Κινεζικός πυρηνικός σταθμός
στη Ανατολική Θράκη
Ο Κινέζος πρέσβης στην Τουρκία, Τζιανγκ Σουεμπίν, δήλωσε πρόσφατα πως οι διαπραγματεύσεις για την κατασκευή του τρίτου πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία -αυτήν τη φορά στη Θράκη- επιταχύνονται. Ο στόχος είναι η ενίσχυση της τουρκικής πυρηνικής ισχύος στα 20.000 MW έως το 2035, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από εισαγόμενα καύσιμα.
Παράλληλα, η Κίνα στηρίζει την ενεργειακή μετάβαση της Τουρκίας, προτείνοντας τη συμμετοχή κινεζικών εταιρειών σε πράσινα έργα, με αντάλλαγμα πιο δίκαιες συνθήκες για τους επενδυτές. Η κινεζική συμμετοχή στο ενεργειακό μείγμα της Τουρκίας ενισχύεται με δάνεια, τεχνογνωσία και πρότυπα.
Το στοίχημα της Ευρώπης
Το Πεκίνο ενισχύει την παρουσία του, αλλά η Τουρκία εξακολουθεί να είναι τελωνειακά συνδεδεμένη με την Ε.Ε. και υποψήφια προς ένταξη. Το μήνυμα από την τουρκική πλευρά ήταν σαφές: η Ευρώπη επιθυμεί να αναβαθμίσει τη συνεργασία της με την Τουρκία στην έρευνα, την καινοτομία και τις τεχνολογίες αιχμής, εάν θέλει να αποφύγει την πλήρη «κινεζοποίηση» του τεχνολογικού της προσανατολισμού. Σε αυτό το πλαίσιο Ελλάδα και Κύπρος οφείλουν να λάβουν αρκετά σοβαρά τους γεωπολιτικούς ακροβατισμούς της Τουρκίας και να τηρήσουν συνεπή στάση στον διαγώνιο εμπορικό-ενεργειακό άξονα Ινδίας-Μέσης Ανατολής Ευρώπης (IMEC), που λειτουργεί ανταγωνιστικά προς τον Belt and Road της Κίνας.
Θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι η σχέση Ινδίας – Τουρκίας είναι γεμάτη εντάσεις: από την αντίθετη στήριξή τους σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο, μέχρι την απουσία της Τουρκίας από το οικονομικό σχέδιο IMEEC και τις τοποθετήσεις Ερντογάν για το Κασμίρ. Η Τουρκία διατηρεί στενή αμυντική συνεργασία με το Πακιστάν και το Αζερμπαϊτζάν, γεγονός που ανησυχεί την Ινδία.
ΕΝΘΕΤΟ
Σινοτουρκική Οικονομική Συνεργασία: Στοιχεία-Κλειδιά
- Συνολικές Επενδύσεις της AIIB στην Τουρκία (έως 2025):
5,5 δισ. δολάρια σε εγκεκριμένα έργα στους τομείς ενέργειας, μεταφορών, αστικής ανθεκτικότητας και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. - Προγραμματισμένες Χρηματοδοτήσεις AIIB για την Τουρκία (2025–2027):
Πρόγραμμα επενδύσεων ύψους περίπου 5 δισ. δολαρίων, εστιάζοντας σε πράσινες και ανθεκτικές υποδομές. - Δάνειο για Ανάκαμψη από Σεισμούς (2024):
200 εκατ. δολάρια για την αποκατάσταση οδικών υποδομών στις πληγείσες περιοχές. - Διμερές Εμπόριο Κίνας–Τουρκίας (2023):
Οι εισαγωγές της Τουρκίας από την Κίνα ανήλθαν σε 45 δισ. δολάρια, καθιστώντας την Κίνα τον δεύτερο μεγαλύτερο προμηθευτή της Τουρκίας. Οι τουρκικές εξαγωγές προς την Κίνα ήταν σημαντικά χαμηλότερες, με αποτέλεσμα ένα εμπορικό έλλειμμα άνω των 30 δισ. δολαρίων για την Τουρκία. - Συμφωνία Ανταλλαγής Νομισμάτων (Swap):
Υφιστάμενη συμφωνία ύψους 6 δισ. δολαρίων μεταξύ των Κεντρικών Τραπεζών Κίνας και Τουρκίας, διευκολύνοντας τις διμερείς συναλλαγές σε τοπικά νομίσματα.