Η παρουσία της Κίνας στην Αφρική έχει πυροδοτήσει εκτεταμένη συζήτηση σχετικά με το εάν το Πεκίνο είναι αναπτυξιακός εταίρος ή νέος νεοαποικιστής. Ως επί το πλείστον, μια τέτοια συζήτηση άφησε έξω τον ρόλο που παίζουν τα ίδια τα αφρικανικά έθνη σε αυτή τη σχέση.
Μια τέτοια σχέση είναι απαραίτητη και για τις δύο πλευρές. Οι αφρικανικές οικονομίες λαμβάνουν επενδύσεις και βοήθεια από την Κίνα, όπως παράδειγμα της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI). Ταυτόχρονα, η Κίνα αποκτά πρόσβαση σε κρίσιμους πόρους, αγορές εξαγωγών και διεθνή υποστήριξη για θέματα που οι Κινέζοι θεωρούν ευαίσθητα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής της One China, των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Xinjiang και της καταστολής των δημοκρατικών θεσμών στο Χονγκ Κονγκ. Ωστόσο, η σχέση μεταξύ της Κίνας και οποιουδήποτε αφρικανικού έθνους είναι σοβαρά ανισόρροπη υπέρ του Πεκίνου.
Η Κίνα υπήρξε ο προτιμώμενος εταίρος για πολλά αφρικανικά έθνη λόγω των βαθιών τσεπών της, της αρχής της «μη παρέμβασης» και της ρητορικής των καλοήθων προθέσεων της. Αυτό αποδεικνύεται από τη Λευκή Βίβλο για την Αφρική του 2021 της Κίνας, η οποία ισχυρίστηκε ότι ο στόχος του Πεκίνου στην ήπειρο είναι «να δίνει περισσότερα και να παίρνει λιγότερα, να δίνει πριν παίρνει και να δίνει χωρίς να ζητά κάτι σε αντάλλαγμα. [Η Κίνα] καλωσορίζει τις αφρικανικές χώρες στο τρένο express της ανάπτυξης της Κίνας με ανοιχτές αγκάλες».
Ενώ αυτά τα συναισθήματα είναι αξιοθαύμαστα, το ερώτημα παραμένει: Πώς μπορούν τα αφρικανικά έθνη να αποκομίσουν τα μέγιστα οφέλη από μια τόσο ανισόρροπη σχέση; Η εξαγωγή οφελών πρέπει να υπερβαίνει την αποδοχή της κινεζικής βοήθειας, επενδύσεων, κεφαλαίων και τεχνολογίας για μεγάλα έργα υποδομής. Αυτό που χρειάζεται είναι η πρακτική της τοπικής αντιπροσωπείας, δηλαδή να προσπαθεί να ασκήσει επιρροή για να αποσπάσει τα μέγιστα οφέλη. Αυτό θα απαιτούσε από την κυβέρνηση να δώσει έμφαση στον εντοπισμό των έργων BRI, έτσι ώστε οι πολιτικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες να συμμετέχουν ενεργά.
Από αυτή την άποψη, η Νιγηρία είναι μια μελέτη περίπτωσης για το τι συμβαίνει όταν μια αφρικανική κυβέρνηση αποτυγχάνει να ασκήσει την επιρροή της για να διαμορφώσει τη σχέση της με την Κίνα για να καλύψει τις ανάγκες των ντόπιων πληθυσμών.
Σας αρέσει αυτό το άρθρο; Κάντε κλικ εδώ για να εγγραφείτε για πλήρη πρόσβαση. Μόλις 5 $ το μήνα.
Το Πεκίνο και η Abuja είναι στρατηγικοί εταίροι από το 2006 και η οικονομική τους σχέση έχει ανθίσει σε αυτό που και οι δύο πλευρές θα θεωρούσαν γενικά «win-win». Στο εμπόριο και τις επενδύσεις, η Κίνα έχει γίνει σημαντικός παίκτης στη Νιγηρία, και στην περίπτωση της αναπτυξιακής βοήθειας, έχει γίνει ο προτιμώμενος εταίρος της Νιγηρίας.
Συγκεκριμένα, η Κίνα ήταν η πηγή χρηματοδότησης της Νιγηρίας για την αποκατάσταση της ερειπωμένης υποδομής της, με την Abuja να εντάσσεται επίσημα στο BRI το 2018 κατά τη διάρκεια του Φόρουμ για τη Συνεργασία Κίνας-Αφρικής (FOCAC) στο Πεκίνο. Η Κίνα και οι οικονομικοί της παράγοντες, ειδικά η China Civil Engineering Construction Corporation (CCECC), έχουν γίνει η καρδιά και η ψυχή των φιλοδοξιών της Abuja για την ανακατασκευή της υποδομής. Το Πεκίνο έχει διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Kaduna-Kano (με κόστος 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια), της σιδηροδρομικής γραμμής Lagos-Kano (6,7 δισεκατομμύρια δολάρια) και της σιδηροδρομικής γραμμής Lagos-Ibadan (1,5 δισεκατομμύρια δολάρια). Ο ρόλος της Κίνας δεν περιορίζεται μόνο στις σιδηροδρομικές γραμμές. Ακόμη και στην κατασκευή αεροδρομίων και υποδομών ΤΠΕ, οι κινεζικές εταιρείες έχουν αναλάβει ηγετική θέση.
Τα οφέλη είναι ξεκάθαρα. Η Νιγηρία λαμβάνει τα τόσο απαραίτητα δημόσια αγαθά που θα τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι πολιτικές ελίτ της Νιγηρίας έχουν ευχαριστήσει την Κίνα για τη βοήθειά της. Ωστόσο, δεν είναι όλα ρόδινα. Εκτός από το ζήτημα της βιωσιμότητας του χρέους, η επιχειρησιακή λειτουργία του BRI στη Νιγηρία ήταν ένα μαύρο κουτί για τους τοπικούς παράγοντες, εμποδίζοντάς τους να συμμετάσχουν στη λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση του έργου. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια έρευνα του Afrobarometer, μόνο το 28 τοις εκατό των Νιγηριανών γνωρίζουν τα κινεζικά «δάνεια/αναπτυξιακή βοήθεια» στη χώρα τους, η οποία είναι πολύ κάτω από τον μέσο όρο των 33 χωρών που είναι 47 τοις εκατό.
Ακόμη και το εθνικό νομοθετικό σώμα της Νιγηρίας εκφράζει τη λύπη του για την έλλειψη διαφάνειας σχετικά με τις δανειακές συμφωνίες που υπογράφηκαν μεταξύ της εκτελεστικής εξουσίας και των κινεζικών κρατικών τραπεζών. Αυτό ακολουθεί μια τάση που περιγράφεται από την AidData: οι κινεζικές δανειακές συμβάσεις τείνουν να έχουν «ρητρές εμπιστευτικότητας ευρείας κλίμακας». Η αδύναμη θεσμική ικανότητα της Νιγηρίας είχε ως αποτέλεσμα τα έργα BRI να βυθίζονται στη μυστικότητα, τη διαφθορά και την κατάφωρη περιφρόνηση των εγχώριων νόμων.
Ως αποτέλεσμα, για όλα τα μεγάλα έργα που έχει αναλάβει η Κίνα στη Νιγηρία, υπάρχει έλλειψη ολοκληρωμένων δεσμών με την εγχώρια οικονομία. Σε γενικές γραμμές, η κινεζική αναπτυξιακή βοήθεια συνδέεται με κινεζικές εταιρείες, τεχνολογία και κεφάλαιο, γεγονός που απειλεί να παραγκωνίσει τους αυτόχθονες οικονομικούς παράγοντες. Ήδη βλέπουμε νιγηριανές κατασκευαστικές εταιρείες να αποκαλύπτουν ότι έχουν εξοστρακιστεί από έργα BRI. Ο Rotimi Amaechi, υπουργός Μεταφορών της Νιγηρίας, απάντησε καλώντας αυτές τις εταιρείες να αναπτύξουν την ικανότητά τους για να αναλάβουν τέτοια έργα μεγάλης κλίμακας. Στην πραγματικότητα, τέτοιες εγχώριες εταιρείες λειτουργούν σε ένα σύστημα που τις θέτει σε μειονεκτική θέση.