Ο μεγάλος νικητής των τουρκικών εκλογών δεν είναι άλλος από τον Εθνικισμό. Αυτό διαπιστώνει σε ανάλυσή του το Al Jazeera την ώρα που το χρηματιστήριο και τα τουρκικά ομόλογα ακολουθούν την κατρακύλα της τουρκικής λίρας.
Γράφει συγκεκριμένα: «Η εξωτερική ανάλυση της τουρκικής πολιτικής τείνει συχνά να επικεντρώνεται στο χάσμα μεταξύ πολιτικού ισλαμισμού και κοσμικότητας, μεταξύ φιλελευθέρων και συντηρητικών. Όμως, εξετάζοντας την τουρκική πολιτική σήμερα, υπάρχει μια ιδεολογία που εκπροσωπείται παντού: ο εθνικισμός».
Και συνεχίζει: «Οι εθνικιστές, με τη μορφή του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) και του ηγέτη του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, είναι οι κύριοι σύμμαχοι του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Πρώην μέλη του MHP που διαχώρισαν τη θέση τους με το κόμμα λόγω της υποστήριξής του προς τον Ερντογάν συνέχισαν να σχηματίζουν το 2017 το κόμμα Iyi, το οποίο αποτελεί πλέον βασικό μέρος της συμμαχίας της αντιπολίτευσης».
Παράλληλα, το Al Jazeera σημειώνει πως ένα άλλο πρώην μέλος του MHP, ο Σινάν Ογκάν, έχει χαρακτηριστεί ως ο «ρυθμιστής» εν όψει του προεδρικού επαναληπτικού γύρου που έχει προγραμματιστεί για τις 28 Μαΐου, αφού κέρδισε πάνω από 5% στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών την Κυριακή.
Και συνεχίζει: «Και έπειτα υπάρχουν εθνικιστές διαφορετικού είδους- αριστεροί Κούρδοι εθνικιστές του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), οι οποίοι αγωνίστηκαν στις εκλογές υπό τη σημαία του κόμματος Yesil Sol. Ακόμη και πριν από την εμφάνιση του Ογκάν, η παρουσία των Τούρκων εθνικιστών στο κέντρο των δύο κύριων συμμαχιών που διεξήγαγαν τις εκλογές επέτρεψε στην ιδεολογία αυτή να έχει μεγαλύτερη επίδραση και στις δύο πλευρές της συζήτησης.
Αυτό οδήγησε σε μια πιο σκληρή πίεση και από τις δύο πλευρές για την επίλυση του ζητήματος των περίπου 3,7 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων που ζουν στην Τουρκία – με τον Ερντογάν και τον αντίπαλό του στην προεδρική αναμέτρηση, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, να στρέφονται προς τα δεξιά στο θέμα αυτό τον τελευταίο χρόνο.
Ο συνδυασμός αντιπροσφυγικού αισθήματος και οικονομικών δυσκολιών έχει οδηγήσει ακόμη και σε πιέσεις προς τους πολιτικούς να στείλουν τους Σύρους πίσω στην πατρίδα τους, παρά τη συνεχιζόμενη εκεί διακυβέρνηση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, ακόμη και σε μια έξαρση της βίας κατά των ατόμων που θεωρούνται Σύροι.
Οι Τούρκοι εθνικιστές μπόρεσαν επίσης να εκμεταλλευτούν τα ίδια οικονομικά προβλήματα για να υποδαυλίσουν ξενοφοβικές συμπεριφορές απέναντι σε άλλους πληθυσμούς προσφύγων και μεταναστών, ενώ οι αντι-αραβικές συμπεριφορές βρίσκονται επίσης σε άνοδο, τόσο από την αριστερά όσο και από τη δεξιά.
Ο ίδιος ο Όγκαν έχει ήδη αναφερθεί στην «τρομοκρατία» ως κόκκινη γραμμή για την υποστήριξή του στον δεύτερο γύρο – μια σαφής αναφορά στις κουρδικές ομάδες. Ενώ το κόμμα ΑΚ του Ερντογάν συμπεριέλαβε πολιτικούς από το κυρίως κουρδικό ισλαμιστικό κόμμα Χούντα-Παρ στις λίστες των υποψήφιων βουλευτών του, αυτό θα αποτελέσει μεγαλύτερο πρόβλημα για τον Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος έλαβε τεράστια υποστήριξη από τους ψηφοφόρους του HDP και θα δυσκολευτεί να κερδίσει τους ψηφοφόρους του Ογκάν χωρίς να χάσει την κουρδική υποστήριξη».
Το ισλαμικό κίνημα αντικαθίσταται από τον εθνικισμό;
Τουρκια, εκλογες τουρκια, εθνικισμος
Ο τουρκικός εθνικισμός ήταν πάντα παρών στη μετα-οθωμανική Δημοκρατία της Τουρκίας, αλλά απέκτησε πραγματικά τη δική του ξεχωριστή πορεία μετά την εμφάνιση του πρώην συνταγματάρχη του στρατού Αλπαρσλάν Τουρκές τη δεκαετία του 1960.
Ο Τουρκές ίδρυσε το MHP, το οποίο, μαζί με την παραστρατιωτική του οργάνωση, τους Γκρίζους Λύκους, πολέμησε αριστερές ομάδες τη δεκαετία του 1970. Οι Γκρίζοι Λύκοι προχώρησαν στον χαρακτηρισμό «τρομοκρατικής» ομάδας στο Καζακστάν και απαγορεύτηκαν στη Γαλλία, ενώ ζητήθηκε να εφαρμοστεί ο χαρακτηρισμός «τρομοκρατική» και στην ευρύτερη Ευρωπαϊκή Ένωση και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η τουρκική κυβέρνηση έχει αρνηθεί την ύπαρξη της ομάδας.
Ενώ το MHP μετριάστηκε υπό τον Μπαχτσελί, εξακολουθεί να θεωρείται ένα σκληροπυρηνικό εθνικιστικό κίνημα, η παρουσία του οποίου έχει ωθήσει την τουρκική κυβέρνηση πιο δεξιά.
Αυτό δεν συνέβαινε πάντα – το MHP αντιτάχθηκε στην ειρηνευτική διαδικασία του Ερντογάν με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) στις αρχές της δεκαετίας του 2010.
Αλλά από το 2015 και μετά, μόλις η ειρηνευτική διαδικασία κατέρρευσε, και ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν το 2016, το MHP έγινε σταθερός σύμμαχος.
Υπό αυτή την έννοια, το MHP αντικατέστησε την ομάδα που κατηγορήθηκε σε μεγάλο βαθμό για το πραξικόπημα, τους γκιουλενιστές – οι οποίοι κάποτε ήταν στενοί συνεργάτες του Ερντογάν.
Ο Μπαχτσελί αντικατέστησε προσωπικότητες όπως ο πρώην πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο πρώην πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, άνδρες που είχαν καθοριστική σημασία για την άνοδο του Ερντογάν, αλλά τελικά διαχώρισαν τη θέση τους μαζί του.
Ο ίδιος ο Νταβούτογλου ήταν διάσημος για την εξωτερική πολιτική του «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες». Η Αραβική Άνοιξη και η επιθυμία να υποστηρίξει ομάδες με υπόβαθρο στο πολιτικό Ισλάμ, όπως η Ennahdha στην Τυνησία και η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο, έδωσαν τέλος σε αυτό.
Αλλά η αύξηση της δύναμης της εθνικιστικής αφήγησης συνέβαλε επίσης στο να οχυρωθεί η Τουρκία στρατιωτικά πολεμώντας το PKK και τα παρακλάδια του στη Συρία και το Ιράκ, ενώ η επιθυμία προβολής της τουρκικής ισχύος είδε επίσης να δημιουργούνται διαμάχες εκτός της Μέσης Ανατολής, κυρίως στην ανατολική Μεσόγειο.
«Όλα αυτά σημαίνουν ότι ενώ οι ρίζες του Ερντογάν στο πολιτικό Ισλάμ δεν μπορούν ποτέ να παραγνωριστούν και συνεχίζουν να είναι ελκυστικές για τους εγχώριους συντηρητικούς, ο τουρκικός εθνικισμός είναι αναμφισβήτητα η ισχυρότερη ιδεολογία εντός της τουρκικής κυβέρνησης και θα συνεχίσει να είναι και στο μέλλον», σημειώνει το Al Jazeera.
Τι ακολουθεί;
«Ο Ερντογάν αναμένεται τώρα να κερδίσει τον επαναληπτικό γύρο εναντίον του Κιλιτσντάρογλου στις 28 Μαΐου, έχοντας διαψεύσει τις προσδοκίες των δημοσκόπων και βγει μέσα σε μια ποσοστιαία μονάδα από την απόλυτη νίκη του στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών», γράφει το Al Jazeera και συνεχίζει: «Όμως ο Τούρκος ηγέτης, ο οποίος ηγείται της χώρας επί 20 χρόνια, θα κλείσει τα 70 του επόμενου έτους και θα είναι 74 ετών κατά την επόμενη προεδρική εκλογή το 2028. Οι σκέψεις θα στραφούν σίγουρα στο ποιος θα είναι ο διάδοχός του.
Πρόκειται για ένα μεγάλο πρόβλημα για το κόμμα ΑΚΡ, το οποίο εμφανίζεται ακυβέρνητο χωρίς τον Ερντογάν. Ενώ η δημοτικότητά του έχει γενικά παραμείνει σταθερή, η δημοτικότητα του κόμματος έχει υποχωρήσει, χάνοντας ψηφοφόρους προς εθνικιστικά κόμματα.
Στο εσωτερικό του κόμματος, κανείς δεν έχει τη βαρύτητα ή τη δημοτικότητα του Ερντογάν.
Ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν ότι αυτό σημαίνει ότι ο δρόμος θα ανοίξει για ένα μέλος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), ίσως κάποιον όπως ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, και ότι ο διάδοχος του Ερντογάν θα προέρχεται από την αριστερά.
Αλλά είναι ο τουρκικός εθνικισμός που βρίσκεται σε άνοδο, τόσο στο στρατόπεδο της κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης, γεγονός που καθιστά πιο πιθανό ότι ο διάδοχος θα προκύψει από τη δεξιά».
Ζοφερές προβλέψεις για την επόμενη μέρα της τουρκικής οικονομίας
Την ίδια ώρα άκρως δυσοίωνες παραμένουν οι προβλέψεις για την τουρκική οικονομία την επομένη των εκλογών που διεξάγονται στις 28/5.
Ειδικότερα, ο Guardian γράφει πως οι αναλυτές αναμένουν ότι η οικονομική κρίση της Τουρκίας θα επιδεινωθεί μετά την επικράτηση του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της χώρας και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που απέκτησε το κόμμα του.
Η τουρκική λίρα, η οποία υποτιμάται σταθερά τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της αξίας της στο μισό μόνο μέσα σε ένα χρόνο, έπεσε κοντά σε ιστορικό χαμηλό καθώς οι αγορές άνοιξαν το πρωί μετά την ψηφοφορία της Κυριακής.
Ανάλογη εικόνα παρατηρείται και στο χρηματιστήριο όσο και στα κρατικά ομόλογα.
Το κρατικό ομόλογο που λήγει το 2045 είδε σήμερα την τιμή του να υποχωρεί περαιτέρω κατά 1,5 σεντ κάτω από τα 73 σεντ του δολαρίου, τιμή που πλησιάζει τα χαμηλότερα επίπεδα από τις αρχές Φεβρουαρίου, σύμφωνα με το Reuters.
Στο ίδιο κλίμα και με αντίθετη κατεύθυνση, σε ανοδικό ράλι επιδίδονται τα CDS. Συγκεκριμένα, το κόστος ασφάλισης για τα πενταετή ομόλογα της Τουρκίας εκτινάχθηκε σήμερα στις 652 μονάδες βάσης, αυξημένο κατά 18 μονάδες σε σχέση με το κλείσιμο της Δευτέρας και κατά 160 μονάδες σε σχέση με τα επίπεδα της περασμένης Παρασκευής.
«Οι ελπίδες για μια νίκη της αντιπολίτευσης και μια επιστροφή στην ορθόδοξη χάραξη πολιτικής εξανεμίστηκαν», έγραψε ο Liam Peach, της Capital Economics. «Αντ’ αυτού, υπάρχει τώρα ένας πολύ πραγματικός κίνδυνος ότι μια νίκη του Ερντογάν θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροοικονομική αστάθεια στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης της απειλής μιας σοβαρής νομισματικής κρίσης και των πιέσεων στις θέσεις των τραπεζών και του δημόσιου χρέους πιο κάτω».
Η Τουρκία είναι η 19η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Έχει σημειώσει ότι η τουρκική οικονομική κρίση των τελευταίων πέντε ετών συνοδεύτηκε από προσπάθειες στήριξης της οικονομικής ανάπτυξης «με πιστωτικές εκρήξεις και τόνωση της ζήτησης». Οικονομολόγοι του Bloomberg εκτιμούν ότι η τουρκική κεντρική τράπεζα έχει δαπανήσει περισσότερα από 177 δισ. δολάρια για τη στήριξη της λίρας από τον Δεκέμβριο του 2021.
Ο αμερικανικός οίκος αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Fitch Ratings επισήμανε τη μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Τουρκίας που προκλήθηκε από τις προσπάθειες σταθεροποίησης της λίρας, προβλέποντας δυσκολίες για την επόμενη κυβέρνηση.
«Ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει, η επόμενη κυβέρνηση θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει ένα δύσκολο οικονομικό σκηνικό που χαρακτηρίζεται από τη συσσωρευμένη ζήτηση συναλλάγματος και την πίεση στη λίρα, το μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, τη μείωση των διεθνών αποθεμάτων και τον υψηλό πληθωρισμό», ανέφερε.