Καθώς οι ηγέτες της G7 προετοιμάζονταν για την πρόσφατη σύνοδό τους στην Ιαπωνία, ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping φιλοξένησε τους ομολόγους του από την Κεντρική Ασία από το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν.
Η Κεντρική Ασία είναι κρίσιμη για τις προσπάθειες της Κίνας να οικοδομήσει μια εναλλακτική λύση στη φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, η οποία κυριαρχείται αναμφισβήτητα από το Πεκίνο και στην οποία η Ρωσία θα είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ένας μικρότερος εταίρος.
Στην εναρκτήρια ομιλία του, ο Xi περιέγραψε το «όραμά του για μια κοινότητα Κίνας-κεντρικής Ασίας με κοινό μέλλον». Αυτό θα βασίζεται σε τέσσερις αρχές: Αμοιβαία βοήθεια, κοινή ανάπτυξη, παγκόσμια ασφάλεια και αιώνια φιλία.
Ενώ η σχέση μεταξύ Κίνας και Κεντρικής Ασίας πλαισιώνεται συχνά με όρους ασφάλειας και ανάπτυξης, έχει επίσης μια πολιτική πλευρά. Όλα αυτά είναι εμφανή στις πρωτοβουλίες για τη δημιουργία περισσότερης περιφερειακής συνεργασίας που ξεκίνησαν στη σύνοδο κορυφής στο Xi’an.
Αυτά προτείνουν δεσμούς μεταξύ κινεζικών υπουργείων και κυβερνητικών υπηρεσιών και των ομολόγων τους στην Κεντρική Ασία, αυξάνοντας τις εκπαιδευτικές και πολιτιστικές ανταλλαγές και δημιουργώντας μηχανισμούς όπως το Επιχειρηματικό Συμβούλιο Κεντρικής Ασίας-Κίνας. Όλα αυτά είναι πιθανό να εδραιώσουν περαιτέρω τον κυρίαρχο περιφερειακό ρόλο της Κίνας.
Σε αντάλλαγμα, η Κίνα θα απομονώσει τους κυρίως αυταρχικούς ηγέτες της Κεντρικής Ασίας από τη δυτική οικονομική και πολιτική πίεση να προχωρήσουν προς τη δημοκρατία και να προστατεύσουν την κυριαρχία και την εδαφική τους ακεραιότητα έναντι κάθε ρωσικού τυχοδιωκτισμού.
ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΚΟΡΥΦΗΣ
Η σύνοδος κορυφής κατέληξε σε εκπληκτικές 54 συμφωνίες, 19 νέους μηχανισμούς και πλατφόρμες συνεργασίας και εννέα πολυμερή έγγραφα, συμπεριλαμβανομένης της δήλωσης Xi’an.
Ακόμη και αν θεωρούσε κανείς ότι τα περισσότερα από αυτά έχουν αβέβαιες προοπτικές πραγματικής εφαρμογής, δεν υπάρχει αμφιβολία για την περιφερειακή σημασία της Κίνας.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΟΗΕ, για παράδειγμα, ο όγκος του εμπορίου αγαθών μεταξύ της Κίνας και των πέντε χωρών της περιοχής αυξήθηκε από μόλις 460 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ πριν από τρεις δεκαετίες σε περισσότερα από 70 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 – μια αύξηση 150 φορές.
Ιστορικά, η Ρωσία ήταν ο κύριος εταίρος για την Κεντρική Ασία, που χρονολογείται από τη σοβιετική περίοδο και την πρώτη δεκαετία μετά τη διάλυσή της. Αλλά η Μόσχα δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί στην αξία των κινεζικών επενδύσεων και των κατασκευαστικών συμβάσεων στην κεντρική Ασία, η οποία πλέον ανέρχεται σε σχεδόν 70 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2005.
Η ΚΙΝΑ ΠΑΡΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΣΙΑ
Η στροφή προς την Κίνα αντικατοπτρίζεται επίσης στη φθίνουσα σημασία του σχεδίου περιφερειακής ολοκλήρωσης της Ρωσίας –της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης– σε σύγκριση με τη μαζική παγκόσμια πρωτοβουλία της Κίνας Belt and Road. Αυτό το πρόγραμμα επενδύσεων σε υποδομές ξεκίνησε από τον Xi στο Καζακστάν το 2013 και έκτοτε έχει φέρει την περιοχή πιο κοντά στην Κίνα όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά.
Η Πρωτοβουλία Belt and Road κατέχει εξέχουσα θέση στη δήλωση του Xi’an, συνδέοντάς τη ρητά με τις εθνικές αναπτυξιακές στρατηγικές στην κεντρική Ασία. Οι συγκοινωνιακές συνδέσεις παραμένουν στην καρδιά του.
Οι χώρες στη σύνοδο κορυφής δεσμεύτηκαν εκ νέου για έναν σιδηρόδρομο Κίνας-Κιργιστάν-Ουζμπεκιστάν, για αυτοκινητόδρομους από την Κίνα προς Κιργιστάν, Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν και για τη μεταφορά υποδομών για διακασπιακές εμπορικές διαδρομές χρησιμοποιώντας θαλάσσιους λιμένες στο Καζακστάν και στο Τουρκμενιστάν.
Αυτή η εστίαση στις υποδομές μεταφορών στην κεντρική Ασία, και κυρίως σε όλη την κεντρική Ασία, υπογραμμίζει πόσο σημαντική είναι η περιοχή για τις προσπάθειες της Κίνας να διαφοροποιήσει τις εμπορικές οδούς της προς την Ευρώπη μακριά από τη Ρωσία.
Σημαίνει επίσης ότι η Κίνα, προς το παρόν, θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί την ανάπτυξη υποδομών και το εμπόριο για να στρατολογεί περισσότερους εταίρους για την εναλλακτική διεθνή της τάξη.
Ο ρωσικός «βόρειος διάδρομος» είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό κλειστός ως αποτέλεσμα των κυρώσεων που σχετίζονται με τον πόλεμο της Ουκρανίας. Έτσι, η διαδρομή που συχνά αναφέρεται ως ο μεσαίος διάδρομος έχει ανακτήσει τη σημασία όχι μόνο για την Κίνα αλλά και, κυρίως, για τις χώρες της G7.
Ωστόσο, ο μεσαίος διάδρομος, που ξεκινά από την Τουρκία και συνεχίζει μέσω Γεωργίας και μέσω της κεντρικής Ασίας, θα ήταν επικίνδυνος για την Κίνα ως μοναδική εναλλακτική λύση. Η χωρητικότητά του είναι χαμηλή (επί του παρόντος μόνο περίπου το 5 τοις εκατό του βόρειου διαδρόμου) επειδή τα εμπορεύματα πρέπει να διασχίζουν πολλαπλά σύνορα και να αλλάζουν πολλές φορές μεταξύ οδικού, σιδηροδρομικού και θαλάσσιου.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ
Μια άλλη εναλλακτική – με παρόμοια γεωπολιτική σημασία – είναι η μεταφορά μέσω του Αφγανιστάν στην Αραβική Θάλασσα μέσω του πακιστανικού λιμανιού Gwadar. Μακροπρόθεσμα, μια δι-αφγανική διαδρομή είναι προς το συμφέρον τόσο της Κίνας όσο και της Κεντρικής Ασίας.
Θα συνέβαλε στη σταθερότητα και την ασφάλεια στο Αφγανιστάν (αλλά και θα εξαρτιόταν από αυτήν). Και θα μείωνε την έκθεση της Κίνας στους κινδύνους που συνδέονται με την υπάρχουσα διαδρομή κατά μήκος του οικονομικού διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν, ειδικά αυτούς που προκύπτουν από τη συνεχιζόμενη εξέγερση των Ταλιμπάν στο Πακιστάν.
Υπό το πρίσμα αυτό, η Κίνα και οι εταίροι της από την Κεντρική Ασία δεσμεύτηκαν να αναπτύξουν τις μεταφορικές δυνατότητες της πόλης Termez του Ουζμπεκιστάν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν.