Το έτος 2025 υποτίθεται ότι θα έφερνε το Πακιστάν πιο κοντά στην εξάλειψη της πολιομυελίτιδας, μιας ασθένειας που ο υπόλοιπος κόσμος έχει ήδη καταδικάσει στην ιστορία. Αντ’ αυτού, η χώρα βρίσκεται στο παγκόσμιο προσκήνιο για όλους τους λάθος λόγους.
Είκοσι ένα παιδιά έχουν μείνει παράλυτα φέτος, το μέλλον τους έχει αλλοιωθεί ανεπανόρθωτα από έναν ιό που επιμένει μόνο στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν.
Με δύο επιπλέον κρούσματα που επιβεβαιώθηκαν πρόσφατα στο νότιο Χιμπέρ Παχτούνκβα, ο συνολικός αριθμός των αναφερόμενων λοιμώξεων έχει πλέον ανέλθει σε 23, σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH).
Κάθε κρούσμα είναι κάτι περισσότερο από ένα στατιστικό στοιχείο. Κάθε ένα είναι μια ζοφερή υπενθύμιση της θεσμικής παραμέλησης, της πολιτικής μυωπίας και της κοινωνικής δυσπιστίας που συνεχίζουν να σαμποτάρουν τις προσπάθειες εξάλειψης.
Η παγκόσμια αντίθεση
Η πολιομυελίτιδα ήταν κάποτε μια παγκόσμια μάστιγα, φοβούμενη για την παράλυση που προκαλούσε στους νέους και το καταστροφικό τίμημα που είχε στις οικογένειες και τις κοινότητες.
Μέσω δεκαετιών διεθνούς συνεργασίας, εκτεταμένων εκστρατειών ανοσοποίησης και επιστημονικής επιμονής, ο κόσμος κατάφερε να εξαλείψει την ασθένεια σε κάθε περιοχή εκτός από δύο. Ο συνεχιζόμενος αγώνας του Πακιστάν δεν αποτελεί απλώς μια εθνική αποτυχία στον τομέα της υγείας, αλλά μια κραυγαλέα εξαίρεση στην παγκόσμια δημόσια υγεία.
Η αντίθεση είναι καταδικαστική. Χώρες πολύ φτωχότερες, πολύ λιγότερο σταθερές και κάποτε εξίσου επιβαρυμένες με την πολιομυελίτιδα την έχουν εξαλείψει.
Ωστόσο, στο Πακιστάν, ο ιός όχι μόνο επιβιώνει αλλά ευδοκιμεί σε περιοχές που μαστίζονται από κακή διακυβέρνηση, παραπληροφόρηση και ανασφάλεια. Η επιμονή της πολιομυελίτιδας εδώ δεν είναι αποτέλεσμα επιστημονικών περιορισμών αλλά συστημικής δυσλειτουργίας.
Ένας κατάλογος νέων κρουσμάτων
Οι τελευταίες επιβεβαιώσεις από τα NIH υπογραμμίζουν πόσο βαθιά ριζωμένο παραμένει το πρόβλημα.
Ένα κορίτσι 16 μηνών από το Συμβούλιο της Ένωσης Mullazai στην περιοχή Tank και ένα κορίτσι 24 μηνών από το Συμβούλιο της Ένωσης Miran Shah-3 στο Βόρειο Βαζιριστάν είναι τα νεότερα θύματα.
Η παράλυσή τους είναι μόνιμη, οι ζωές τους αλλοιωμένες για πάντα. Εντάσσονται σε μια αυξανόμενη λίστα παιδιών των οποίων το μέλλον έχει τεθεί σε κίνδυνο από μια ασθένεια που μπορεί να προληφθεί.
Η κατάσταση δεν περιορίζεται μόνο στο Khyber Pakhtunkhwa. Τον Αύγουστο, η Dawn ανέφερε δύο άλλα κρούσματα: ένα εξάχρονο κορίτσι στο Κοχιστάν και ένα κορίτσι 21 μηνών στην περιοχή Μπαντίν του Σιντ.
Νωρίτερα μέσα στο έτος, η παρουσία της πολιομυελίτιδας επιβεβαιώθηκε σε συστήματα αποχέτευσης σε όλη τη χώρα.
Τον Απρίλιο, το NIH βρήκε τον ιό στο 36% των δειγμάτων λυμάτων που ελήφθησαν από 87 περιοχές, μια σαφής ένδειξη συνεχιζόμενης μετάδοσης στην κοινότητα.
Το 2024, τα στοιχεία ήταν ακόμη πιο συγκλονιστικά, με τουλάχιστον 71 κρούσματα να έχουν αναφερθεί και τον ιό να βρίσκεται σε σχεδόν 90 περιοχές, που εκτείνονται από το Παντζάμπ μέχρι το Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν, το οποίο κατέχεται από το Πακιστάν.
Η επιμονή της αποτυχίας
Η αποτυχία δεν οφείλεται σε έλλειψη γνώσης. Το εμβόλιο πολιομυελίτιδας (OPV) είναι διαθέσιμο εδώ και δεκαετίες και έχει αποδειχθεί ότι προστατεύει από τον ιό.
Η επιστήμη είναι σαφής: οι επαναλαμβανόμενες δόσεις είναι απαραίτητες για κάθε παιδί κάτω των πέντε ετών, μαζί με τους τακτικούς εμβολιασμούς. Κι όμως, τα παιδιά του Πακιστάν συνεχίζουν να χάνουν αυτές τις σωτήριες προστασίες.
Μέρος του προβλήματος έγκειται στη γεωγραφία. Τα παιδιά σε απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές, ιδιαίτερα στο νότιο Χιμπέρ Παχτούνκβα, παραμένουν εκτός της κανονικής εμβέλειας των εργαζομένων στον τομέα της υγείας. Αλλά οι βαθύτερες αποτυχίες είναι κοινωνικές και πολιτικές.
Η διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια, που τροφοδοτείται από εκστρατείες παραπληροφόρησης που παρουσιάζουν τις σταγόνες πολιομυελίτιδας ως επιβλαβείς ή συνωμοτικές, συνεχίζει να πλήττει τις προσπάθειες ανοσοποίησης.
Η εξτρεμιστική προπαγάνδα έχει παρουσιάσει τους εργαζόμενους στον τομέα του εμβολιασμού ως πράκτορες ξένων ατζεντών. Σε ορισμένες περιοχές, οι ομάδες υγείας έχουν δεχθεί επιθέσεις, μερικές φορές θανατηφόρες, απλώς επειδή έκαναν τη δουλειά τους.
Μια κοινωνία που υπονομεύεται από την έλλειψη εμπιστοσύνης
Στη ρίζα του προβλήματος της πολιομυελίτιδας στο Πακιστάν βρίσκεται η έλλειψη εμπιστοσύνης – η έλλειψη εμπιστοσύνης στο κράτος, στην επιστήμη και στις διεθνείς πρωτοβουλίες.
Οι κοινότητες που εδώ και καιρό αισθάνονται περιθωριοποιημένες από το κράτος είναι πιο πιθανό να αντισταθούν σε αυτό που αντιλαμβάνονται ως εξωτερικά επιβαλλόμενες εκστρατείες.
Στο κενό της αξιόπιστης διακυβέρνησης, οι φήμες γίνονται πιο ισχυρές από τα αποδεικτικά στοιχεία. Ο ισχυρισμός ότι τα σταγόνες πολιομυελίτιδας προκαλούν στειρότητα ή αποτελούν μέρος ενός δυτικού τεχνάσματος συνεχίζει να κυκλοφορεί, παρά τις δεκαετίες αντεπιδείξεων.
Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης επιδεινώνεται από τις αποτυχίες στη διακυβέρνηση. Οι εκστρατείες υγείας είναι συχνά ασταθείς, πολιτικοποιημένες ή υποχρηματοδοτούμενες.
Οι κοινότητες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από συνεπή ιατρική βοήθεια είναι αυτές που αποτυγχάνουν συχνότερα από ένα απόντα κράτος. Για αυτούς τους πληθυσμούς, ο σκεπτικισμός δεν είναι παράλογος – είναι μια μαθημένη αντίδραση σε δεκαετίες παραμέλησης.
Το βάρος στα παιδιά
Το πραγματικό βάρος αυτών των αποτυχιών πέφτει στα παιδιά. Η παράλυση από την πολιομυελίτιδα είναι μη αναστρέψιμη.
Στερεί από τα παιδιά όχι μόνο την κινητικότητα αλλά και τις ευκαιρίες, την ανεξαρτησία και την αξιοπρέπεια. Οι οικογένειες που ήδη αγωνίζονται σε φτωχές ή πληγείσες από συγκρούσεις περιοχές πρέπει τώρα να επωμιστούν το πρόσθετο βάρος της δια βίου φροντίδας.
Κάθε νέα περίπτωση δεν αντιπροσωπεύει μόνο ένα παιδί, αλλά μια κοινότητα που στερείται εμπιστοσύνης στους θεσμούς της και ένα έθνος που δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει μία από τις πιο βασικές υποχρεώσεις της διακυβέρνησης: να προστατεύσει την υγεία των νεότερων πολιτών του.
Τα λύματα ως σιωπηλός μάρτυρας
Η ανακάλυψη του ιού σε δείγματα λυμάτων είναι ίσως η πιο καταδικαστική απόδειξη από όλες. Δείχνει ότι η πολιομυελίτιδα δεν περιορίζεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις σε απομακρυσμένες γωνιές, αλλά κυκλοφορεί σε αστικά κέντρα και σε επαρχίες.
Τα λύματα, ο σιωπηλός μάρτυρας, αποκαλύπτουν αυτό που οι επίσημοι αριθμοί συχνά αποκρύπτουν: ότι το Πακιστάν ζει με μια σιγοβράζουσα επιδημία κάτω από την επιφάνεια της κοινωνίας του.
Όταν το 36% των δειγμάτων λυμάτων βγαίνει θετικό στον ιό, σημαίνει ότι η αλυσίδα μετάδοσης είναι ζωντανή και καλά στην υγεία του. Σημαίνει ότι ο ιός δεν έχει στριμωχτεί, αλλά συνεχίζει να εκμεταλλεύεται τα κενά στην εμβολιαστική κάλυψη και τα ρήγματα στην κοινωνική εμπιστοσύνη.
Η απομόνωση ενός έθνους
Αποτυγχάνοντας να εξαλείψει την πολιομυελίτιδα, το Πακιστάν απομονώνεται. Ο υπόλοιπος κόσμος βλέπει τον αγώνα του όχι ως τοπικό ζήτημα αλλά ως πιθανή παγκόσμια απειλή.
Όσο ο ιός υπάρχει οπουδήποτε, κινδυνεύει να επιστρέψει παντού. Οι διεθνείς οργανισμοί υγείας έχουν διοχετεύσει πόρους, προσωπικό και εμπειρογνωμοσύνη στις εκστρατείες του Πακιστάν, αλλά χωρίς πολιτική βούληση και κοινωνική εμπιστοσύνη, οι προσπάθειές τους υπονομεύονται.
Ο κόσμος κουράζεται από ένα πρόβλημα που επιμένει όχι λόγω αδυναμίας, αλλά λόγω αποτυχιών που μπορούν να προληφθούν.
Μια εθνική ντροπή
Η παράλυση 21 παιδιών μόνο το 2025 θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εθνική ντροπή.
Είναι σημάδι συλλογικής αποτυχίας το γεγονός ότι σε μια χώρα με πρόσβαση σε εμβόλια, με διεθνή υποστήριξη και με δεκαετίες συσσωρευμένης εμπειρίας, τα παιδιά συνεχίζουν να προσβάλλονται από μια ασθένεια που έχει εξαλειφθεί σχεδόν παντού.
Αυτά τα παιδιά δεν επέλεξαν να γεννηθούν σε περιοχές παραμέλησης, ανασφάλειας ή παραπληροφόρησης.
Δεν επέλεξαν να κληρονομήσουν το βάρος ενός ιού που θα έπρεπε να είχε εξαλειφθεί πολύ πριν από τη γέννησή τους.
Η παράλυσή τους είναι συνέπεια επιλογών που έκαναν οι ηγέτες, οι θεσμοί και μια κοινωνία που επέτρεψε στον φόβο και την καχυποψία να θριαμβεύσουν έναντι των αποδεικτικών στοιχείων και της ευθύνης.
Ένα μέλλον στην παράλυση
Η κρίση της πολιομυελίτιδας στο Πακιστάν δεν αφορά μόνο την υγεία. Είναι ένας καθρέφτης που αντανακλά τα βαθύτερα ρήγματα της διακυβέρνησης, της εμπιστοσύνης και της κοινωνικής συνοχής.
Ο ιός ευδοκιμεί επειδή το κράτος είναι ασυνεπές, επειδή η παραπληροφόρηση είναι ισχυρότερη από την προσέγγιση και επειδή οι ευάλωτες κοινότητες αντιμετωπίζονται ως δευτερεύουσες σκέψεις και όχι ως πολίτες με δικαιώματα.
Για τα 21 παιδιά που παρέλυσαν φέτος, το μέλλον έχει ήδη ξαναγραφτεί μέσα στον πόνο και τους περιορισμούς.
Για τα αμέτρητα άλλα που εξακολουθούν να διατρέχουν κίνδυνο, η απειλή παραμένει άμεση και αμείλικτη. Και για το Πακιστάν, η επιμονή της πολιομυελίτιδας δεν είναι απλώς μια αποτυχία της δημόσιας υγείας – είναι μια εθνική τραγωδία, ένα στίγμα στην παγκόσμια φήμη του και μια προειδοποίηση ότι η παραμέληση έχει συνέπειες που μετρώνται σε διαλυμένες ζωές.