Ακόμα και στις χειρότερες ημέρες του Ψυχρού Πολέμου οι υπουργοί Αμυνας των τότε δυο υπερδυνάμεων διατηρούσαν μια ανοικτή γραμμή επικοινωνίας για την αποφυγή πυρηνικών ατυχημάτων ή διαχείρισης έκτακτων καταστάσεων, όπου απαιτούνταν έγκαιρη πρόληψη, συντονισμός και επικοινωνιακή συναντίληψη της κρισιμότητας της κατάστασης (περιπτώσεις όπως η πυρηνική τρομοκρατία, η διασπορά όπλων και υλικών μαζικής καταστροφής, το ατύχημα σε κάποια πυρηνική βάση, η πιθανή σύγκρουση πυρηνικών υποβρυχίων κ.λπ.). Αυτή η επαφή της ειδικής γραμμής ή ανοικτού διαύλου επικοινωνίας λειτούργησε σε αρκετές περιπτώσεις θετικά και αποφευχθήκανε τα χειρότερα. Αναφέρομαι στην Washington-Moscow Direct Communication Line.
Σημειώνεται ότι σχεδόν επί όλων των κυβερνήσεων στις ΗΠΑ αλλά και των αντιστοίχων Σοβιετικών και Ρώσων υπουργών Αμυνας η ειδική γραμμή ήταν διαθέσιμη και ανοικτή. Επί Σοβιετικών με υπουργούς τους Ουστίνοφ, Σοκόλοφ, Γιαζόφ,και Σαποσνίκοφ και επί Ρώσων (Γκρατσόφ, Ροντιόνοφ, Σεργκέεφ, Ιβανόφ, Σερντιούκοφ και Σοϊγκού). Αυτό αφορούσε και τους αντίστοιχους Αμερικανούς (είτε Δημοκρατικοί είτε Ρεπουμπλικάνοι: Σλέσιγκερ, Ουαϊνμπέργκερ, Καρλούτσι, Τσένι, Πέρι, Ράμσφελντ, Γκέιτς, Πανέτα, Εσπερ, Μάτις και Οστιν). Δυστυχώς η βάναυση εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και οι επερχόμενες πολύ δυσμενείς εξελίξεις έχουν προς το παρόν περιθωριοποιήσει για πρώτη φορά τόσο ορατά και έντονα την γραμμή Οστιν-Σοϊγκού.
Στα ελληνοτουρκικά, η πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Αμυνας των δύο κρατών στις Βρυξέλλες, στο περιθώριο της φθινοπωρινής συνόδου των 30 υπουργών Αμυνας του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, είναι ο μόνος ορατός και υπαρκτός δίαυλος επαφής και επικοινωνίας της Αθήνας με την Αγκυρα, αφού τα κανάλια επαφής σε επίπεδο πρωθυπουργού-προέδρου και υπουργών Εξωτερικών (προς το παρόν) είναι αδρανή ή ανενεργά με ευθύνη της τουρκικής πλευράς, η οποία διατηρεί εμπρηστικό, απειλητικό και προκλητικό τέμπο.
Οι επαφές σε επίπεδο υπουργών Αμυνας -έστω και σε διεθνή, συμμαχικά γεγονότα- θα πρέπει να διατηρηθούν ενώ ως πολύ σημαντικός θεωρείται και ο μηχανισμός αποσυμπίεσης που υπάρχει στον γ.γ. του ΝΑΤΟ, με την άμεση εμπλοκή του αναπληρωτή προέδρου της Στρατιωτικής Επιτροπής της Συμμαχίας Αμερικανού αντιπτεράρχου Λανς Λάντρουμ. Εκτιμάται ότι μόνο αν ο Ερντογάν σταματήσει τις λεκτικές και προσβλητικές εξάρσεις του σε βάρος της Ελλάδος, τα πράγματα θα επανέλθουν σε κάποιο βαθμό ομαλότητας και σε επιστροφή στις επαφές για τα στρατιωτικά Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Ομως αποκλιμάκωση από πλευράς Ερντογάν εκτιμάται ότι δεν είναι στο προσκήνιο για λόγους πολιτικούς, πολιτικάντικους, ενεργειακούς, αναθεωρητικούς, εκβιαστικούς και εκλογικούς. Η Αγκυρα θα συνεχίσει να κινείται σε επιθετικό μήκος κύματος απέναντί μας, οπότε (παρά τα συχνά – πυκνά λεγόμενα από τον Ακάρ) για λόγους αποτροπής και ελέγχου είναι καλό να διατηρείται έστω και σε μη ορατή και χαμηλή φάση η προσωπική επικοινωνιακή γραμμή των δυο υπουργών. Ας μη λησμονούμε ότι έρχονται πολύ βαριά και αποσταθεροποιητικά γεγονότα μέσα στις προσεχείς εβδομάδες στα ουκρανορωσικά και Αθήνα και Αγκυρα (παρά την απαράδεκτη συμπεριφορά Ιανού του Ερντογάν) θα πρέπει να είναι σε σχετικό διασυμμαχικό συγχρονισμό.
Αυτή τη φορά η συνάντηση σε χρονικά πλαίσια κινήθηκε ικανοποιητικά, με τον Ελληνα υπουργό με μετριοπαθή τρόπο να θέτει τα ζητήματα εξομάλυνσης και αποκλιμάκωσης των διμερών σχέσεων. Δεν υπάρχουν ορατά σημεία βελτίωσης και οι ερντογανικές ξεπερασμένες γραφικότητες (θα έρθουμε ένα βράδυ) δεν συνδράμουν θετικά, τουναντίον χειροτερεύουν τα πράγματα. Πολλά θα εξαρτηθούν και από τις εξελίξεις στην ακριτική Θράκη και ειδικότερα τις ενεργειακές προεκτάσεις και την ισχύουσα κάθετη αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης στον διασυμμαχικό σχεδιασμό.
Οι Τούρκοι πρέπει να κατανοήσουν ότι η ακριτική πόλη δεν είναι απειλή για αυτούς. Είναι και θα ενισχύεται περαιτέρω η περιοχή λόγω των αμερικανικών και νατοϊκών κινήσεων, ενεργειών και σχεδίων προς Μαύρη Θάλασσα, Ουκρανία και Γεωργία. Και ειδικά ο Ακάρ που έχει δυτική εμπειρία από το ότι υπηρέτησε στα στρατηγεία ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να στείλει διάφορα μηνύματα στην τουρκική προεδρία που διαπράττει λάθη (πέραν των απειλών απέναντι στη χώρα μας) με το να συνδιαλέγεται με τον προβληματικό και αυταρχικό Ρώσο ηγέτη που επιδιώκει να βάλει πόδι στην ανατολική Θράκη για τα ενεργειακά.
Την ίδια στιγμή και από δικής μας πλευράς θα πρέπει να αποφεύγονται ακραίες θέσεις, μυθεύματα, φαντασιώσεις, ξεπερασμένες και άνευρες θεωρίες και σενάρια διαφόρων που ραδιοτηλεοπτικά εμμένουν σε παρηκμασμένες θεωρίες που είναι σε αραχνιασμένα χρονοντούλαπα της Ιστορίας. Τις ελληνοτουρκικές σχέσεις τις χειρίζονται οι άμεσα υπεύθυνοι και γνώστες και όχι οι τηλεοπτικοί παραθυρολόγοι και φαντασιόπληκτοι που κινούνται κάπου μεταξύ αμάθειας και ημιμάθειας. Αυτό φυσικά αφορά και τους απέναντι γραφικούς τύπους άλλων εποχών, που οξύνουν τα πράγματα με απαράδεκτα σχέδια και ανερμάτιστες σκέψεις για καταλήψεις νησιών μας και άλλες λεκτικές αθλιότητες.
Δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος για την προσεχή στάση της τουρκικής προεδρίας, αλλά η γραμμή επικοινωνίας των δυο υπουργών (σε συνδυασμό με το ΝΑΤΟ) είναι απαραίτητο να διατηρηθεί και να αποτελεί έστω και σε μικρό βαθμό κάποιο φεγγίτη σε έναν σκοτεινό θάλαμο.
ΕΠΙΠΟΛΑΙΟΙ ΟΙ «ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΜΟΙ» ΑΓΚΥΡΑΣ ΚΑΙ… ΣΥΡΙΖΑ
Το παρασκήνιο με τα αμερικανικά F-16 και ποια είναι η πραγματικότητα
Τόσο οι τουρκικοί όσο και οι εγχώριοι πανηγυρισμοί για τη μη συμπερίληψη της τροπολογίας της Γερουσίας -που θέτει όρους για την πώληση/εκσυγχρονισμό F-16 στην Τουρκία- αποδεικνύονται πρώιμοι και επιπόλαιοι. Η τροπολογία υπάρχει ήδη στο κείμενο της Βουλής των Αντιπροσώπων. Το τελικό σχέδιο του αμυντικού προϋπολογισμού (DNAA) θα καθοριστεί μετά τις ενδιάμεσες εκλογές της 8ης Νοεμβρίου, μετά από διαπραγμάτευση μεταξύ της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας.
Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η τροπολογία δεν συμπεριελήφθη στην εκδοχή της Γερουσίας λόγω «πίεσης χρόνου». Εντάχθηκαν μόνο οι τροπολογίες που είχαν ευρεία συναίνεση και ταυτοχρόνως δεν υπήρχε χρονικό περιθώριο να γίνει ξεχωριστή ψηφοφορία, όπως έχει γίνει στη Βουλή των Αντιπροσώπων, όπου η σχετική τροπολογία υπερψηφίστηκε. Οπως τονίζουν οι ίδιες πηγές, σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως από το νομοσχέδιο του NDAA, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας έχει δικαίωμα να προβάλει βέτο στην έγκριση αμυντικών συμβάσεων. Πρόεδρος της επιτροπής είναι τώρα ο Ρ. Μενέντεζ, ο οποίος με μια κάθετη δήλωση κατέστησε σαφές ότι θα ασκήσει βέτο αν δεν συμπεριληφθεί η τροπολογία στο τελικό νομοσχέδιο. Στην δήλωση ο κ. Μενέντεζ, αφού τονίζει την πρόθεση να ασκήσει βέτο, καταλήγει με το απόλυτο και κατηγορηματικό «τελεία και παύλα».
Με αυτά τα δεδομένα προκαλεί εντύπωση η βιασύνη τόσο της Αγκυρας (αν και πιο συγκρατημένα) όσο και του ΣΥΡΙΖΑ να μιλήσουν για «ήττα Μητσοτάκη» και «επιβράβευση της Τουρκίας». Πρόκειται για μια στάση η οποία δημιουργεί ερωτήματα. Αφενός για την προφανή άγνοια για το πώς λειτουργούν τα νομοθετικά σώματα στις ΗΠΑ. Και αφετέρου -πόσω μάλλον αν δεν υπάρχει άγνοια- για τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ και των υποστηρικτών του για το τι πραγματικά επιθυμούν και μάλιστα σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται κυρίως από την ανεξέλεγκτη επιθετικότητα του Τ. Ερντογάν.
Ομως ο παράξενος πανηγυρισμός της Κουμουνδούρου, που προκάλεσε ακόμα και την αντίδραση του κορυφαίου ομογενειακού παράγοντα Ε. Ζεμενίδη, μπορεί να δείχνει την ανάγκη του ΣΥΡΙΖΑ να «κερδίσει» μέσω κάποιας «ήττας» του Κ. Μητσοτάκη (η οποία ακόμα και στο υποθετικό σενάριο της τελικής απόρριψης της τροπολογίας, θα είναι ήττα της χώρας και όχι του πρωθυπουργού), «αγνοεί» σκόπιμα (;) την πραγματικότητα. Σύμφωνα με υψηλά ιστάμενες στρατιωτικές πηγές, η Ελλάδα διαθέτει επαρκή αποτρεπτική ισχύ στον αέρα, η οποία δεν αμφισβητείται ακόμα κι αν εγκριθεί η πώληση ή η αναβάθμιση των τουρκικών F-16. Η διαπραγμάτευση και η υλοποίηση μιας τέτοιας σύμβασης απαιτεί 1-2 χρόνια και η υλοποίηση δεν μπορεί να γίνει νωρίτερα από μια 5ετία. Η Ελλάδα έχει παραλάβει ήδη τα πρώτα Rafale και έως το τέλος του 2023 θα έχει ολοκληρωθεί η παράδοση της μοίρας των 24 Rafale. Μεταξύ του 2026 και του 2027 θα έχει παραλάβει και τα πρώτα αναβαθμισμένα F-16 Viper, ενώ θα αρχίσει και η προμήθεια των F-35 από τα οποία έχει αποκλειστεί η Τουρκία.
Στο μεταξύ ο Κ. Μητσοτάκης τόσο δημοσίως όσο και -κυρίως- στις κατ’ ιδίαν συνομιλίες του έχει τονίσει σε όλους τους εταίρους και συμμάχους και έχει βρει ανταπόκριση, ότι όταν απειλείται η κυριαρχία ενός συμμάχου, απειλούνται και τα συμφέροντα της Συμμαχίας στην περιοχή, αλλά και η περιφερειακή σταθερότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ενστάσεις που υπάρχουν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για την πώληση ή αναβάθμιση F-16 στην Τουρκία, συνδέονται με τον έντονο προβληματισμό από τη συμπεριφορά και τη μη ευθυγράμμιση της Τουρκίας με αμερικανικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Μεσομακροπρόθεσμα -κι εφόσον δεν θίγονται τα ελληνικά συμφέροντα- η δέσμευση της Τουρκίας στη Δύση αποκλιμακώνει την ένταση και ευνοεί και τη χώρα. Καθώς η ευθυγράμμιση με τη Δύση σημαίνει -εκτός των άλλων- σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και φραγμό σε προκλητικές συμπεριφορές ή μονομερείς ενέργειες. Γι’ αυτό και η τουρκική ηγεσία ενοχλείται, όταν η συμπεριφορά της γίνεται αντικείμενο συζήτησης στην Ε.Ε., με συνέπεια -όπως πρόσφατα- το πάγωμα των ενταξιακών διαδικασιών.