Η Τουρκία ξεκίνησε αθόρυβα πολιτικές ενέργειες για να προωθήσει τα συμφέροντά της και να αντιμετωπίσει το κενό εξουσίας στον Νίγηρα στο πλαίσιο ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος που έχει εντείνει το αντιδυτικό αίσθημα στη χώρα, που επιδεινώνεται από οικονομικές και οικονομικές δυσκολίες.
Όπως γράφει στο Nordic Monitor ο Abdullah Bozkurt
Το πιο σημαντικό σημάδι της σιωπηρής υποστήριξης της Τουρκίας στη στρατιωτική χούντα του Νίγηρα προήλθε απευθείας από τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έκανε σχόλια μετά την προσευχή της Παρασκευής, στις 4 Αυγούστου.
Ο Ερντογάν δήλωσε: «Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τις θετικές μας σχέσεις μαζί τους», επαινώντας την απόφαση των στρατιωτικών αρχόντων να σταματήσουν τις εξαγωγές ουρανίου και χρυσού στη Γαλλία.
Επικρίνοντας τη Γαλλία για αυτό που χαρακτήρισε ως καταπίεση του αφρικανικού λαού όλα αυτά τα χρόνια, ο Ερντογάν είπε ότι η διακοπή των εξαγωγών από τον Νίγηρα ήταν μια απάντηση στις καταπιεστικές πρακτικές που εφαρμόζει η Γαλλία. Αυτές οι πρακτικές, σημείωσε, δεν περιορίστηκαν στον Νίγηρα αλλά επεκτάθηκαν και στην Αλγερία, τη Ρουάντα και το Μάλι.
Αναφορικά με τις εξαγωγές σιτηρών στην Αφρική από την Ουκρανία και τη Ρωσία μέσω της Μαύρης Θάλασσας, ο Ερντογάν υπογράμμισε επίσης ότι η στάση της Τουρκίας ευθυγραμμίζεται στενά με αυτή της Ρωσίας, πράγμα που σημαίνει ότι και οι δύο χώρες έχουν παρόμοια παράπονα κατά της Ευρώπης για την εξαγωγή του μεγαλύτερου μέρους των εξαγωγών σιτηρών της Ουκρανίας σε βάρος της φτωχές χώρες.
Το δεύτερο σημάδι σχετικά με την προοπτική της Τουρκίας για τις εξελίξεις στον Νίγηρα προέκυψε μέσω ανακοίνωσης του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (Milli Güvenlik Kurulu, MGK). Αυτό το σώμα, που συχνά αναφέρεται ως σκιώδης κυβέρνηση στην Τουρκία, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας.
Η δήλωση συντάχθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνόδου υπό την ηγεσία του Προέδρου Ερντογάν και στην οποία συμμετείχαν ηγέτες του στρατού, των πληροφοριών και της κυβέρνησης.
Η δήλωση που ακολούθησε τη συνάντηση όχι μόνο απέφυγε να καταδικάσει ή να επικρίνει το πραξικόπημα, αλλά πρότεινε επίσης διακριτικά την αποδοκιμασία των δυτικών εθνών και τη στάση κατά του πραξικοπήματος που έλαβαν οι περιφερειακές αφρικανικές χώρες. Η δήλωση μετέφερε ότι «η επίλυση των ζητημάτων της ηπείρου επιδιώκεται καλύτερα από εκείνους που ανήκουν στην ήπειρο».
Η δήλωση του MGK απέφυγε επίσης να χαρακτηρίσει τη στρατιωτική κατάληψη ως πραξικόπημα, σε αντίθεση με τη δήλωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών που εκδόθηκε στις 27 Ιουλίου, η οποία χρησιμοποίησε τον όρο «πραξικόπημα», αλλά δεν καταδίκασε ρητά ή επικρίνει τους πραξικοπηματίες.
Δεδομένου ότι η δήλωση του MGK είναι πιθανώς πιο ενδεικτική των γνήσιων προοπτικών εντός της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας της Τουρκίας, η δήλωση του υπουργείου Εξωτερικών θα μπορούσε να εκληφθεί ως μια πιο διπλωματική χειρονομία που στοχεύει στον κατευνασμό του εξωτερικού κοινού.
Σε συμφωνία με τη στάση της κυβέρνησης, το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu της Τουρκίας δημοσίευσε αναφορές και αναλύσεις που υπογραμμίζουν την αυξανόμενη εμπλοκή της Τουρκίας στην Αφρική, η οποία συνέβαλε στην κλιμάκωση του αντιδυτικού αισθήματος στην περιοχή.
Σε άρθρο της 4ης Αυγούστου, το πρακτορείο ειδήσεων τόνισε ότι οι δηλώσεις του Προέδρου Ερντογάν, μαζί με τις προσπάθειες κυβερνητικών φορέων όπως το ισλαμιστικό Ίδρυμα Maarif -ένας αγωγός εξαγωγής πολιτικού Ισλάμ στο εξωτερικό- και η Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Ανάπτυξης (TİKA) -ένας οργανισμός συνεργαζόμενοι με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες υπό το πρόσχημα της αναπτυξιακής βοήθειας- έχουν συλλογικά παίξει ρόλο στην ενίσχυση του αντιιμπεριαλιστικού και αντιαποικιακού αισθήματος στη Δυτική Αφρική.
Περνούν τα τουρκικά αεροπλάνα
Οι στρατιωτικοί ηγέτες του Νίγηρα φαίνεται ότι αναγνώρισαν και εκτίμησαν την υπονοούμενη υποστήριξη της Τουρκίας στις προσπάθειές τους να διατηρήσουν τον έλεγχο εν μέσω αυξανόμενης πίεσης από δυτικά έθνη και έναν συνασπισμό περιφερειακών χωρών. Παρά το κλείσιμο του εναέριου χώρου του Νίγηρα στις 4 Αυγούστου, λόγω ανησυχιών για πιθανή στρατιωτική επέμβαση του περιφερειακού μπλοκ της Δυτικής Αφρικής, ένα Airbus A330-200 της Turkish Airlines πραγματοποίησε επιτυχώς πτήση μετ’ επιστροφής μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Νιαμέι στις 8 Αυγούστου, σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμα παρακολούθησης εναέριας κυκλοφορίας FlightRadar24.
Τα τρέχοντα δεδομένα που είναι διαθέσιμα από τις 12 Αυγούστου έδειξαν ότι οι επερχόμενες πτήσεις προς τον Νίγηρα εξακολουθούν να επισημαίνονται ως προγραμματισμένες και όχι ως ακυρωμένες.
Η επιλογή της χούντας να κλείσει τον εναέριο χώρο ήταν απάντηση στην προθεσμία που έθεσε η Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS) για την αποκατάσταση της πολιτικής διακυβέρνησης υπό την ηγεσία του έκπτωτου προέδρου Μπαζούμ. Η ECOWAS προετοιμάζει μια πιθανή στρατηγική στρατιωτικής επέμβασης σε περίπτωση που η χούντα δεν εκπληρώσει τις καθορισμένες προϋποθέσεις.
Τουρκική σημαία στις διαδηλώσεις
Στις 6 Αυγούστου η χούντα ενορχήστρωσε μια συγκέντρωση υποστηρικτών υπέρ του πραξικοπήματος στην πρωτεύουσα Νιαμέι για να επιδείξει τη λαϊκή υποστήριξή της. Κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης, οι παρευρισκόμενοι εμφάνισαν μια τουρκική σημαία ως σύμβολο ευγνωμοσύνης για τη στάση που κράτησε η κυβέρνηση Ερντογάν σχετικά με τα εξελισσόμενα γεγονότα στον Νίγηρα. [Στο 0:06 του βίντεο που ακολουθεί]
Υπήρξε ρόλος της ΜΙΤ στο πραξικόπημα;
Στις 10 Αυγούστου κυκλοφόρησε μια μη επαληθευμένη αναφορά από τον τουρκικό αντιπολιτευόμενο τηλεοπτικό σταθμό Halk TV που υποδηλώνει ότι η υπηρεσία πληροφοριών της Τουρκίας, MIT, και ο Selçuk Bayraktar, ο οποίος είναι και γαμπρός του Προέδρου Ερντογάν και κατασκευαστής οπλισμένων drones, μπορεί να έπαιξαν ρόλο στο στρατιωτικό πραξικόπημα στον Νίγηρα.
Ωστόσο, η έκθεση δεν παρείχε συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Τουρκία φέρεται να συνέβαλε στην απομάκρυνση του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου του Νίγηρα από το αξίωμα.
Τον Νοέμβριο του 2021 το Nordic Monitor επιβεβαίωσε τις κατασκοπευτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στο Νιαμέι. Αποκαλύφθηκαν απόρρητα έγγραφα που προέρχονταν από την Τουρκική Πρεσβεία στη Δυτική Αφρικανική πρωτεύουσα, αποκαλύπτοντας ότι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες χρησιμοποίησαν τις εγκαταστάσεις της πρεσβείας για να συγκεντρώσουν πληροφορίες σχετικά με τους επικριτές της κυβέρνησης Ερντογάν.
Τα έγγραφα παρείχαν πληροφορίες για το γεγονός ότι η τουρκική πρεσβεία συγκέντρωσε πληροφορίες για Τούρκους πολίτες που πιστεύεται ότι συνδέονται με το κίνημα Γκιουλέν, μια ομάδα που επικρίνει τον Πρόεδρο Ερντογάν, και ότι Τούρκοι εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι τοπικών ενώσεων και επιχειρηματίες και τα μέλη των οικογενειών τους που ζουν στην η χώρα είχε χαρακτηριστεί από Τούρκους κατασκόπους.
Τουρκική διείσδυση στον Νίγηρα
Πολυάριθμες τουρκικές υπηρεσίες λειτουργούν στον Νίγηρα, συμπεριλαμβανομένου του Τουρκικού Ιδρύματος Θρησκευτικών Υποθέσεων (Türkiye Diyanet Vakfı, TDV), ενός ιδρύματος που συνδέεται με την κυβέρνηση που διαθέτει σημαντικά περιουσιακά στοιχεία και ετήσιο προϋπολογισμό που ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο τουρκικές λίρες. Ο πρωταρχικός στόχος του TDV είναι να διαδώσει την πολιτική ισλαμιστική ιδεολογία της κυβέρνησης Ερντογάν πέρα από τα σύνορα της Τουρκίας.
Το Maarif Foundation, ένα ίδρυμα που χρηματοδοτείται από την τουρκική κυβέρνηση, λειτουργεί 10 σχολεία στον Νίγηρα. Διαφημιζόμενο ως εμβληματική πρωτοβουλία του ισλαμιστή προέδρου της Τουρκίας, το ίδρυμα λειτουργεί ως επέκταση της διοίκησής του, προσφέροντας θρησκευτικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες ως μέρος μιας ευρύτερης προσηλυτιστικής προσπάθειας. Επίσημα που ιδρύθηκε με νόμο το 2014, η ηγεσία του ιδρύματος έχει κατοικηθεί από άτομα με γνωστές σκληροπυρηνικές ισλαμιστικές σχέσεις και κλίσεις προς τζιχαντιστικές απόψεις.
Μια τουρκική φιλανθρωπική ομάδα τζιχαντιστών που διαχειρίζεται παγκόσμια δίκτυα υλικοτεχνικής υποστήριξης τόσο για την Αλ Κάιντα όσο και για το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία (ISIS) εμπλέκεται στενά με τα σχολεία Maarif στον Νίγηρα.
Το Ίδρυμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες και την ανθρωπιστική βοήθεια (İnsan Hak ve Hürriyetleri ve İnsani Yardım Vakfı, ή IHH) έχτισε ένα τζαμί σε μια σχολική πανεπιστημιούπολη τον Ιούλιο του 2022. Το IHH αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας για την Αλ Κάιντα το 2014 στην Τουρκία , αλλά ο Ερντογάν βοήθησε να σωθεί η IHH από ποινικές κατηγορίες. Η σχολή συνεργάζεται στενά με την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών.
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει συνάψει πολλές διμερείς συμφωνίες με τον Νίγηρα για συνεργασία σε διάφορα μέτωπα, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής εκπαίδευσης, των συμπράξεων στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, της προώθησης των υδρογονανθράκων και των τομέων ενέργειας και εξόρυξης. Η Άγκυρα έχει δεσμευτεί να παρέχει στον Νίγηρα προηγμένη στρατιωτική τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της πώλησης οπλισμένων drones.
Δεν είναι μόνον ο Νίγηρας
Ο Νίγηρας δεν είναι το μοναδικό έθνος της Δυτικής Αφρικής όπου η Τουρκία έχει εκφράσει ενδιαφέρον για την εξουδετέρωση της δυτικής επιρροής, ιδιαίτερα εκείνης της Γαλλίας και των ΗΠΑ.
Έχουν αποκαλυφθεί οι εκτεταμένοι δεσμοί μεταξύ της κυβέρνησης Ερντογάν και των ηγεμόνων του Μάλι, στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για κακόβουλες δραστηριότητες της ρωσικής μισθοφορικής ομάδας Wagner στη χώρα της Δυτικής Αφρικής.
Οι αυξανόμενοι δεσμοί μεταξύ της Τουρκίας και των στρατιωτικών ηγεμόνων του Μάλι έχουν καλλιεργηθεί τα τελευταία χρόνια μέσω στρατιωτικής βοήθειας, εκπαίδευσης, εμπορίου και επενδυτικών προγραμμάτων, τα οποία αποτελούν μέρος της εκστρατείας της ισλαμιστικής κυβέρνησης του Ερντογάν για τον περιορισμό της δυτικής επιρροής στην Αφρική, στόχος που επιδιώκεται επίσης επιθετικά από Ρωσία και Κίνα.
Πράγματι, το πραξικόπημα στον Νίγηρα φαίνεται ότι πρόσφερε στην κυβέρνηση Ερντογάν νέες ευκαιρίες για να ενισχύσει την επιρροή της και ενδεχομένως να διευκολύνει αλλαγές πολιτικής που ευθυγραμμίζονται με τις προτιμήσεις της Άγκυρας.
Ωστόσο, η στρατηγική της Τουρκίας έρχεται σε βάρος της δυνητικά περαιτέρω όξυνσης των σχέσεων με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, οι οποίες είναι κρίσιμες για τις προσπάθειες του Προέδρου Ερντογάν να επιδιορθώσει τους δεσμούς με τη Δύση και να συγκεντρώσει υποστήριξη για την ταλαιπωρημένη οικονομία της Τουρκίας.
Πηγή Nordic Monitor / Abdullah Bozkurt
Στοκχόλμη, Σουηδία
hellasjournal