Τα τελευταία τρία χρόνια, όπως δείχνουν οι εξελίξεις, η θέση της Γαλλίας στην Αφρική έχει αποδυναμωθεί αισθητά, γεγονός που έχει ευεργετική επίδραση όχι στην Τουρκία, αλλά ‘παράπλευρα’ και στη Ρωσία, γράφει ο Γιούρι Μαβάσεφ, γεωπολιτικός αναλυτής – διευθυντής του Κέντρου Μελέτης της Σύγχρονης Τουρκίας, με έδρα τη Μόσχα.
Στις πρώην γαλλικές αποικίες έγιναν πραξικοπήματα, εμπνευσμένα από ξεκάθαρα από αντιγαλλικές δυνάμεις. Από την άλλη πλευρά, η Γαλλία εξοπλίζει την Αρμενία σε μεγάλο βαθμό για να έχει παρουσία και λόγο στον Καύκασο.
Η αντι-γαλλική πολιτική της Τουρκίας
Πρόσφατα, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν έκανε μια δήλωση που δεν είχε προηγούμενο ακόμη και για τα λαϊκιστικά του πρότυπα.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Γαλλία έχει γίνει «ο πιο ενεργός υποστηρικτής της τρομοκρατίας».
Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος της Τουρκίας έφερε ως παράδειγμα τη γαλλική εταιρεία Lafarge.
Η γαλλική εταιρεία Lafarge στη βόρεια Συρία
Αυτή η μεγάλη εταιρεία κατασκευής οικοδομικών υλικών προμήθευε υλικά σε «τρομοκράτες» για τη δημιουργία οχυρών σε περιοχές στη βόρεια Συρία, διευκρίνισε ο Ερντογάν.
Προφανώς, ο Τούρκος πρόεδρος αναφερόταν στις κουρδικές ένοπλες ομάδες στη Συρία.
Η Τουρκία θεωρεί εδώ και καιρό τις δραστηριότητές των Κούρδων στη Συρία ως διασυνοριακή υπαρξιακή απειλή.
Άλλωστε, στο έδαφος της Νοτιοανατολικής Τουρκίας υπάρχει η δική της τρομοκρατική, σύμφωνα με τις αρχές, κουρδική οργάνωση – το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, γνωστό ως PKK.
Για να αποτρέψει τον αυτονομισμό στην επικράτειά του με τη συγχώνευση κουρδικών σχηματισμών στα σύνορα, ο τουρκικός στρατός έχει ήδη πραγματοποιήσει αρκετές ειδικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μεταξύ αυτών είναι η «Ασπίδα του Ευφράτη», «Κλαδί Ελιάς», «Πηγή Ειρήνης».
Ωστόσο, στην περίπτωση των Κούρδων, οι Γάλλοι μπορούν να λειτουργήσουν το πολύ ως «εφεδρικός χορευτής».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υποστηρίξει ανοιχτά και προ πολλού τις λεγόμενες Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) με όπλα και χρήματα, η ραχοκοκαλιά των οποίων αποτελούνται από Κούρδους και οργανώσεις εχθρικές στους Τούρκους.
Συνεπώς, η αντιγαλλική δήλωση του Ερντογάν είναι απλώς ένα επεισόδιο, η κορυφή του παγόβουνου των τουρκογαλλικών αντιθέσεων σε όλο τον κόσμο. Και κυρίως στις χώρες της Ασίας και της Αφρικής.
Κονταρομαχία Γάλλων και Τούρκων για επιρροή στις χώρες της Μεσογείου
Η έκθεση του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων IFRI ορίζει τη γαλλοτουρκική αντιπαράθεση ως έναν γεωπολιτικό αγώνα για την επιρροή της Τουρκίας και της Γαλλίας στην ευκαιριακή περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Το έγγραφο σημειώνει: η σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ Άγκυρας και Παρισιού συνδέεται με την άνοδο της Τουρκίας ως δύναμης που αγωνίζεται για «γεωστρατηγική αυτονομία».
Οι Γάλλοι ανησυχούν για τις επίμονες διεκδικήσεις των Τούρκων στην περιοχή, την οποία το Παρίσι θεωρεί παραδοσιακά ζώνη επιρροής του.
Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι σε αυτή την έκθεση, η Γαλλίδα πολιτικός επιστήμονας και ειδικός για την Τουρκία Jeanne Jabbour αποκαλεί τη Γαλλία «θεματοφύλακα της παλιάς παγκόσμιας τάξης».
Ο ορισμός της είναι απολύτως συνεπής με την επιθυμία της Ρωσίας να οικοδομήσει έναν νέο «κόσμο συλλογικών αποφάσεων».
Έτσι, θέλοντας ή μη, η Δύση αναγνωρίζει στην πραγματικότητα το κύριο πράγμα: η Τουρκία, όπως και η Ρωσία, πολεμά την παγκόσμια τάξη που τους επιβάλλεται.
Η θεμελιώδης διαφορά, εκτός από τις ασύγκριτες δυνατότητες πόρων της Μόσχας και της Άγκυρας, είναι η πρόσβαση σε υδάτινες περιοχές.
Περιτριγυρισμένη από τέσσερις θάλασσες, η Τουρκία αποτελεί ιδιαίτερη απειλή για τη Γαλλία και τα συμφέροντά της.
Γεγονός είναι ότι μετά το 2015, οι Τούρκοι υιοθέτησαν την έννοια της εξωτερικής πολιτικής της «Γαλάζιας Πατρίδας» (τουρκικά: Mavi Vatan).
Η κύρια ιδέα της είναι να διασφαλίσει τη θαλάσσια υπεροχή της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, τον Περσικό Κόλπο και την Ερυθρά Θάλασσα, βασιζόμενη στις τουρκικές ναυτικές βάσεις που δημιουργούνται παντού.
Είναι σημαντικό ότι το μεγαλύτερο μέρος των υποστηρικτών αυτής της έννοιας στην Τουρκία είναι αντιδυτικοί και ευρασιάτες.
Αυτά τα τουρκικά σχέδια έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με την πρωτοβουλία Pax Mediterranea του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για τη σειρά αλληλεπίδρασης μεταξύ των μεσογειακών δυνάμεων, η οποία θα οικοδομηθεί γύρω από τη Γαλλία και τα συμφέροντά της.
Ο Μακρόν ονειρεύεται να αποκαταστήσει την ηγεσία του Παρισιού στη Μεσόγειο. Είναι αλήθεια ότι η πραγματικότητα απέχει ακόμα πολύ από τα γαλλικά όνειρα.
Σε κάθε περίπτωση, οι Γάλλοι ελέγχουν όλο και λιγότερο την υδάτινη περιοχή, καθώς και τα παρακείμενα εδάφη της Βόρειας Αφρικής. Έτσι, η Λιβύη, πλούσια σε πετρέλαιο και τις υποδομές για την παράδοσή του, έχει φύγει σήμερα σε μεγάλο βαθμό από τη ζώνη της γαλλικής επιρροής.
Δεν είναι χωρίς λόγο ότι τον Νοέμβριο του 2019, οι αρχές της Δυτικής Λιβύης -η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας- υπέγραψαν μνημόνιο με την Τουρκία για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Σύμφωνα με αυτό το έγγραφο, η Τουρκία και η Λιβύη θεωρούνται θαλάσσιοι γείτονες και τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ τους περνούν από περιοχή που δεν λαμβάνει υπόψη τις θαλάσσιες διεκδικήσεις των ελληνικών νησιών, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης.
Στο Παρίσι το τουρκολιβυκό μνημόνιο θεωρήθηκε αντίθετο με το διεθνές ναυτικό δίκαιο και προσπάθησαν να φτιάξουν έναν αντιτουρκικό συνασπισμό με τη συμμετοχή της Αιγύπτου και της Ελλάδας.
Όμως αυτόν τον χειμώνα, ο Τούρκος ηγέτης κατάφερε να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Αθήνα και το Κάιρο. Οι Γάλλοι συνεχίζουν να επιμένουν στην επιθυμία τους να πετάξουν τους Τούρκους από παντού στην περιοχή.
Αυτή η αδιάλλακτη θέση δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η γαλλική εταιρεία Total Energies σχεδίαζε να επενδύσει στην ενεργειακή βιομηχανία της Λιβύης μαζί με την ιταλική Eni. Η περήφανη μητρόπολη δεν θέλει να συντονίσει τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες με τους Τούρκους.
Εν τω μεταξύ, φαίνεται ότι η Τουρκία κατάφερε να καταστρέψει την περιστασιακή συμμαχία μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας στη Λιβύη το 2020.
Με βάση το γεγονός ότι η Ρώμη υποστήριξε τον Τούρκο σύμμαχο στη Λιβύη, το GNA και η Άγκυρα σε απάντηση εξέφρασε την ετοιμότητά της για διάλογο με την Ιταλία, το αμερικανικό πρακτορείο AP έγραψε : «Η Τουρκία άλλαξε την πορεία της σύγκρουσης».
Η ενοικίαση του λιμανιού της Χομς στη Λιβύη
Επιπλέον, τον Αύγουστο του 2022, αρκετές τουρκικές πηγές ανέφεραν την πρόθεση της Τουρκίας να μισθώσει το λιβυκό λιμάνι της Χομς για 99 χρόνια για να δημιουργήσει μια στρατιωτική βάση εκεί.
Και παρόλο που οι δημοτικές αρχές της Χομς το διέψευσαν πεισματικά, κανείς δεν ακύρωσε το μνημόνιο για την ασφάλεια και τη στρατιωτική συνεργασία.
Για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι στα τέλη του 2023, το τουρκικό κοινοβούλιο παρέτεινε την εντολή του τουρκικού στρατιωτικού προσωπικού για δύο χρόνια.
Δεν είναι καλά νέα για το Παρίσι, δεδομένου του γεγονότος ότι η Λιβύη, ή πιο συγκεκριμένα ο τουρκικός στρατός σε αυτήν, συνορεύει πλέον με τέσσερις χώρες της Γαλλικής Αφρικής.
Η στρατιωτική επέκταση της Τουρκίας
Η τουρκική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή δεν περιορίζεται σε αυτό. Το 2017, οι Τούρκοι άνοιξαν μια στρατιωτική βάση στη Σομαλία (υπάρχει μια γαλλική στρατιωτική εγκατάσταση κοντά, στο Τζιμπουτί).
Ταυτόχρονα, μέσω της Σομαλίας και των λιμανιών της, η Τουρκία έχει μια μοναδική ευκαιρία να εισέλθει στην αφρικανική αγορά όπλων.
Ήδη σήμερα, εκπρόσωποι της Γαλλικής Αφρικής όπως η Τυνησία, το Μαρόκο, το Μάλι, η Αλγερία, η Σενεγάλη, η Μπουρκίνα Φάσο και το Τόγκο έχουν γίνει εισαγωγείς τουρκικών προϊόντων.
Αισθητή αποδυνάμωση της Γαλλίας στην Αφρική
Στις πρώην γαλλικές αποικίες του Μάλι, της Γουινέας, του Τσαντ, της Μπουρκίνα Φάσο, της Γκαμπόν και του Νίγηρα, έγιναν πραξικοπήματα, εμπνευσμένα από σαφώς αντιγαλλικές δυνάμεις.
Στον Νίγηρα, κατά τη διάρκεια πολιτικών μετασχηματισμών, διαδηλωτές βγήκαν με ρωσικές σημαίες και πορτρέτα του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, απαιτώντας την απόσυρση του γαλλικού στρατού. Μέχρι το τέλος του 2023, ο τελευταίος Γάλλος στρατιώτης έφυγε από τη χώρα.
Η αλλαγή εξουσίας στις αφρικανικές χώρες με την εγκατάλειψη των νεο-αποικιακών προστατευόμενων του Παρισιού συμβάλλει επίσης στην επανεξέταση από τα αφρικανικά κράτη της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κυριαρχίας τους.
Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο ηγέτης του Νίγηρα, στρατηγός Tiani, πρότεινε οι χώρες της Συμμαχίας των κρατών του Σαχέλ -Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο και Νίγηρας- να έχουν κοινό νόμισμα, αφήνοντας το φράγκο της Δυτικής Αφρικής (CFA) στο παρελθόν. Λίγο νωρίτερα, οκτώ χώρες της Δυτικοαφρικανικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (UEMOA) αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τη χρήση του φράγκου CFA.
Από αυτό προκύπτει ότι στρατηγικά, η Ρωσία και η Τουρκία λύνουν ουσιαστικά το ίδιο διεθνές έργο να απαλλαγούν από την παγκόσμια τάξη που τους επιβάλλεται.
Επιπλέον, η συνειδητοποίηση της ανάγκης για αλλαγή έχει έρθει και στην αφρικανική ήπειρο, όπου ζει κάθε πέμπτος κάτοικος του πλανήτη.
Εν τω μεταξύ, η Γαλλία είναι ένας από τους φορείς και «θεματοφύλακες» της παλιάς παγκόσμιας τάξης.
Αλλά η πρώην πολιτική της εξουσία δεν αρκεί σαφώς για να αντισταθεί στο αναπόφευκτο. Το Παρίσι χρειάζεται επιπλέον μέτρα. Παρεμπιπτόντως, η άντληση γαλλικών όπλων στην Αρμενία εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από αυτό.