Η χρήση του βουδισμού από την Κίνα στη διπλωματία είναι βασικό στοιχείο της εξωτερικής της πολιτικής, ιδιαίτερα υπό τον Σι Τζινπίνγκ. Η κινεζική κυβέρνηση αξιοποιεί τον Βουδισμό, μια κοινή πολιτιστική κληρονομιά στην Ασία, για να ενισχύσει την ήπια ισχύ της και να ενισχύσει τους δεσμούς με τις γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα αυτές με βουδιστικούς πληθυσμούς. Αυτή η προσέγγιση αποτελεί μέρος της ευρύτερης Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) της Κίνας, που έχει σχεδιαστεί για την ενίσχυση των κοινωνικο-πολιτιστικών σχέσεων και την προώθηση της ειρηνικής συνεργασίας.
Αν και η Κίνα θεωρείται συχνά ως ένα άθεο καθεστώς με περιορισμένο χώρο για θρησκευτική ελευθερία -ειδικά δεδομένης της καταστροφής μοναστηριών κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης- έχει επαναπροσδιορίσει συστηματικά τον Βουδισμό τόσο ως τοπική όσο και ως αρχαία θρησκεία της Κίνας. Αυτή η αλλαγή αντίληψης εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς: εξουδετερώνει την εξάπλωση του Χριστιανισμού με τις δυτικές ενώσεις του, παρέχει μια εναλλακτική λύση στον αυξανόμενο εγχώριο υλισμό και προσφέρει μια διπλωματική σύνδεση με χώρες με σημαντικό βουδιστικό πληθυσμό ή φιλοσοφίες με βουδιστική κλίση.
Ο Βουδισμός έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό εργαλείο για την προώθηση της ειρηνικής εικόνας της Κίνας, ιδιαίτερα με τους άμεσους γείτονές της, πολλοί από τους οποίους έχουν βουδιστικούς πληθυσμούς ή κομφουκιανές διδασκαλίες. Στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας, η Κίνα προσπάθησε να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια εικόνα της, αποστασιοποιώντας τον εαυτό της από την ταμπέλα μιας ρεβιζιονιστικής δύναμης που αποτελεί απειλή για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Πολιτιστικές ανταλλαγές και εκδηλώσεις όπως το Παγκόσμιο Βουδιστικό Φόρουμ συγκεντρώνουν βουδιστές ηγέτες και μελετητές από όλο τον κόσμο για να συζητήσουν κοινές αξίες, να προωθήσουν την ειρήνη και να ενισχύσουν την καλή θέληση. Επιπλέον, η Κίνα έχει επενδύσει στην ανακαίνιση και την οικοδόμηση βουδιστικών ναών και μοναστηριών σε διάφορες χώρες, με στόχο να προβληθεί ως ένα ειρηνικό, πολιτιστικά πλούσιο έθνος.
Η βουδιστική διπλωματία της Κίνας συντονίζεται σε μεγάλο βαθμό από την Κινεζική Λαϊκή Ένωση για τη Φιλία με Ξένες Χώρες (CPAFFC). Η CPAFFC ιδρύθηκε το 1954 και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ της Κίνας και άλλων εθνών. Ο οργανισμός οργανώνει πολιτιστικές και θρησκευτικές ανταλλαγές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που επικεντρώνονται στον Βουδισμό, για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και της ειρήνης. Ωστόσο, ενώ το CPAFFC λειτουργεί με φαινομενικά ανεξάρτητο τρόπο, είναι βαθιά συνδεδεμένο με το Υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας και απαντά απευθείας στο Κρατικό Συμβούλιο. Αυτή η σύνδεση με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα το καθιστά σημαντικό εργαλείο στην ευρύτερη στρατηγική εξωτερικής πολιτικής της Κίνας.
Το CPAFFC εργάζεται ενεργά για να επηρεάσει τόσο κυβερνητικούς όσο και μη κυβερνητικούς οργανισμούς μέσω της βουδιστικής διπλωματίας. Φιλοξενώντας βουδιστικά συνέδρια, πολιτιστικές περιηγήσεις και ακαδημαϊκούς διαλόγους για τη βουδιστική φιλοσοφία, ο οργανισμός επιδιώκει να διαμορφώσει τις παγκόσμιες αντιλήψεις για την Κίνα ως θεματοφύλακα της βουδιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, οι δραστηριότητές της έχουν εγείρει ανησυχίες σχετικά με την ευρύτερη ατζέντα ήπιας δύναμης της Κίνας. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το CPAFFC χρησιμοποιεί τη βουδιστική διπλωματία για να ασκήσει επιρροή σε υποεθνικές κυβερνήσεις και τοπικούς πολιτικούς ηγέτες, όπως αποδεικνύεται από τη συμμετοχή του στο Παγκόσμιο Βουδιστικό Φόρουμ και σε άλλες διεθνείς εκδηλώσεις.
- Διαφήμιση –
Το 2023, ο Yang Wanming διορίστηκε πρόεδρος της CPAFFC, σηματοδοτώντας τις συνεχείς προσπάθειες του Πεκίνου να ενισχύσει τους δεσμούς με περιοχές όπως η Λατινική Αμερική, όπου η Κίνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος μετά τις ΗΠΑ. Το 2020, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ διέκοψε τη συμμετοχή του στο Φόρουμ Κυβερνητών ΗΠΑ-Κίνας, επικαλούμενο τις ανησυχίες ότι η CPAFFC προσπαθούσε να επηρεάσει τους κρατικούς και τοπικούς ηγέτες. Το 2022, το Εθνικό Κέντρο Αντικατασκοπείας και Ασφάλειας των ΗΠΑ εξέδωσε μια προειδοποίηση σχετικά με τις δραστηριότητες του CPAFFC, περιγράφοντάς το ως εργαλείο για την επιλογή υποεθνικών κυβερνήσεων και την πίεση στη γεωπολιτική ατζέντα της Κίνας.
Η παγκόσμια προώθηση του Βουδισμού ως μορφής ήπιας δύναμης από την Κίνα είναι άνευ προηγουμένου στον σύγχρονο κόσμο. Ενώ το Πεκίνο έχει γίνει ολοένα και πιο διεκδικητικό στις εδαφικές διαφορές και έχει προκαλέσει πολλαπλές αντιπαραθέσεις με τους γείτονές του, αναγνωρίζει επίσης την ανάγκη αντιμετώπισης των φόβων γύρω από την ταχεία άνοδό του. Σε αυτό το πλαίσιο, η βουδιστική διπλωματία χρησιμεύει ως αντίβαρο στην επιθετική εικόνα που έχει καλλιεργήσει η Κίνα μέσω των εδαφικών διεκδικήσεων και άλλων ενεργειών της. Το Πεκίνο πιστεύει ότι δίνοντας έμφαση στους κοινούς πολιτιστικούς και πνευματικούς δεσμούς, μπορεί να κατευνάσει τις ανησυχίες των γειτόνων του, ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Ασία, όπου η Πρωτοβουλία Belt and Road έχει πυροδοτήσει σκεπτικισμό και αντίσταση.
Ο Xi Jinping ήταν στην πρώτη γραμμή αυτής της πρωτοβουλίας, κατευθύνοντας περισσότερους πόρους στον Βουδισμό ως μέρος της πολιτικής και οικονομικής στρατηγικής της Κίνας. Η ομιλία του το 2014 στην UNESCO τόνισε την ενσωμάτωση του Βουδισμού στον κινεζικό πολιτισμό, αναφέροντάς τον ως «Βουδισμό με κινεζικά χαρακτηριστικά». Το όραμα του Xi αντανακλά την ιστορική αυτοεικόνα της Κίνας ως «Μεσαίο Βασίλειο», με τις γύρω χώρες να εμπίπτουν στην πολιτιστική της τροχιά.