«Επίθεση φιλίας» από την Αγκυρα, ψυχραιμία από την Αθήνα – Ευχές σε εθνικές εορτές υπήρξαν και στο παρελθόν, όπως η επιστολή Ερντογάν το 2021 για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης
Κεραυνός εν αιθρία ή μια καλά υπολογισμένη κίνηση με βάση τα νέα δεδομένα που δημιούργησαν οι σεισμοί και ο παράγοντας εκλογές;
Η Αθήνα παρακολουθεί τη στροφή στη ρητορική της Αγκυρας και τις κινήσεις συμβολισμού που δείχνουν να επιχειρούν να χτίσουν ένα περιβάλλον «καλών προθέσεων», με τελευταίες τις δύο επιστολές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Κυριάκο Μητσοτάκη και του Μεβλούτ Τσαβούσογλου στον Νίκο Δένδια με ευχές για την «εθνική εορτή» και επίκληση στην αλληλεγγύη της Ελλάδας απέναντι στην Τουρκία μετά τους φονικούς σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου, και τις διαβάζει, όπως λένε διπλωματικές πηγές, στο δεδομένο πλαίσιο των τουρκικών θέσεων.
Χωρίς υπερβολές ούτε σε αισιοδοξία ούτε σε αφορισμούς.
Να σημειωθεί ότι η απάντηση στον αμερικανό γερουσιαστή Ρόμπερτ Μενέντεζ, του Φαχρετίν Αλτούν, διευθυντή επικοινωνίας του Ερντογάν, έδειξε ότι οι τουρκικές θέσεις παραμένουν, παρά τη χείρα συνεννόησης, ενόψει και των κρίσιμων εκλογών για τον Ερντογάν. Η αντιπολίτευση στο πρόγραμμά της επιβεβαιώνει ότι επιμένει εθνικιστικά. Με αντιπολιτευόμενες εθνικιστικές εφημερίδες όπως η «Sozcu» να συντηρούν αφηγήματα περί 20 κατεχόμενων νησιών από την Ελλάδα.
Υπήρξαν και στο παρελθόν
Ευχές σε εθνικές εορτές μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας υπήρξαν και στο παρελθόν. Οπως η επιστολή Ερντογάν το 2021 για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, σε μια περίοδο που επίσης γινόταν προσπάθεια αποκλιμάκωσης της έντασης που ακολούθησε την κρίση του «Ορούτς Ρέις».
Και μερικούς μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο, ακολούθησε ο «ματωμένος χάρτης» της Τριπολιτσάς από το τουρκικό ΥΠΕΞ, που σε ανάρτησή του μιλούσε για μια «σφαγή με στόχο να μην αφήσει ούτε έναν Τούρκο στην Πελοπόννησο».
Η τελευταία ακραία κλιμάκωση της ρητορικής έντασης από την Τουρκία ήρθε μετά την ομιλία του πρωθυπουργού το 2022 στο αμερικανικό Κογκρέσο, με το «Μητσοτάκης γιοκ» του Ερντογάν να ακολουθεί παράλληλα με προειδοποιήσεις «μπορεί να έρθουμε ένα βράδυ», που έβαλαν τα σενάρια «ατυχήματος» στην ημερήσια διάταξη.
Η ελληνική διπλωματία αναγνωρίζει ότι η Αγκυρα δεν έχει μετακινηθεί από τις θέσεις και τις διεκδικήσεις της, ωστόσο εκτιμά ότι γίνεται μια προσπάθεια να πέσουν οι τόνοι και να ανοίξει ένα παράθυρο διαλόγου. Παραβιάσεις και υπερπτήσεις έχουν σταματήσει, έχει αλλάξει η ρητορική και οι απειλές και σύμφωνα με τον Δένδια («Πρώτο Θέμα») η Ελλάδα οφείλει, έχει υποχρέωση να ανταποκριθεί «σε μια τέτοια τουρκική συμπεριφορά».
Κανείς δεν κάνει προβλέψεις για το πόσο θα διαρκέσει η ηρεμία, ωστόσο στο ΥΠΕΞ θεωρούν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εμφανιστεί «ανακόλουθη» και να αρνηθεί τη χείρα συνεννόησης που τείνει η Τουρκία, σημειώνοντας και την αμοιβαία δέσμευση των δύο πλευρών να στηρίξουν την υποψηφιότητα της Αθήνας στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας για τη θέση του γ.γ. του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ). Με τον Δένδια να μιλά για συμβολισμούς που δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Ο στόχος
Μέγαρο Μαξίμου και ΥΠΕΞ επιμένουν ότι στόχος παραμένει η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στη βάση του διεθνούς δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας και σημειώνουν ότι παρά τη στροφή της Αγκυρας είναι νωρίς για να υπάρξουν συμπεράσματα στο αν το κλίμα αλληλεγγύης θα μετουσιωθεί σε συγκεκριμένα βήματα διαλόγου ή θα περιοριστεί στους συμβολισμούς μέχρι την επόμενη πρόκληση.
Στην παρούσα συγκυρία που η Αγκυρα έχει ανάγκη τα κονδύλια της Δύσης, ΕΕ και ΗΠΑ για την αντιμετώπιση των σεισμών, ζητά νέα F-16 και εκσυγχρονισμό των παλιών, η πολιτική των προκλήσεων ίσως δεν θα βοηθούσε. Οι ΗΠΑ απαιτούν ηρεμία στην περιοχή και μηδενικές εντάσεις στο ΝΑΤΟ, στη σκιά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και του νέου «Ψυχρού Πολέμου» που ξεκινά, ενώ θέλουν και ένα νέο ενεργειακό τοπίο που θα βοηθήσει στην απεξάρτηση από τη Μόσχα.
Τα ελληνοτουρκικά δεν μπορεί να μείνουν εκτός του ευρύτερου περιβάλλοντος προσπάθειας εξομάλυνσης, π.χ. Τουρκία – Αίγυπτος, Τουρκία – Ισραήλ, παρά τις δυσκολίες. Ερώτημα παραμένει τι θα γίνει στο Κυπριακό, με τον Νίκο Χριστοδουλίδη να αναλαμβάνει πρωτοβουλία στην ΕΕ για διορισμό ειδικού απεσταλμένου, με την Αγκυρα πάντως να μη δείχνει διάθεση μεταστροφής. Και ένα μορατόριουμ ηρεμίας να είναι ζητούμενο και για την Κύπρο.
Ενα νέο «παζάρι» με επίκεντρο τα ελληνοτουρκικά, μετά τις εκλογές, δεν αποκλείεται, με διπλωμάτες να σημειώνουν ότι το αποτέλεσμα και ανάλογα με τις εξελίξεις θα φανεί αν η Αγκυρα θέλει να είναι κοντά στη Δύση και είτε να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης τις σχέσεις με την Αθήνα, κάτι που θα δυσκολέψει την ελληνική πλευρά, είτε όντως να μπει σε έναν δρόμο συνομιλιών.
Σημειώνουν την παρούσα συγκυρία ως μία ευκαιρία που η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει και να μην αντιμετωπίσει πρόχειρα και ευκαιριακά, μέχρι την επόμενη κρίση, όπως – σύμφωνα με κάποιους – έγινε με τη συνάντηση Ερντογάν – Μητσοτάκη το 2022. Ενας γύρος συνομιλιών όπως οι διερευνητικές πριν από τις εκλογές μοιάζει ακόμα δύσκολος.
Το επόμενο διάστημα αναμένεται η επίσκεψη του υπουργού Αμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου στην Τουρκία, στις σεισμόπληκτες περιοχές, ύστερα από πρόσκληση του ομολόγου του, Χουλουσί Ακάρ. Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο, με διπλωμάτες να κατανοούν την καχυποψία αλλά να απορρίπτουν το ανάθεμα στις προσπάθειες για ήρεμα νερά και την ψυχραιμία να παραμένει ζητούμενο και για τις ισορροπίες.
Η Λευκωσία «δεν δεσμεύεται» για τούρκο επικεφαλής στον ΙΜΟ
Ως η πρώτη «διαφοροποίηση» Αθήνας – Λευκωσίας καταγράφεται η δήλωση του κύπριου κυβερνητικού εκπροσώπου Κωνσταντίνου Λετυμπιώτη πως η Κύπρος δεν δεσμεύεται από την απόφαση της Ελλάδας να στηρίξει την τουρκική υποψηφιότητα για τη Γενική Γραμματεία του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) και σαφώς δεν θα το πράξει.
Ο Λετυμπιώτης υπογράμμισε ότι η Κύπρος ήταν ενήμερη πριν από τις ανακοινώσεις και οι σχέσεις με την Αθήνα παραμένουν άριστες, σημειώνοντας πως η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων χαρακτηρίζεται θετική ως προοπτική και για το Κυπριακό.
Σύμφωνα με κυπριακές κυβερνητικές πηγές, η Λευκωσία ήταν ενήμερη από την αρχή για τη συμφωνία Αθήνας – Αγκυρας. Αρχικά είχε ενημερωθεί ο πρώην πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, ενώ με την ανάληψη των καθηκόντων του ενημερώθηκε και ο νυν πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης.
«Απαράδεκτο να εξαιρείται ο συντονισμός πολιτικών πρωτοβουλιών με Κύπρο, κατά την επίσκεψη του νέου προέδρου στην Αθήνα, και λίγες μέρες μετά να αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει», ανέφερε σε ανάρτησή του ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Κατρούγκαλος, διερωτώμενος πώς είναι δυνατόν «μια τέτοια πρωτοβουλία να αναληφθεί χωρίς συνεννόηση και συντονισμό με την Κύπρο».