16.9 C
Athens
Δευτέρα, 4 Νοεμβρίου, 2024

Ελ Γκρέκο και Πικάσο: Μια αποκαλυπτική έκθεση για το πώς επηρέασε “Ο Έλληνας” του Τολέδο έναν από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ου αιώνα

Η βαθιά και ισόβια επιρροή του Ελ Γκρέκο στον μεγάλο μοντερνιστή του 20ού αιώνα και η αγάπη του για τον Ενγκρ στο τέλος της ζωής του.

Περισσότερα Νέα

- Advertisement -

Στην ουσία, τι είναι ένας ζωγράφος; Ένας συλλέκτης που θέλει να κάνει μια συλλογή κάνοντας πίνακες άλλων που του αρέσουν», έλεγε ο Πικάσο. Η έκθεση «Face to Face Picasso – El Greco», στο Kunstmuseum της Βασιλείας, δείχνει τον ενθουσιασμό του Πάμπλο Πικάσο (1881-1973) για τον Ελ Γκρέκο (1541-1614), που ξεκίνησε σε νεαρή ηλικία. Η επικείμενη έκθεση θα αποτελείται από περίπου 30 ζεύγη έργων των δύο καλλιτεχνών, παρακολουθώντας σε μεγάλο βαθμό χρονολογικά την καλλιτεχνική εξέλιξη του ίδιου του Πικάσο.

Στο γύρισμα του εικοστού αιώνα, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος από την Κρήτη ήταν ακόμα ένας αμφιλεγόμενος καλλιτέχνης στην Ισπανία – και αλλού. Ο Πικάσο επισκεπτόταν το Museo del Prado όποτε βρισκόταν στη Μαδρίτη. Ο Ελ Γκρέκο ήταν μεταξύ των ζωγράφων που αντέγραφε στα σκίτσα του. Ένα σκίτσο του μάλιστα φέρει την υπογραφή «Yo El Greco» («Εγώ, ο Ελ Γκρέκο»).

El Greco – Προσωπογραφία Κυρίου από την Casa de Leiva, 1580. Montreal Museum of Fine Arts και Πάμπλο Πικάσο, Ο Σωματοφυλακας 1967

Ο Πικάσο ήταν ιδιαίτερα γοητευμένος από τα πορτρέτα του Ελ Γκρέκο. «Αυτό που πραγματικά μου αρέσει στο έργο του είναι τα πορτρέτα, όλοι αυτοί οι κύριοι με μυτερά γένια», φέρεται να είχε πει στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Ο διάλογος του Πικάσο με τον Ελ Γκρέκο στην αρχή της καριέρας του και στη μετέπειτα Μπλε και Ροζ Περίοδο (1901-06) είναι ευρέως αναγνωρισμένος.

Η έκθεση στη Βασιλεία επιχειρεί να διευρύνει την οπτική γωνία: Η ενασχόληση του Πικάσο με τον Ελ Γκρέκο ήταν όχι μόνο πιο έντονη αλλά και σημαντικά πιο παρατεταμένη από ό,τι συνήθως θεωρείται. Μια πλούσια σειρά από τυπικές συγγένειες με τον Ελληνοϊσπανό παλαιό δάσκαλο μπορεί να εντοπιστεί σε όλες τις δημιουργικές φάσεις του Πικάσο.

«Επειδή ο Πικάσο κι εγώ αντιγράψαμε τον Ελ Γκρέκο στο Πράδο, ο κόσμος σκανδαλίστηκε και μας αποκάλεσε μοντερνιστές. Στείλαμε τα αντίγραφά μας στον καθηγητή μας στη Βαρκελώνη [τον πατέρα του Πικάσο]. Όλα ήταν καλά, εφόσον δουλεύαμε πάνω σε έργα του Βελάσκεθ, του Γκόγια και των Ενετών – αλλά την ημέρα που αποφασίσαμε να κάνουμε ένα αντίγραφο του Ελ Γκρέκο και του το στείλαμε, η αντίδρασή του ήταν: “Παίρνετε λάθος δρόμο”. Αυτό συνέβη το 1897, όταν ο Ελ Γκρέκο θεωρούνταν απειλή» γράφει ο φίλος του Πικάσο Φρανσίσκο Μπερναρέγκι, ο αποκαλούμενος «Πάντσο», για τις επισκέψεις τους στο Πράδο.

- Advertisement -

Το 1899, ο 18χρονος Πικάσο γνώρισε τον ζωγράφο Carles Casagemas στη Βαρκελώνη. Οι στενοί φίλοι συνδέθηκαν με τους Καταλανούς μοντερνιστές και μοιράστηκαν ένα στούντιο στο Παρίσι. Ο Casagemas αυτοκτόνησε το 1901. Η διαδικασία της συνειδητοποίησης του θανάτου του φίλου του σηματοδοτεί την έναρξη της Γαλάζιας Περιόδου του Πικάσο. Συμπληρώθηκε στον πίνακα «Evocation» («Η ταφή του Casagemas»).

Pablo Picasso, Mme Canals (Benedetta Bianco), 1905, Museo Picasso, Βαρκελώνη. © Succession Picasso, 2022 ProLitteris, Zurich

Η έντονη διάκριση μεταξύ ουράνιων και γήινων σφαιρών και οι εκφραστικές χειρονομίες των πενθούντων είναι σαφώς εμπνευσμένες από τους πίνακες του Ελ Γκρέκο. Ωστόσο, στον ουρανό του Casagemas η χριστιανική ιδέα της σωτηρίας αντικαθίσταται από σκηνές πορνείου.

Η επιρροή του Ελ Γκρέκο επεκτείνεται και στη Ροζ Περίοδο – για παράδειγμα στο έργο του Πικάσο «Madame Canals», ένα πορτρέτο της συζύγου του φίλου του, ζωγράφου Ricardo Canals. Εδώ, αντιπαραβάλλεται με την «Κυρία με τη γούνα», έναν πίνακα που αποδιδόταν στον Ελ Γκρέκο μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα.

Alonso Sánchez Coello, Lady in a Fur Wrap, περ. 1577-79, Glasgow Life (Glasgow Museums), the Stirling Maxwell Collection. Το έργο αποδιδόταν στον Ελ Γκρέκο μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα.

«Είχα ήδη δει μερικούς πίνακές του, οι οποίοι με είχαν εντυπωσιάσει πολύ. Τότε ήταν που αποφάσισα να κάνω ένα ταξίδι στο Τολέδο και μου έκανε βαθιά εντύπωση. Ίσως οφείλεται στην επιρροή του ότι οι ανθρώπινες φιγούρες μου από την Μπλε Περίοδο έγιναν επιμήκεις» έλεγε ο Πικάσο το 1944.

Αφού εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1904, ο Πικάσο διεύρυνε το καλλιτεχνικό του λεξιλόγιο για να συμπεριλάβει μορφές από την αρχαία ιβηρική τέχνη (700-500 π.Χ.) και την αφρικανική τέχνη από τις πρώην γαλλικές αποικίες. Αυτή η επιρροή είναι σαφώς αναγνωρίσιμη στα χαρακτηριστικά μάσκας των ιερόδουλων στο «Les Demoiselles d’Avignon» (1907), τον πρώτο του μεγάλο κυβιστικό πίνακα.

Ως πρότυπο, ο Ελ Γκρέκο ήταν καθοριστικός για την εμφάνιση του κυβισμού. Μια σύγκριση της «Στέψης της Παναγίας» του Ελ Γκρέκο με τα σκίτσα του Πικάσο για τις «Δεσποινίδες» του 1907 ή τους «Θεριστές» του από την ίδια χρονιά αποκαλύπτει επίσης κάποιες εκπληκτικές ομοιότητες.

Οι εξυψωμένες χειρονομίες και οι επιμηκυμένες αναλογίες των μορφών εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Το ίδιο ισχύει και για την τάση μείωσης του ζωγραφικού χώρου και το σπάσιμο των μορφών σε ξεχωριστά χρωματικά επίπεδα.

Ο Άγιος Παύλος του Ελ Γκρέκο (γύρω στο 1585) και το έργο του Πικάσο L’Aficionado, 1912. Ιδιωτική συλλογή / Kunstmuseum Basel Martin P. Bühler

«Επανειλημμένα μου ζητείται να εξηγήσω πώς εξελίχθηκε η ζωγραφική μου. Για μένα δεν υπάρχει παρελθόν ή μέλλον στην τέχνη. Αν ένα έργο τέχνης δεν μπορεί να ζει πάντα στο παρόν, δεν πρέπει να θεωρείται τέχνη. Η τέχνη των Ελλήνων, των Αιγυπτίων, των μεγάλων ζωγράφων που έζησαν σε άλλες εποχές, δεν είναι τέχνη του παρελθόντος– ίσως είναι σήμερα πιο ζωντανή από ποτέ» έλεγε ο Πικάσο το 1923.

Λόγω του εκπληκτικά ελεύθερου και ιδιοσυγκρασιακού στυλ του, ο Ελ Γκρέκο έγινε αντιληπτός ως συγγενικό πνεύμα από μια γενιά καλλιτεχνών που αναζητούσε νέες μορφές έκφρασης στις αρχές του 20ού αιώνα.

Είναι πολύ πιθανό ότι ο ζωγράφος του Τολέδο παρέμεινε σημαντική πηγή έμπνευσης για τον Πικάσο γύρω στο 1910 και κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν. Οι χαλαρές αναφορές του Πικάσο στον Ελ Γκρέκο καταδεικνύουν μια ισχυρή παρόρμηση να διασφαλίσει ότι οι παλαιοί δάσκαλοι δεν θα έμεναν να μαραζώνουν στα μουσεία αλλά θα διατηρούνταν ζωντανοί μέσα από ολοένα και πιο ριζοσπαστικές μεταμορφώσεις.

Ο διάλογος μεταξύ των μορφών και των θρησκευτικών εικόνων του Ελ Γκρέκο με τα κυβιστικά έργα του Πικάσο το αποκαλύπτει αυτό. Δεν υπάρχουν μόνο ομοιότητες στην πόζα αλλά και κάποιες πιο θεμελιώδεις οπτικές παραλληλίες: η μείωση του εικαστικού χώρου, τα μονόχρωμα φόντα και ο κατακερματισμός των μορφών σε επίπεδα που πιέζουν το ένα το άλλο με σκληρές, σαφείς ακμές.

Pablo Picasso, Αυτοπροσωπογραφία, 1901, Musée national Picasso, Paris, Photo: RMN-Grand Palais/Mathieu Rabeau © Succession Picasso, 2021 ProLitteris, Zurich

«Επιπλέον, είναι η υλοποίηση που μετράει. Από αυτή την άποψη, είναι αλήθεια ότι ο κυβισμός είναι ισπανικής προέλευσης, και εγώ ήμουν αυτός που εφηύρε τον κυβισμό» έλεγε ο Πικάσο το 1960. «Θα πρέπει να αναζητήσουμε την ισπανική επιρροή στον Σεζάν. Παρατηρήστε την επιρροή του Ελ Γκρέκο πάνω του. Είναι ένας Βενετσιάνος ζωγράφος, αλλά είναι κυβιστής στην κατασκευή».

Ο Πικάσο αντιλαμβανόταν τους παλαιούς δασκάλους ως σύγχρονούς του μέχρι το τέλος της ζωής του. Σύμφωνα με τα δικά του λόγια, ένιωθε ακόμη και την παρουσία τους καθώς εργαζόταν. Τα ιστορικά κοστούμια σε πολλούς από τους ύστερους πίνακές του μαρτυρούν αυτή την έντονη αντιπαράθεση.

Πολλές άλλες εικόνες της ιστορίας της τέχνης έγιναν σημαντικό σημείο αναφοράς για τις μεταγενέστερες φάσεις του έργου του Πικάσο. Ωστόσο, ο Ελ Γκρέκο διατήρησε την ιδιαίτερη επιρροή του ανάμεσα στα καλλιτεχνικά του πρότυπα. Η επιγραφή στο πίσω μέρος του πίνακα «Ο σωματοφύλακας» του 1967 «Domenico Theotocopοulos van Rijn da Silva» είναι μια ρητή αναφορά στους τρεις πιο σεβαστούς δασκάλους του Πικάσο, τον El Greco (D. Theotocopοulos), τον Rembrandt van Rijn και τον Diego Rodríguez de Silva y Velázquez.

El Greco, Προσωπογραφία ενος ηλικιωμένου άντρα, περ. 1595-1600, The Metropolitain Museum, New York

Μπορεί ο κυβισμός να ήταν μια ανατροπή μέσα στους αιώνες της δυτικής τέχνης, αλλά η έκθεση της Βασιλείας υποστηρίζει ότι η ρήξη του Πικάσο με την παράδοση ήταν στην πραγματικότητα μια συνέχεια με άλλα μέσα.

Ενώ στα πρώτα του χρόνια ο Πικάσο χρησιμοποιούσε τους παλαιούς δασκάλους ως πυξίδα για να βρει τον προσανατολισμό του ως καλλιτέχνης, τα τελευταία του έργα δείχνουν την αυτοπεποίθηση ενός καλλιτέχνη που έχει γίνει ο ίδιος «παλαιός δάσκαλος» – ενός καλλιτέχνη που διεκδίκησε τη θέση του σε αυτήν τη διακεκριμένη παράδοση με πεποίθηση.

«Έχω την αίσθηση ότι ο Ντελακρουά, ο Τζιότο, ο Τιντορέτο, ο Ελ Γκρέκο και οι υπόλοιποι, καθώς και όλοι οι σύγχρονοι ζωγράφοι, οι καλοί και οι κακοί, οι αφηρημένοι και οι μη αφηρημένοι, στέκονται όλοι πίσω μου και με παρακολουθούν ενώ δουλεύω» έλεγε ο Πικάσο.

Όμως, και στο Λονδίνο, μια μικρή έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη (Picasso – Ingres) που θα διαρκέσει μέχρι τις 9 Οκτωβρίου επικεντρώνεται στην επιρροή του Ζαν Ογκίστ Ντομινίκ Ενγκρ στον Πικάσο. Ο Πικάσο πέρασε το τελευταίο μέρος της καριέρας του επανεξετάζοντας εμμονικά μερικά έργα του Ντελακρουά και του Βελάσκεθ, αλλά μια από τις πιο επιτυχημένες συναντήσεις του με ένα παλαιότερο αριστούργημα ήρθε το 1932, με τη «Γυναίκα με ένα βιβλίο», ένα συναρπαστικό πορτρέτο της νεαρής ερωμένης του, Marie-Thérèse Walter, άμεσα εμπνευσμένο από το πορτρέτο της Δεύτερης Αυτοκρατορίας του 1856 του Ενγκρ, την Madame Moitessier.

Η προσκύνηση του ονόματος του Ιησού (1577-79) του Ελ Γκρέκο και η ανάκληση (Η ταφή του Κασαγκέμα) του Πάμπλο Πικάσο (1901). Patrimonio Nacional. Colecciones Reales. El Escorial / © Διαδοχή Πικάσο- Musée d’Art Moderne de Paris

Ο Πικάσο είχε δει τον πίνακα του Ενγκρ, που σήμερα αποτελεί χαρακτηριστικό έργο της Εθνικής Πινακοθήκης, σε μια έκθεση στις αρχές της δεκαετίας του 1920, και η εμμονή του απέδωσε καρπούς μια δεκαετία αργότερα στο πορτρέτο της Walter, που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Norton Simon στην Pasadena. Η έκθεση του Λονδίνου –η οποία θα μεταφερθεί αργότερα στο Norton Simon– φέρνει τα έργα μαζί για πρώτη φορά και ενώνει τις απόψεις της με τη Βασιλεία για τον Πικάσο ως μεγάλο μελετητή της τέχνης και φορέα του αποστάγματος της εμπειρίας αιώνων τέχνης.

- Advertisement -
ΠΗΓΗlifo.gr

ΑΠΑΝΤΗΣΤΕ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.

Ροή ειδήσεων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ανδρέας Μικρούτσικος για τον σχολιασμό της Eurovision: Δεν συμφωνώ με αυτό το πανηγυράκι

Ο Ανδρέας Μικρούτσικος σχολίασε τον διαγωνισμό της Eurovision, αλλά και τους εκφωνητές, Ζερόμ Καλούτα και Θανάση Αλευρά. Μιλώντας στην εκπομπή «Χαμογέλα και πάλι», ο παρουσιαστής...

Eurovision: Το κοινό κόντρα στη προπαγάνδα στήριξε το Ισραήλ

Σημαντική βαθμολογική ώθηση, που επηρέασε τη θέση τους στην τελική κατάταξη, πήραν από την ψηφοφορία του κοινού στη φετινή Eurovision - που είχε πολιτική χροιά στις...

Νικήτρια της Eurovision η Ελβετία με μηνύματα υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ! – Η Ελλάδα πάτωσε και κατέκτησε την 11η θέση, η Κύπρος την 15η

Ο μεγάλος τελικός της Eurovision για το 2024 ολοκληρώθηκε στο Μάλμε της Σουηδίας, με μεγάλη νικήτρια την Ελβετία που συγκέντωσε 591 βαθμούς, την οποία εκπροσώπησε ο Nemo, που...

Πάτωσε!-Eurovision 2024: «Μαύρο»… δαγκωτό στην Μαρίνα Σάττι από τις κριτικές επιτροπές

Η Ελλάδα στην βαθμολογία των κριτικών επιτροπών τερμάτισε στην 14η θέση με 41 βαθμούς. Μάλιστα, πολλές χώρες ήταν αυτές που δεν την ψήφισαν. Σε...

ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

Αμπελόκηποι: Γόνος ευκατάστατης οικογένειας ο 36χρονος που διαμελίστηκε στη γιάφκα – Είχε συλληφθεί μαζί με τον 31χρονο στη Γερμανία

Γόνος ευκατάστατης οικογένειας επιστημόνων που μαζί με τον 31χρονο μηχανολόγο – μηχανικό είχαν προσαχθεί και σημανθεί στη Γερμανία για επεισόδια σε πορείες είναι ο...

Αμπελόκηποι: Οι χειρόγραφες σημειώσεις «ξεκλειδώνουν» τις έρευνες της Αντιτρομοκρατικής – 5 κιλά εκρηκτικής ύλης εξερράγησαν

Σε πλήρη εξέλιξη είναι οι έρευνες της Αντιτρομοκρατικής για την έκρηξη αυτοσχέδιας βόμβας στο διαμέρισμα στους Αμπελόκηπους καθώς ήδη ταυτοποιήθηκε ο νεκρός. Από τα αποτυπώματά...

Aμπελόκηποι: «Μεταμφιεσμένοι» τρομοκράτες ετοίμαζαν εντυπωσιακό χτύπημα στην Αθήνα – Βρέθηκαν σχεδιαγράμματα

Νέα διάσταση στις έρευνες της Αντιτρομοκρατικής δίνουν τα ευρήματα απο νέες εφόδους που έγιναν σε τρεις οικίες και ένα όχημα των ατόμων που σχετίζονται...

Διάσταση απόψεων ανάμεσα σε μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα! Πρίν ή μετά τις αμερικανικές εκλογές η απάντηση του Ιράν;

Οι New York Times, επικαλούμενοι τρεις αξιωματούχους που γνωρίζουν τον πολεμικό σχεδιασμό του Ιράν, ανέφεραν ότι η επίθεση θα γίνει μετά τις 5 Νοεμβρίου...