Το περασμένο καλοκαίρι, με τον εξαντλητικό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία να μετατοπίζει τη γεωπολιτική άμμο στην Ευρώπη, το Πεκίνο έστειλε έναν βετεράνο απεσταλμένο για να περιοδεύσει στο ανατολικό μέτωπο του μπλοκ.
Οι φιλικοί δεσμοί του Πεκίνου με τη Μόσχα είχαν αλλοιώσει την εικόνα του σε ολόκληρη την περιοχή, επιδεινώνοντας μια κατάσταση που είχε επιδεινωθεί λόγω της πανδημίας Covid-19, όταν η φήμη της χώρας σε όλη την Ευρώπη χτυπήθηκε.
Ο Huo Yuzhen, πρώην πρεσβευτής της Κίνας στην Τσεχία και τη Ρουμανία, επισκέφθηκε οκτώ χώρες μέσα σε τρεις εβδομάδες, μια πλευρά μιας ευρύτερης επίθεσης διπλωματικής γοητείας που αποσκοπούσε στην επανασύνδεση με την Ευρώπη μετά από περισσότερα από δύο χρόνια απουσίας που επικαλέστηκε η πολιτική της Κίνας κατά του μηδενικού Covid.
Στην τελευταία στάση, ωστόσο, έπεσε με πέτρα – το Πολωνικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε την ικανοποίησή του να μην παραχωρήσει στον Huo ακροατήριο και έπρεπε να αρκεστεί σε συναντήσεις με νομοθέτες και άντρες σκέψης.
Έχοντας επίγνωση του πόσο δύσκολο μπορεί να είναι να δεις τους σωστούς ανθρώπους στο Πεκίνο, οι Πολωνοί αξιωματούχοι ήθελαν να εισαγάγουν κάποια δομή και αμοιβαιότητα στη σχέση, σύμφωνα με άτομα που γνωρίζουν τη στρατηγική. Στους τουριστικούς απεσταλμένους μπορεί να δοθεί κοινό, αλλά μόνο εάν η Βαρσοβία δει κάποιο πλεονέκτημα σε αυτό.
Όταν ο Κινέζος απεσταλμένος για τις ευρασιατικές υποθέσεις, Λι Χούι, σταμάτησε στη Βαρσοβία κατά την επιστροφή του από το Κίεβο τον Μάιο, συνάντησε τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών Wojciech Gerwel. Οι Πολωνοί διπλωμάτες εργάστηκαν όλη την εβδομάδα για να εξασφαλίσουν ότι ο απολογισμός τους για τη συνάντηση θα δημοσιευόταν πριν από αυτόν του Πεκίνου, γνωρίζοντας ότι όποιος η εκδοχή του ήρθε πρώτος θα απολάμβανε μεγάλη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης.
Είναι ξερή διπλωματική χορογραφία, αλλά στηρίζει μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η Κίνα στην Πολωνία, την πολυπληθέστερη χώρα της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ). Είναι μια τάση σε ολόκληρη την περιοχή την οποία το Πεκίνο αγωνίζεται να ανατρέψει.
Με την πάροδο των ετών, οι προηγουμένως θερμοί διμερείς δεσμοί σταδιακά –και στη συνέχεια ξαφνικά– έγιναν τεταμένοι.
Δοκιμάστηκαν από κοινές σινο-ρωσικές ναυτικές ασκήσεις στη Βαλτική Θάλασσα το 2017 και την ακλόνητη υποστήριξη της πολωνικής κυβέρνησης προς την κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσιγκτον – και την σκληροπυρηνική προσέγγισή του στο Πεκίνο.
Η Πολωνία ήταν ένα ενθουσιώδες ιδρυτικό μέλος των 16+1, μιας οικονομικής ένωσης χωρών της ΚΑΕ που ξεκίνησε η Κίνα πριν από μια δεκαετία. Όμως, όπως και οι γείτονές της, η Πολωνία κουράστηκε από αυτό που θεωρούσε ανεκπλήρωτες υποσχέσεις από την κινεζική πλευρά. Σύμφωνα με πηγή που εμπλέκεται εκείνη την εποχή, το Πεκίνο συνέχιζε να κάνει προτάσεις που λειτουργούσαν καλά στα βαλκανικά κράτη εκτός ΕΕ, αλλά που ήταν ασύμβατες με τις Βρυξέλλες εργατική και δανειακή νομοθεσία. Τελικά, έπρεπε να ζητήσουν από την κινεζική πλευρά να σταματήσει εντελώς αυτές τις συμφωνίες.
Στη συνέχεια, η βαρετή διπλωματία του Wolf Warrior της κινεζικής κυβέρνησης μέσω της πανδημίας σκότωσε τη διάθεση στο πολωνικό κοινό. Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Κεντρικό Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ασιατικών Σπουδών το φθινόπωρο του 2020, εν μέσω lockdown, διαπίστωσε ότι μόλις το 7,9 τοις εκατό των Πολωνών είχαν «πολύ θετική» άποψη για την Κίνα, με το 34 τοις εκατό να λέει ότι οι απόψεις τους είχαν επιδεινωθεί.
Δεν ήταν πάντα έτσι. Το 1957, ο τότε πρωθυπουργός Zhou Enlai έγινε δεκτός ως ήρωας όταν επισκέφτηκε την πολωνική πρωτεύουσα – «η μόνη φορά που ένας κομμουνιστής αξιωματούχος υποδέχτηκε με γνήσια θέρμη», είπε ένας πρώην διπλωμάτης. Αυτό έγινε αφότου ο Zhou υποστήριξε τις προσπάθειες της Πολωνίας το 1956 να «αποκτήσει την ανεξαρτησία» από τη Σοβιετική Ένωση για να κυβερνήσει τις δικές της υποθέσεις, βοηθώντας να αποφευχθεί το είδος του βάναυσου κατατρεγμένου Σοβιετικού ηγέτη Νικήτα Χρουστσόφ που διέταξε στην Ουγγαρία εκείνο το έτος.
Αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άλλαξε τα πάντα. Σε αυτό το μέρος του κόσμου, η ρητορική υποστήριξη του Πεκίνου στα παράπονα της Μόσχας με το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζεται με εξαιρετική αποστροφή. «Το σημείο χωρίς επιστροφή ήταν και εξακολουθεί να είναι η σιωπηρή έγκριση της Κίνας για τον πόλεμο στην Ουκρανία», δήλωσε η Alicja Bachulska, συνεργάτης πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων με έδρα τη Βαρσοβία.
«Δεν έχουμε στοιχεία ότι η Κίνα στέλνει ενεργά όπλα στη Ρωσία. Ωστόσο, οι άνθρωποι βλέπουν το είδος των μηνυμάτων που έρχονται με συνέπεια από το Πεκίνο».
Το κίτρινο και το μπλε της σημαίας της Ουκρανίας είναι πιπεράτη σε όλη τη Βαρσοβία – υψώνεται έξω από κυβερνητικά κτίρια και κοσμεί τα περβάζια των ανθρώπων, προσθέτοντας μια πινελιά χρώματος στον γκρίζο ανοιξιάτικο καιρό.
Η λαϊκιστική δεξιά κυβέρνηση, η οποία είναι έντονα αντιμεταναστευτική, έχει ανοίξει τα σύνορα για τους Ουκρανούς πρόσφυγες, με περίπου 1,4 εκατομμύρια ανθρώπους να παραμένουν στη χώρα από τον Φεβρουάριο, έναν χρόνο μετά τον πόλεμο. «Η Κίνα είναι σημαντική, αλλά για εμάς η κύρια πρόκληση είναι η Ουκρανία, και όλα τα άλλα είναι μέσα από αυτό το πρίσμα – συμπεριλαμβανομένης της σχέσης μας με την Κίνα», είπε ένας Πολωνός αξιωματούχος, ο οποίος όπως και όλο το κυβερνητικό προσωπικό με το οποίο μίλησε για αυτό το άρθρο, ζήτησε την ανωνυμία για να μιλήσει ελεύθερα. .
Ένας Ασιάτης διπλωμάτης στη Βαρσοβία παραπονέθηκε ότι ήταν αδύνατο να συζητηθεί οτιδήποτε άλλο. Γεγονότα που δεν έχουν την Ουκρανία στην ημερήσια διάταξη συχνά παραμερίζονται από τη συζήτηση για τον πόλεμο. «Όλα αυτά τα γεγονότα φαίνεται να έχουν να κάνουν με το να πουν το κομμάτι τους για την Ουκρανία σε ένα όλο και μεγαλύτερο πλήθος», είπε ο διπλωμάτης.
Όμως, ενώ μεγάλο μέρος της Ευρώπης ήταν εξοργισμένο με την άρνηση του Πεκίνου να καταδικάσει τη ρωσική εισβολή τον περασμένο Φεβρουάριο, στην Πολωνία δεν προκάλεσε έκπληξη.
Το 2014, Πολωνοί διπλωμάτες ήταν μεταξύ εκείνων που άσκησαν πίεση στην κινεζική πρωτεύουσα για μια αντίδραση στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα. «Μίλησαν σε όποιον άκουγε», είπε ένας εμπλεκόμενος διπλωμάτης, εκθέτοντας την κατάσταση με όρους που πίστευαν ότι μπορεί να έχει απήχηση στο Πεκίνο, όπως «εδαφική ακεραιότητα».
Αλλά η απάντηση τότε ήταν σχεδόν η ίδια με την απάντηση τώρα, είπαν, με τους συνομιλητές τους να απαντούν διστακτικά για την «πολυπλοκότητα» και τη «μοναδικότητα» της κατάστασης στην Ουκρανία.
Την παραμονή της περσινής εισβολής, ο Πολωνός πρόεδρος Andrzej Duda ταξίδεψε στο Πεκίνο για να συναντήσει τον Κινέζο ομόλογό του Xi Jinping ενόψει των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων. Καθώς ο πόλεμος στο κατώφλι της Πολωνίας φαίνεται μεγάλος, ήταν, είπε πολλά άτομα που συμμετείχαν στον σχεδιασμό, μια προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι ο Σι άκουσε τη «δική μας πλευρά της ιστορίας» καθώς και αυτή του Ρώσου Βλαντιμίρ Πούτιν.
Το παλάτι του προέδρου είναι λιγότερο επιθετικό από το υπουργείο Εξωτερικών και ο Ντούντα έχει καλή σχέση με τον Σι. Πηγές του παλατιού δήλωσαν ότι ο Ντούντα πίστευε ότι θα μπορούσε να ασκήσει κάποια επιρροή στον Σι, τον οποίο συνάντησε δύο ημέρες αφότου συμφώνησε σε μια συνεργασία «χωρίς όρια» με τον Πούτιν. Χλευάζουν την κριτική της Δυτικής Ευρώπης για το ταξίδι. Σε αντίθεση με τους ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας, είπε ένας αξιωματούχος, τουλάχιστον ο Ντούντα δεν ταξίδεψε με ένα σωρό στελέχη επιχειρήσεων.
Αλλά κατά τη διάρκεια της σχεδόν 18μηνης σύγκρουσης, ακόμη και αυτό το σκέλος της πολωνικής κυβέρνησης έχει κουραστεί από τη στάση της Κίνας. Στο έγγραφο θέσης του Πεκίνου για τον τερματισμό του πολέμου, δεν υπήρχε «τίποτα που να έχει νόημα για εμάς», είπε ο αξιωματούχος. Ίσως διαβάζοντας την αίθουσα, υπήρξαν λιγότερες κλήσεις και αιτήματα συνάντησης από το Πεκίνο από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος. «Γνωρίζουν τη θέση μας, ίσως αυτός είναι ο λόγος που δεν τηλεφωνούν τόσο πολύ», πρόσθεσαν.
Ταυτόχρονα, η Πολωνία έχει συνδέσει το βαγόνι της ακόμη πιο σφιχτά με τις ΗΠΑ. Ο πόλεμος υπενθύμισε σε πολλούς στην ανατολική πλευρά της ΕΕ ότι η Ουάσιγκτον παραμένει η εγγυήτρια της ασφάλειας και η Βαρσοβία έχει γίνει πιο δυναμική στην υποστήριξη των στόχων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην Κίνα.
Είναι αποδεκτό σε όλη την κυβέρνηση ότι η υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία δεν είναι εγγυημένη και ότι η Πολωνία πρέπει να «δείξει τους δεσμούς μεταξύ Ουκρανίας και Ταϊβάν» για να κρατήσει την Ουάσιγκτον στο πλευρό.
«Διμερώς, η Κίνα δεν είναι πραγματικά μια άμεση πρόκληση για την Πολωνία. Αλλά αυτό που αποτελεί πρόκληση είναι πώς η Κίνα αναδιαμορφώνει τους διεθνείς κανόνες και το διεθνές σύστημα του οποίου η Πολωνία είναι ένας από τους κύριους ωφελούμενους, όσον αφορά την πολιτική και την οικονομία ως μέρος της ΕΕ και την ασφάλεια ως μέρος του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Grzegorz Stec. Πολωνός αναλυτής για τις σχέσεις ΕΕ-Κίνας, με έδρα τις Βρυξέλλες. Τον Απρίλιο, ο πρωθυπουργός Mateusz Morawiecki έκανε αυτό που πολλές δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν τολμούν και συνέδεσε τον πόλεμο στην Ουκρανία με μια πιθανή σύγκρουση στην Ταϊβάν.
«Πρέπει να υποστηρίξετε την Ουκρανία εάν θέλετε η Ταϊβάν να παραμείνει ως έχει… αν η Ουκρανία κατακτηθεί, την επόμενη μέρα, η Κίνα μπορεί να επιτεθεί στην Ταϊβάν», είπε ο Morawiecki.
Παρά τη μετατόπιση, η Πολωνία δεν είναι ακόμη Λιθουανία. Σε αντίθεση με τη συνάδελφό της από τη Βαλτική, η Βαρσοβία είναι αποφασισμένη να μην κάψει τις γέφυρες της με το Πεκίνο. Όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ταϊβάν Τζόζεφ Γου επισκέφτηκε, για παράδειγμα, το 2021, η κυβέρνηση δεν εξέδωσε καν ένα δελτίο τύπου.
Πρώτον, έχει πολύ μεγαλύτερη εμπορική σχέση και δεν έχει την πολυτέλεια να διαφωνεί με τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Θεωρεί επίσης τον εαυτό της ως μια μεσαία δύναμη που μπορεί να είναι η «φωνή της περιοχής» όταν έχει να κάνει με την Κίνα.
Παρατηρητές σε γειτονικές πρωτεύουσες, ωστόσο, επισημαίνουν τις δυσάρεστες εσωτερικές πολιτικές της Πολωνίας, όπως η καταστολή των δικαιωμάτων LGBTQ και η επίθεση στο κράτος δικαίου, ως παράγοντες αποκλεισμού για την εκπροσώπηση της ΚΑΕ. Αυτά μειώνουν επίσης την επιρροή της στην πολιτική της ΕΕ για την Κίνα, παρά την αυξανόμενη γεωπολιτική της σημασία από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος.