Η μεταποιητική έκρηξη της Κίνας ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, καθοδηγούμενη από το τεράστιο, χαμηλού κόστους εργατικό δυναμικό της, το οποίο επέτρεψε την παραγωγή αγαθών έντασης εργασίας σε μαζική κλίμακα. Με τα χρόνια, διεθνείς εταιρείες διοχέτευσαν επενδύσεις στη χώρα, αντλημένες από το βιομηχανικό της δυναμικό. Ωστόσο, μια έκθεση του 2022 από την Chang Jang Securities αποκάλυψε μια απογοητευτική αλήθεια: παρά την τεράστια βιομηχανική του ικανότητα, ο μεταποιητικός τομέας της Κίνας παραμένει σε μεγάλο βαθμό επικεντρωμένος σε προϊόντα χαμηλού επιπέδου. Οι κρίσιμες τεχνολογίες, τα μηχανήματα μεγάλης κλίμακας, τα βασικά εξαρτήματα και τα βασικά βιομηχανικά εξαρτήματα εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές.
Το 2015, το Πεκίνο προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτή την εξάρτηση αποκαλύπτοντας την πρωτοβουλία «Made in China 2025». Αυτό το φιλόδοξο 10ετές σχέδιο είχε ως στόχο να μετατρέψει την Κίνα σε μια παγκόσμια παραγωγική δύναμη, στοχεύοντας 10 βασικές βιομηχανίες, όπως η ρομποτική, η αεροδιαστημική, τα προηγμένα υλικά και τα νέα ενεργειακά οχήματα. Η πρωτοβουλία ήταν τολμηρή και μη απολογητική ως προς τους στόχους της — όχι μόνο για να καλύψει τη διαφορά με τους παγκόσμιους τεχνολογικούς ηγέτες αλλά και για να εδραιώσει την κυριαρχία της Κίνας στην παγκόσμια σκηνή.
Ωστόσο, το “Made in China 2025” σύντομα αντιμετώπισε σημαντικά εμπόδια. Η επίμονη παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) και οι συχνές καταγγελίες για οικειοποίηση τεχνολογίας από δυτικές πηγές προκάλεσαν δυσαρέσκεια και οδήγησαν σε διεθνείς κυρώσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικότερα, αντέδρασαν σθεναρά, τοποθετώντας την πρωτοβουλία στο επίκεντρο των ερευνών τους για το Τμήμα 301 του 2018. Η κυβέρνηση Τραμπ κατηγόρησε το Πεκίνο για αναγκαστικές μεταφορές τεχνολογίας, κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και πολιτικές που στρεβλώνουν την αγορά, που οδήγησαν σε αυξημένους δασμούς και πυροδοτώντας περαιτέρω τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας.
Η πρωτοβουλία έθεσε φιλόδοξα σημεία αναφοράς επιδόσεων για το 2025: τα ηλεκτρικά οχήματα αναμενόταν να εξασφαλίσουν μερίδιο 90% της εγχώριας αγοράς της Κίνας, οι κινητές συσκευές επικοινωνίας το 80%, τα βιομηχανικά ρομπότ το 70% και τα ολοκληρωμένα κυκλώματα το 56% της παγκόσμιας αγοράς. Τα αεροσκάφη γενικής αεροπορίας προβλεπόταν να φτάσουν το 40% της αγοράς. Ωστόσο, οι προκλήσεις για την επίτευξη αυτών των στόχων έγιναν σύντομα εμφανείς. Ένας καθηγητής από την Ακαδημία Feitian επεσήμανε ότι ενώ οι Κινέζοι κατασκευαστές drone έχουν καταλάβει με επιτυχία το 90% της εμπορικής αγοράς των ΗΠΑ, το CCP εξακολουθεί να υστερεί πολύ πίσω από τους γίγαντες της αεροδιαστημικής όπως η Boeing, η Airbus και η SpaceX.
Ο τομέας των αερομεταφορών προσέφερε ένα σαφές παράδειγμα αυτών των ελλείψεων. Το 2023, το επιβατικό αεροσκάφος C-919 της China Eastern Airlines, που αναπτύχθηκε ως σύμβολο των τεχνολογικών φιλοδοξιών της χώρας, απέτυχε να ολοκληρώσει μια πτήση ρουτίνας από τη Σαγκάη στο Τσενγκντού, καθιστώντας αναγκαία την αντικατάστασή του με ένα Airbus A320. Οι ειδικοί της αεροπορίας απέδωσαν την αποτυχία στην εξάρτηση του C-919 σε εξαρτήματα που προέρχονται από πολλές χώρες, εγείροντας αμφιβολίες σχετικά με τη συμβατότητα, την αξιοπιστία και τη συντήρησή του. Αυτά τα ζητήματα υπογράμμισαν βαθύτερες ανησυχίες σχετικά με τη σκοπιμότητα των βιομηχανικών φιλοδοξιών της Κίνας.
Καθώς το «Made in China 2025» πλησιάζει στο τέλος του, αναμένεται ότι οι κινεζικές αρχές ενδέχεται να κηρύξουν την πρωτοβουλία επιτυχημένη, ανεξάρτητα από τα πραγματικά αποτελέσματα. Αυτό απηχεί προηγούμενους ισχυρισμούς του ΚΚΚ, όπως η πλήρης εξάλειψη της φτώχειας ή η επίτευξη μιας «μέτριας ευημερούσας κοινωνίας», η οποία συχνά δεχόταν κριτική για ασυνέπειες με τις επιτόπιες πραγματικότητες. Ένας ερευνητής στο Κινεζικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών προέβλεψε ότι η χειραγώγηση δεδομένων πιθανότατα θα δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της προόδου και της επίτευξης του στόχου.
Ο ευρύτερος αντίκτυπος της πρωτοβουλίας έχει επίσης προκαλέσει διεθνή κριτική. Πολλές πολυεθνικές εταιρείες έχουν εκφράσει ανησυχίες για πολιτικές που εισάγουν διακρίσεις, αναγκαστικές μεταφορές τεχνολογίας και κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας. Για χρόνια, ξένες εταιρείες αναφέρουν ότι πιέζονται να παραδώσουν κρίσιμα σχέδια και διπλώματα ευρεσιτεχνίας για πρόσβαση στην κινεζική αγορά. Ταυτόχρονα, κινεζικές οντότητες έχουν συχνά εμπλακεί στην κλοπή εμπορικών μυστικών από άλλα έθνη.
Ένας διευθυντής του Δεύτερου Ινστιτούτου Ερευνών στο Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών της Ταϊβάν τόνισε ότι η ταχεία ανάπτυξη της μεταποίησης της Κίνας τα προηγούμενα χρόνια βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε επενδύσεις από μεγάλες διεθνείς εταιρείες στην Ταϊβάν, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Αυτή η στρατηγική —ανταλλαγή πρόσβασης στην αγορά για τεχνολογία— έχει πλέον χάσει τη βιωσιμότητά της καθώς οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού διαφοροποιούνται. Οι προσπάθειες των ΗΠΑ για την αναδιάρθρωση αυτών των αλυσίδων εφοδιασμού περιέπλεξαν ακόμη περισσότερο την ικανότητα της Κίνας να αξιοποιήσει το μέγεθος της αγοράς της για να αποκτήσει ξένη τεχνολογία.
Σε απάντηση, η κυβέρνηση του Xi Jinping έχει στραφεί προς την αυτοδυναμία και τη βαθύτερη εκβιομηχάνιση. Ωστόσο, αυτή η στροφή έχει οδηγήσει σε υπερπαραγωγή σε πολλούς τομείς. Καθώς η εγχώρια ζήτηση δεν μπορεί να απορροφήσει το πλεόνασμα, οι εξαγωγές παραμένουν η μόνη βιώσιμη διέξοδος, εντείνοντας τη διεθνή αντίσταση και τις εμπορικές εντάσεις.
Οι αγώνες της Κίνας έχουν μεγεθυνθεί περαιτέρω από τις συνεχιζόμενες τεχνολογικές μάχες με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι έλεγχοι των εξαγωγών ημιαγωγών της Ουάσιγκτον έχουν δημιουργήσει σημεία συμφόρησης για τις βιομηχανίες τεχνητής νοημοσύνης και υψηλής τεχνολογίας της Κίνας. Οι περιορισμοί στον εξοπλισμό κατασκευής τσιπ αιχμής και στη μνήμη υψηλού εύρους ζώνης έχουν περιορίσει σημαντικά την πρόοδο. Οι παρατηρητές εικάζουν ότι οι μελλοντικές πολιτικές των ΗΠΑ θα μπορούσαν να περιορίσουν περαιτέρω την πρόσβαση της Κίνας σε βασικές τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των ημιαγωγών, των στρατηγικών μετάλλων και των ιατρικών προμηθειών.
Τα πρόσφατα γεγονότα υπογραμμίζουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει οι φιλοδοξίες της Κίνας για την υψηλή τεχνολογία. Μια ανάλυση αποκοπής του smartphone Mate 70 Pro Plus της Huawei αποκάλυψε τη συνεχή εξάρτησή της από την τεχνολογία τσιπ 7 νανομέτρων, υπογραμμίζοντας την αδυναμία της χώρας να ανταγωνιστεί παγκόσμιους ηγέτες όπως η TSMC, η οποία είναι χρόνια μπροστά στην ανάπτυξη ημιαγωγών. Ομοίως, η ξαφνική διάλυση του GPU unicorn ZangDixan το 2024, αφήνοντας 400 υπαλλήλους άνεργους, εξέθεσε την ευθραυστότητα του κλάδου παραγωγής υψηλής τεχνολογίας της Κίνας.
Τελικά, ενώ το “Made in China 2025” έχει οδηγήσει σε προόδους στην εφαρμοσμένη έρευνα, οι θεμελιώδεις ερευνητικές δυνατότητες της χώρας παραμένουν αδύναμες. Η επιθετική εξαγορά εταιρειών ημιαγωγών παγκοσμίως από το Πεκίνο υπογραμμίζει τους αγώνες του για την επίτευξη πραγματικής αυτάρκειας. Παραδόξως, εάν οι δυνατότητες ημιαγωγών της Κίνας ήταν τόσο προηγμένες όσο ισχυρίζεται, αυτές οι εξαγορές δεν θα ήταν απαραίτητες. Χωρίς πρόσβαση σε ημιαγωγούς αιχμής και άλλες κρίσιμες τεχνολογίες, το «Made in China 2025» κινδυνεύει να γίνει μια ανεκπλήρωτη υπόσχεση, αντικατοπτρίζοντας ευρύτερες προκλήσεις στον βιομηχανικό μετασχηματισμό της Κίνας.