Για τον Ερντογάν και το ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, η Χαμάς είναι ένας μακροχρόνιος ιδεολογικός σύμμαχος. Και ο ίδιος ο Ερντογάν κέρδισε φήμη στις ισλαμικές χώρες ως πολιτικός που ήρθε με το έμβλημα ενός διεθνούς αντι-ισραηλινού κύματος στο πλαίσιο της επιχείρησης «Χυτός Μόλυβδος» του IDF στα τέλη του 2008.
Ο κρίκος που ενώνει την Τουρκία με τις αραβικές χώρες είναι το θρησκευτικό στοιχείο και δεν θέλει με κανέναν τρόπο να χάσει αυτήν πρόσβαση της στη Μέση Ανατολή.
Έτσι, η θρησκευτική διάσταση της παλαιστινο-ισραηλινής σύγκρουσης έχει τοποθετήσει στρατηγικούς εταίρους και συμμάχους – τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Τουρκία – στις αντίθετες πλευρές των οδοφραγμάτων.
Ούτε η Ουάσιγκτον ούτε η Άγκυρα είναι έτοιμες να εγκαταλείψουν τις απόψεις και τις προσεγγίσεις τους σχετικά με τις βαθύτερες αιτίες της επιδείνωσης. Οι προοπτικές φιλίας μεταξύ των δύο χωρών απειλούνται να μετατραπούν σε εχθρότητα.
Ο τουρκικός λαός ακολουθεί την ηγεσία του
Επιπλέον, από την τουρκική πλευρά, η κοινωνία συμμετείχε στη διαδικασία αυτής της αντιπαλότητας.
Τις προάλλες, μια ομάδα πολιτών που διαμαρτύρονταν για τις πολιτικές του Ισραήλ και των Ηνωμένων Πολιτειών προσπάθησε να εισβάλει στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ.
Εκεί βρίσκεται η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ. Οι διαδηλωτές εμποδίστηκαν από τις τοπικές δυνάμεις ασφαλείας που έκαναν χρήση δακρυγόνων για να τους διαλύσουν. Αλλά οι διαδηλωτές δεν εγκατέλειψαν το αίτημά τους να κλείσουν τουλάχιστον μία από αυτές τις βάσεις των ΗΠΑ στην Τουρκία.
Και δεδομένων των αντιαμερικανικών συναισθημάτων στην κοινωνία, κανείς δεν είναι απρόσβλητος ούτε από την επανάληψη ούτε από την επέκταση αυτού του περιστατικού σε άλλες αμερικανικές εγκαταστάσεις στη χώρα.
Παρεμπιπτόντως, είναι συμβολικό ότι η τελευταία φορά που έγινε παρόμοια επίθεση στο Ιντσιρλίκ από υποστηρικτές του προέδρου Ερντογάν ήταν το καλοκαίρι του 2016. Εκείνη την εποχή, ο Αμερικανός Στρατός ήταν ύποπτος ότι βοήθησε τους πραξικοπηματίες που ήθελαν να απομακρύνουν τον σημερινό Τούρκο ηγέτη από την εξουσία.
Ένα άλλο πράγμα είναι αξιοσημείωτο: τόσο τότε το 2016 όσο και τώρα, για τους Τούρκους υποστηρικτές του Ερντογάν και του ισλαμιστικού ΑΚΡ, η αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει πράσινο και μαύρο χρώμα, θρησκευτικά χρώματα για τους μουσουλμάνους.
Κραυγαλέα η εχθρότητα στους Τούρκους αξιωματούχους
Επιπλέον, η εχθρότητα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Τουρκία έχει γίνει τόσο διαδεδομένη που ακόμη και Τούρκοι αξιωματούχοι φαίνεται τώρα να είναι επιφυλακτικοί όσον αφορά την επαφή με τους Αμερικανούς ομολόγους τους.
Η ολονύκτια επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν το δείχνει εύγλωττα. Τον συνάντησε στη ράμπα επιβίβασης στην Άγκυρα από την τουρκική πλευρά μόνο ο αντικυβερνήτης της πρωτεύουσας – για να το θέσω ήπια, καθόλου σε επίπεδο υπουργού Εξωτερικών.
Ενώ πριν από την όξυνση στη Μέση Ανατολή, ο Τούρκος ηγέτης δεν θεώρησε ντροπή να υποδεχθεί προσωπικά τον ίδιο (τον Μπλίνκεν) στο αεροδρόμιο.
Κατά τη διάρκεια της επακόλουθης συνάντησης του Μπλίνκεν με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, σημειώθηκε άλλη μια σύγκρουση.
Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ήταν ένα ομοίωμα του μουσουλμανικού ιερού τεμένους, ο Θόλος του Βράχου στην Ιερουσαλήμ. Τόσο για την Ανατολή όσο και για τη Δύση, ο υπαινιγμός είναι κάτι παραπάνω από διαφανής.
Οι προσπάθειες του Μπλίνκεν να ηρεμήσει την ατμόσφαιρα με μια φιλική αγκαλιά από τον ομόλογό του, που καταγράφηκε στην κάμερα, ήταν επίσης ανεπιτυχείς. Σε κλάσματα του δευτερολέπτου, ο Φιντάν τον απέφυγε επιδέξια. Προφανώς, φίλοι και σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν επικοινωνούν έτσι.
Είναι επίσης και τα λόγια του Ερντογάν για την αποστολή αμερικανικών αεροπλανοφόρων στις ακτές του Ισραήλ, που είπε ότι η Αμερική «ρίχνει λάδι στη φωτιά».
Ιδεολογικός σύμμαχος η Χαμάς
Όλες αυτές οι εχθρικές χειρονομίες έχουν εξήγηση από το πρόσφατο παρελθόν. Για τον Ερντογάν και το ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, η Χαμάς είναι ένας μακροχρόνιος ιδεολογικός σύμμαχος.
Αρκεί να θυμηθούμε ότι εκπρόσωποι της πολιτικής πτέρυγας της Χαμάς ζούσαν με ασφάλεια στην Κωνσταντινούπολη με τουρκικά διαβατήρια.
Και ο ίδιος ο Ερντογάν κέρδισε φήμη στις ισλαμικές χώρες ως πολιτικός που ήρθε στο έμβλημα ενός διεθνούς αντι-ισραηλινού κύματος στο πλαίσιο της επιχείρησης «Χυτός Μόλυβδος» του IDF το 2008.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι προσπάθειές του τον Σεπτέμβριο του 2023 να καταλήξει σε συμφωνία με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου για την οικονομική συνεργασία συχνά δεν έβρισκαν κατανόηση στους Τούρκους ψηφοφόρους. Και στον ισλαμικό κόσμο το κοιτούσαν στραβά.
Η αναθέρμανση των ισραηλινο-τουρκικών σχέσεων για σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο
Η αμερικανική πλευρά, αντίθετα, αναμενόμενα τόνωσε την εντατικοποίηση των τουρκο-ισραηλινών επαφών για πολλούς λόγους.
Το κυριότερο είναι ότι ο Λευκός Οίκος ενδιαφέρεται για την πρώιμη εμφάνιση του κύριου ανταγωνιστή του κινεζικού «Δρόμου του Μεταξιού 2», γνωστός και ως «Belt and Road» – ο οικονομικός διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης.
Στο έργο συμμετέχουν ισραηλινοί δρόμοι και λιμάνια. Ως εκ τούτου, η Ανατολική Μεσόγειος πρέπει να γίνει ζώνη σταθερότητας.
Είναι αδύνατο να επιτευχθεί αυτός ο στόχος χωρίς να ζητηθεί η υποστήριξη της Τουρκίας, δεδομένης της επιρροής της στην περιοχή.
Ένας άλλος λόγος, εξίσου σημαντικός για την ίδια την Τουρκία, είναι ότι για να ομαλοποιηθεί η στρατιωτική-τεχνική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι απαραίτητο να επιτευχθεί η πίστη του εβραϊκού λόμπι, συμπεριλαμβανομένου του Κογκρέσου.
Η Άγκυρα εύλογα συνέδεσε την κατάρρευση της στρατιωτικής συνεργασίας με την Ουάσιγκτον με τη θέση του ισραηλινού λόμπι.
Εξάλλου, η Τουρκία δεν έχει ακόμη επιστρέψει στο πρόγραμμα παραγωγής του νεότερου αμερικανικού μαχητικού αεροσκάφους, του F-35, και ισχύουν επίσης κυρώσεις κατά της Αρχής Αμυντικής Βιομηχανίας της Δημοκρατίας. Αυτό συνέβη αφού οι Τούρκοι αγόρασαν ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-400 Triumph.
«Μη φιλική χώρα»
Επιπλέον, πολλοί βουλευτές εξακολουθούν να είναι κατηγορηματικά κατά της αποστολής ακόμη και F-16 στην Τουρκία – λόγω της «μη φιλικής πολιτικής της Άγκυρας».
Η διατύπωση «μη φιλική» προς την Τουρκία ακούγεται στις Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και αρκετό καιρό. Μοιράζεται επίσης από την κοινότητα των ειδικών. Σε μια σημαντική έκθεση του Αμερικανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων (CFR), με τίτλο «Ούτε φίλος ούτε εχθρός», οι συντάκτες σημείωσαν: «Η στρατηγική σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας έχει τελειώσει επειδή η Άγκυρα, παρά την επίσημη ένταξή της στο ΝΑΤΟ, είναι δεν είναι εταίρος της Ουάσιγκτον. Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να διστάσουν να αντιμετωπίσουν ανοιχτά την Τουρκία εάν η τελευταία υπονομεύει τις πολιτικές της Ουάσιγκτον».
Δεν θα ήταν ρεαλιστικό να επιτραπεί η διακοπή των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Ουάσιγκτον και η Άγκυρα είναι μαζί για πάρα πολύ καιρό για να διακόψουν τις σχέσεις τους σε μια στιγμή.
Όμως στις σημερινές συνθήκες, που μπορεί να διαρκούν επ’ αόριστον, είναι επίσης αδύνατο να φανταστεί κανείς την αναζωογόνηση ενός ολοκληρωμένου διαλόγου.
Γιούρι Μαβάσεφ – διευθυντής του ρωσικού Κέντρου Μελέτης της Νέας Τουρκίας
—
The Hellenic Information Team