Εχει περάσει σχεδόν ενάμισης χρόνος από εκείνη την κρύα Κυριακή της Ορθοδοξίας που ο Κυριάκος Μητσοτάκης διέσχιζε το κατώφλι του Μεγάρου Βαχντετίν στην Κωνσταντινούπολη και με θέα τον Βόσπορο τα έλεγε σε καλό κλίμα με τον Ταγίπ Ερντογάν. Η «άνοιξη» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις κράτησε λίγο και μετά την ομιλία του κ. Μητσοτάκη στο Κογκρέσο που προκάλεσε την τουρκική «έκρηξη», τα πράγματα πήραν διαφορετική τροπή, με τον Ταγίπ Ερντογάν να διαμηνύει το αλήστου μνήμης «Μητσοτάκης γιοκ». Από εκείνες τις ημέρες, φυσικά, πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι.
Οι σεισμοί στη γείτονα, αλλά και οι διπλές εκλογές στις δύο χώρες ήταν μια καλή αφορμή ώστε η ένταση να μειωθεί. Μια ένταση την οποία όλοι οι περιφερειακοί παίκτες της περιοχής βρίσκουν αντιπαραγωγική, ενώ και η ίδια η χώρα μας αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να συντηρείται, ακόμα και αν συμφωνούμε ότι διαφωνούμε με τη γείτονα χώρα. Αυτός είναι και ο λόγος που ο κ. Μητσοτάκης επέλεξε να υπάρξει ένα τετ α τετ με τον κ. Ερντογάν στο ΝΑΤΟ, μια συνάντηση στην οποία στην ελληνική κυβέρνηση προσβλέπουν προκειμένου να δουν αν η νέα θητεία και των δύο ηγετών μπορεί να συνδυαστεί με μια ουσιαστική άμβλυνση της έντασης.
Νωρίς το μεσημέρι της Τετάρτης, συνεπώς, ο κ. Μητσοτάκης με τον κ. Ερντογάν θα τα πουν στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας.
erdogan_mitsotakis_xr
Ο κ. Μητσοτάκης ταξίδεψε τη Δευτέρα στη Ρίγα της Λετονίας, κλείνοντας τον κύκλο των επαφών του με τις χώρες της Βαλτικής (Εσθονία, Λιθουανία) και το πρωί της Τρίτης αφίχθη στο Βίλνιους, προκειμένου να συμμετάσχει στη Σύνοδο. Για την προετοιμασία αυτού του τετ α τετ έγιναν συσκέψεις την Παρασκευή στο Μέγαρο Μαξίμου, καθώς είναι σαφές ότι στην ελληνική πλευρά προσέρχονται με καλή διάθεση, αλλά χωρίς ψευδαισθήσεις.
Αν κάτι έχει γίνει σαφές, πάντως, είναι ότι αυτό το νέο, αναγνωριστικό ραντεβού θα έχει… παρατηρητές. Με άλλα λόγια, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν δεν θα είναι τετ α τετ μόνο με τους μεταφραστές παρόντες, όπως είχε γίνει στην Κωνσταντινούπολη, αλλά θα έχουν και συνεργάτες τους στο ίδιο δωμάτιο. «Κλειδωμένη» πρέπει να θεωρείται η παρουσία του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη από την ελληνική πλευρά και του Τούρκου ομολόγου του και έμπιστου του κ. Ερντογάν, του Χακάν Φιντάν. Εξαιρετικά πιθανή είναι και η παρουσία της διπλωματικής συμβούλου του πρωθυπουργού, της πρέσβεως Αννας Μαρίας Μπούρα και του συμβούλου του προέδρου Ερντογάν, Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ιμπραήμ Καλίν που μετετάγη στη ΜΙΤ.
Ακρως πιθανό είναι το ενδεχόμενο να διευρυνθεί η σύνθεση των συμμετεχόντων με τη συμπερίληψη και της υφυπουργού Εξωτερικών Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου στη σύνθεση και ενός ακόμα υφυπουργού Εξωτερικών από μέρους Τουρκίας.
Το μήνυμα Μητσοτάκη
Κατά την άφιξή του στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, ο κ. Μητσοτάκης επισήμανε: «Μπορούμε να κάνουμε ένα πρώτο βήμα επανεκκίνησης των σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας».
«Δεν είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε με την Τουρκία σε ένα διαρκές κλίμα έντασης» τόνισε, επίσης, «χαράσσοντας» τη «γραμμή» με την οποία προσέρχεται στη συνάντηση με τον κ. Ερντογάν: «Μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε ότι με γνώμονα τις σχέσεις καλής γειτονίας, αλλά και το σεβασμό στο διεθνές δικαιο θα χαράξουμε έναν οδικό χάρτη, ώστε να μπορέσουμε να επιλύσουμε την γεωπολιτική μας διαφορά που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, δηλαδή ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο».
Όπως σημείωσε ο πρωθυπουργός, «έχει διαμορφωθεί ένα θετικό κλίμα τους τελευταίους μήνες στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών μας και ευελπιστώ και προσβλέπω ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε πάνω σε αυτό το θετικό κλίμα και να κάνουμε κάποια σημαντικά βήματα προόδου, βήματα προόδου που θα είναι προφανώς προς όφελος και των δύο λαών μας».
Εν όψει της συνάντησης με τον κ. Ερντογάν, πάντως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε αξιοποιήσει το βήμα των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης για να κάνει μια δήλωση-μήνυμα προς την Αγκυρα, επικαλούμενος τη φράση του Τζον Κένεντι ότι «δεν πρέπει να διαπραγματευόμαστε από φόβο, αλλά να μη φοβόμαστε να διαπραγματευτούμε».
«Σίγουρα, από τη θερμή ένταση, τη θερμή επιφυλακή των προηγούμενων ετών, προτιμούμε να έχουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία, έστω κι αν συμφωνούμε ότι διαφωνούμε. Ομως, δεν θα γυρίσουμε την πλάτη στην Iστορία αν έχουμε την ευκαιρία να τη διαμορφώσουμε Πολύ περισσότερο αν αυτή η διαφορά, αυτή η “παγωμένη” διαφορά σαράντα και πλέον ετών, αντί να παγιωθεί, μπορεί να μετατραπεί σε μία ειρηνική και δημιουργική λύση. Γι’ αυτό και η θέση μας παραμένει σταθερή, υπέρ μιας διευθέτησης στο Δικαστήριο της Χάγης, με βάση πάντα το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας. Στα εθνικά θέματα μπορούμε να προχωρήσουμε με σιγουριά και με αποφασιστικότητα, όπως ακριβώς επιβάλλει ο πατριωτισμός της ευθύνης» είπε με νόημα ο κ. Μητσοτάκης.
Τι εννοούσε ο πρωθυπουργός, σύμφωνα με συνεργάτες του; Οτι η χώρα μας δεν θα πρέπει να έχει επιφυλάξεις να συζητήσει με την αυτοπεποίθηση που απορρέει από τις καθαρές εθνικές μας θέσεις, χωρίς, όμως, να υπερβαίνει τις εθνικές κόκκινες γραμμές.
Στο Μέγαρο Μαξίμου δεν έχουν ψευδαισθήσεις ως προς το πόσο μακριά είναι διατεθειμένη η Τουρκία να φτάσει, θέλουν όμως το επόμενο διάστημα τα Ελληνοτουρκικά να μην είναι ένα πεδίο αέναης αντιπαράθεσης, την ώρα που η χώρα μας, παράλληλα, θα συνεχίζει τις κινήσεις αμυντικής της θωράκισης, αλλά και τη στρατηγική των συμμαχιών της. Γι’ αυτό και στο τέλος Ιουλίου θα γίνει στην Κύπρο η τριμερής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ σε επίπεδο ηγετών.
Και ο κ. Ερντογάν, πάντως, έχει χαμηλώσει πολύ τους τόνους, αποφεύγοντας τις κατά μέτωπο επιθέσεις στην Ελλάδα, αλλά και προσωπικά στον κ. Μητσοτάκη που για μια περίοδο αποτέλεσε «κόκκινο πανί» για τον ίδιο, με αποτέλεσμα οι δυο τους να παραμένουν «δύο ξένοι» τόσο στην προηγούμενη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη όσο και στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
nato
Κυριάκος Μητσοτάκης και Ταγίπ Ερντογάν στην «οικογενειακή» φωτογραφία μετά τη λήξη των εργασιών της Συνόδου Κορυφής του NATO στη Μαδρίτη, στα τέλη Ιουνίου του ’22, την εποχή που ο πρόεδρος της Τουρκίας είχε υιοθετήσει για άλλη μία φορά επιθετική στάση απέναντι στην Ελλάδα
«Ηρεμα νερά» και οδικός χάρτης
Ενας πρώτος, ορατός στόχος για την ελληνική πλευρά θα ήταν η παράταση της νενεμίας στο Αιγαίο που επικρατεί εδώ και αρκετούς μήνες. Τα περίφημα «ήρεμα νερά» που ακούστηκαν τα τελευταία χρόνια και δεν έγιναν επί της ουσίας πραγματικότητα παρά τους τελευταίους μήνες με το ουσιαστικό moratorium αεροπορικών παραβιάσεων και θαλάσσιων τζαρτζαρισμάτων μεταξύ των δύο πλευρών. Η γείτων, βεβαίως, δεν ξέχασε τις πρακτικές της, ειδικά στο σκέλος του μεταναστευτικού. Πλην, όμως, και σε αυτό το πεδίο η επικοινωνία των ελληνικών και των τουρκικών αρχών ήταν σημαντικά βελτιωμένη, όπως έχουν να λένε στελέχη της υπηρεσιακής κυβέρνησης του προηγούμενου μήνα που κλήθηκαν να διαχειριστούν αρκετά περιστατικά με μετανάστες σε νησίδες του ποταμού Εβρου, μέρη των οποίων ανήκουν κάποιες φορές στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Και η ελληνική πλευρά, πάντως, κινείται με προσοχή και επίγνωση των λεπτών ισορροπιών.
Είναι ενδεικτικό ότι στα τουρκικά ΜΜΕ αναπαρήχθη ευρέως η είδηση της εκκένωσης της αυτοδιαχειριζόμενης δομής Κούρδων στο Λαύριο και η μεταφορά τους σε ελεγχόμενες δομές που εποπτεύονται από το υπουργείο Μετανάστευσης.
Αν και η ελληνική κυβέρνηση σπεύδει να αποσυσχετίσει την εν λόγω ενέργεια από τις αλλεπάλληλες επιθέσεις Τούρκων υπουργών προς τη χώρα μας για το εν λόγω στρατόπεδο, εντούτοις και μόνο η ενέργεια της απόδοσης του ακινήτου στον Δήμο Λαυρεωτικής έτυχε θετικής υποδοχής στην άλλη μεριά του Αιγαίου.
Ο κ. Ερντογάν, παράλληλα, εμπλέκεται αυτή την περίοδο στο πιο «χοντρό παζάρι» του ΝΑΤΟ, που δεν είναι άλλο από την ένταξη της Σουηδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, με αποτέλεσμα να μη θέλει περισσότερα μέτωπα ανοιχτά.
Το θέμα δεν έχει κλείσει, προς απογοήτευση των Αμερικανών που πιέζουν για την άρση του τουρκικού βέτο, ενώ αναμένεται ο κ. Ερντογάν τη Δευτέρα να τα πει πριν από την έναρξη της Συνόδου με τον Σουηδό πρωθυπουργό Ουλφ Κρίστινσον, αλλά και με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος θα βρεθεί στη λιθουανική πρωτεύουσα. Οι δηλώσεις Ερντογάν την Παρασκευή, πάντως, έδειξαν ότι υπάρχει ακόμα χάσμα, διερωτώμενος «πώς μπορεί να εμπιστευτεί η Τουρκία μία χώρα στους δρόμους της οποίας οι τρομοκράτες αλωνίζουν».
Ολων τούτων δοθέντων, κρίσιμο για την ελληνική πλευρά θα είναι για το επόμενο διάστημα να υπάρξει ένας οδικός χάρτης για την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αν και αυτή την ώρα στην ελληνική πλευρά προτιμούν να κρατούν «μικρό καλάθι». Μια καλή συνάντηση, όμως, θα μπορούσε να επαναδρομολογήσει «σημεία επαφής», όπως οι διερευνητικές επαφές που έχουν μπει «στον πάγο».
Προς τούτο, πάντως, ενδιαφέρον είναι και το γεγονός ότι στο Βίλνιους, πέραν των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν θα έχουν την ευκαιρία να τα πουν διά ζώσης οι υπουργοί Εξωτερικών και Αμυνας. Με δεδομένο ότι ο κ. Ερντογάν καρατόμησε τους δύο προηγούμενους υπουργούς, Μεβλούτ Τσαβούσογλου και Χουλουσί Ακάρ, ενώ εκτός κυβερνητικού σχήματος έμεινε στη χώρα μας ο πρώην υπουργός Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, οι τρεις από τους τέσσερις της εξίσωσης είναι νέα πρόσωπα. Ο μόνος που συνεχίζει σε μια εθνικά κρίσιμη θέση είναι ο Νίκος Δένδιας που μετακόμισε από το υπουργείο Εξωτερικών στο υπουργείο Αμυνας.
Κατά πάσα πιθανότητα, μετά τη συνάντηση των δύο ηγετών, θα ακολουθήσουν και οι δύο συναντήσεις του Γιώργου Γεραπετρίτη με τον Χακάν Φιντάν και αυτή του Νίκου Δένδια με τον νέο ομόλογό του Γιάσερ Γκιουλέρ. Οι κ. Φιντάν και Γεραπετρίτης έχουν ορισμένα κοινά σημεία: αμφότεροι είναι έμπιστα πρόσωπα για τον εκάστοτε ηγέτη, ενώ και οι δύο είχαν εποπτεία των μυστικών υπηρεσιών, ο μεν κ. Φιντάν ως διοικητής της ΜΙΤ, ο κ. Γεραπετρίτης μετά τη μεταφορά της αρμοδιότητας της ΕΥΠ στο γραφείο του από το 2022 και εντεύθεν. Ο κ. Δένδιας, από την άλλη, ο οποίος έζησε το… τρενάκι του τρόμου των ελληνοτουρκικών σχέσεων της τελευταίας τετραετίας, με τα αλλεπάληλα πάνω-κάτω, θα έχει πλέον ως συνομιλητή τον μπαρουτοκαπνισμένο στρατιωτικό κ. Γκιουλέρ.
Ο άμεσος στόχος για τους υπουργούς Αμυνας θα ήταν να δρομολογήσουν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, ενώ οι υπουργοί Εξωτερικών φιλοδοξούν να διαμορφώσουν έναν δίαυλο επικοινωνίας και να ενισχύσουν τα μέτρα θετικής ατζέντας, τα οποία από ελληνικής πλευράς είχε χειριστεί ο υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Φραγκογιάννης που παραμένει στη θέση του, αρμόδιος για την Οικονομική Διπλωματία και την Εξωστρέφεια.
