Οι ενεργειακές ανάγκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι παγίως αυξημένες και πλέον ιδιαίτερα κοστοβόρες – Ενεργειακό πόκερ με «μεγάλο χαμένο» τη Γερμανία – Ο Ελιγμός Πούτιν που βρίσκει εναλλακτικές πηγές διοχέτευσης των ορυκτών καυσίμων της χώρας του
Ανάμεσα στις συμπληγάδες της ενεργειακής κρίσης από τη μια και μιας νέας κρίσης χρέους από την άλλη βαδίζει η Ευρώπη, με τη δίδυμη, αυτή, απειλή να πλανάται πάνω και από τις πιο εύρωστες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Καθώς τα περισσότερα κράτη-μέλη υφίστανται τόσο οριζόντια, όσο και μονομερώς -σε συνάρτηση με τα εθνικά τους χαρακτηριστικά- τις σοβαρές συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία με τη μορφή υψηλού πληθωρισμού, οι στρόφιγγες του φυσικού αερίου και οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων συνταράσσουν τις τελευταίες ώρες τη Γηραιά ήπειρο.
Στην νέα, αυτή, απειλητική συνθήκη για τη συνοχή της ΕΕ, κανένα κράτος -μέλος δε φαίνεται να μένει ανεπηρέαστο, καθώς εκεί όπου καταγράφονται ασφαλή επίπεδα δανεισμού και υψηλότεροι βαθμοί δημοσιονομικής σταθερότητας, οι ενεργειακές ανάγκες είναι παγίως αυξημένες και πλέον ιδιαίτερα κοστοβόρες, όπως για παράδειγμα στις βορειότερες χώρες, τη στιγμή που η αναταραχή στις αγορές τις τελευταίες ημέρες λόγω των κρατικών ομολόγων ανακάλεσε πικρές μνήμες στον ευρωπαϊκό Νότο, μετά την πολυετή κρίση χρέους που πυροδοτήθηκε το 2008.
Αν η Ευρώπη γυρνά σε μια γενικευμένη κρίση, μεγαλύτερη και των αρχών του 21ου αιώνα, είναι το ερώτημα που πλανάται, πάντως, πάνω από τις περισσότερες χώρες της, με τα πρώτα βήματα προς αποκλιμάκωση της κατάστασης να είναι πλέον ορατά. Συνεδριάζοντας εκτάκτως με ατζέντα «τις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς», η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε χθες στην απόφαση δημιουργίας ενός νέου εργαλείου «κατά του κατακερματισμού της αγοράς ομολόγων», το οποίο θα αποσυμπιέσει την πίεση προς την ευρωπαϊκή αγορά, η οποία κλυδωνίστηκε από τις πληθωριστικές τάσεις, σε συνδυασμό με το διαφαινόμενο τέλος του προγράμματος νομισματικής χαλάρωσης. Σύμφωνα, άλλωστε, με την ΕΚΤ, «η πανδημία έχει αφήσει μόνιμα τρωτά σημεία στην οικονομία της ζώνης του ευρώ, τα οποία πράγματι συμβάλλουν στην άνιση μετάδοση της ομαλοποίησης της νομισματικής μας πολιτικής σε όλες τις δικαιοδοσίες».
Η παραπάνω δομική υστέρηση ώθησε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην απόφαση «να εφαρμόσει ευελιξία στην επανεπένδυση των ομολόγων που έχουν αγοραστεί στο πλαίσιο του προγράμματος πανδημίας PEPP», σε μια προσπάθεια χαλάρωσης των spreads στην περιφέρεια της Ευρωζώνης. Στην υποχώρηση των κρατικών ομολόγων, άλλωστε, συνέβαλε η γνωστοποίηση της πρόθεσης της ΕΚΤ να προχωρήσει στην αύξηση των ευρωπαϊκών επιτοκίων από την 1η Ιουλίου, μετά από περισσότερα από δέκα χρόνια.
Ο Ιταλός «ασθενής»
Παρότι η άνοδος των αποδόσεων σήμανε συναγερμό, η κούρσα των spreads των ιταλικών ομολόγων φαίνεται η πλέον ανησυχητική για τους αναλυτές, αλλά και τα ευρωπαϊκά κέντρα λήψης αποφάσεων, λόγω και του χαμηλού ρυθμού ανάπτυξης της ιταλικής οικονομίας, ενώ σε δεύτερο επίπεδο στη μεγάλη εικόνα της επιφυλακής για την ΕΚΤ παραμένουν Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα, δεδομένου ότι οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου πήραν την ανιούσα -λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους- στην ανακοίνωση της είδησης της αύξησης των ευρωπαϊκών επιτοκίων.
Μετά, ωστόσο, τα πρώτα αντανακλαστικά της ΕΚΤ, τα ομόλογα της ευρωζώνης επέστρεψαν στην κανονικότητα, ενώ τα spreads αποκλιμακώθηκαν, με χαρακτηριστική την απόδοση στο ιταλικό 10ετές, η οποία μειώθηκε κατά 22 μονάδες βάσης, κάτω από το 4%, ενώ το spread έναντι του γερμανικού 10ετούς μειώθηκε στις 324 μονάδες βάσης. Καθοδική τάση διέγραψε και η απόδοση του ελληνικού 10ετούς, η οποία μειώθηκε στο 4,554% κατά 2,32%, ενώ το spread επίσης αποκλιμακώθηκε. Ανοδική τάση επικράτησε και στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια μετά την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ενώ με άνοδο 2% έκλεισε και το Χρηματιστήριο Αθηνών, με το Γενικό Δείκτη να διαμορφώνεται στις 838,94 μονάδες.
«Σήμα» από τη Fed
Εν τω μεταξύ, στη λήψη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση του υψηλού πληθωρισμού στις ΗΠΑ προχώρησε χθες και η Fed, ανάβοντας το «πράσινο» φως στην μεγαλύτερη αύξηση επιτοκίων τα τελευταία 28 χρόνια. Συγκεκριμένα, η Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα αύξησε κατά 75 μονάδες βάσης τα επιτόκια, εν μέσω πληθωριστικής πίεσης, αλλά και φόβων για επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, διαμορφώνοντάς τα στο εύρος του 1,5%-1,75%, καθώς ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ σκαρφάλωσε στο 8.6% τον Μάιο, ενισχύοντας τους φόβους για το ενδεχόμενο μιας νέας «μεγάλης Ύφεσης».
Υπό αυτό το πρίσμα, θετικά υποδέχτηκε η Wall Street την άνοδο των επιτοκίων της Fed-τη μεγαλύτερη άλλωστε από το 1994- με τους δείκτες να πραγματοποιούν ράλι στο άκουσμα των ανακοινώσεων, αφού ο Dow Jones σημείωσε άνοδο 303 μονάδων ή 1%, ενώ ο Nasdaq έκλεισε με άνοδο 2,5% στις 11.082 μονάδες. Παρόλα αυτά, η Fed έσπευσε να αναθεωρήσει την πρόβλεψή της για το φετινό ετήσιο πληθωρισμό από 4,3% στο 5,2%, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το κόστος των τροφίμων και της ενέργειας.
Στον αστερισμό της Gazprom
Στην νέα, σύνθετη πραγματικότητα, την οποία διαμορφώνει στην Ευρώπη ο πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά και τα απόνερα της πανδημίας, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η σωβούσα ενεργειακή κρίση, η οποία έχει προκαλέσει «αφαίμαξη» στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Ενδεικτικό του πολυδιάστατου ευρωπαϊκού προβλήματος είναι το γεγονός ότι η Ιταλία, η οποία βρέθηκε στον κυκλώνα των υψηλών αποδόσεων των κρατικών ομολόγων, είναι εξαρτημένη σε πολύ μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο, η απεξάρτηση από το οποίο την καθιστά τον υπ’ αριθμόν ένα στόχο το επόμενο διάστημα για τις αγορές.
«Ανταρτοπόλεμος» με τη Γερμανία
Από το ενεργειακό πόκερ, ωστόσο, «μεγάλος χαμένος» εντός της ΕΕ αναδεικνύεται μέχρι τώρα η Γερμανία, η οποία δέχεται «ανορθόδοξα» χτυπήματα από τη Gazprom, παρά τη δημοσιονομική της ορθοδοξία. Συγκεκριμένα, παρατηρείται μεγάλη μείωση στην μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream, καθώς η Μόσχα επικαλείται τεχνικές δυσκολίες και ελλείψεις ανταλλακτικών, λόγω της επιβολής των κυρώσεων από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, το ρωσικό «κούρεμα» στις ποσότητες ερμηνεύεται ως μέρος της άσκησης πίεσης από μεριάς του Κρεμλίνου προς το Βερολίνο, όταν ο αγωγός Nord Stream διοχετεύει ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία μέσω Βαλτικής, κατά περίπου 60%.
Ήδη, οι ρωσικές «καθυστερήσεις» στην παροχή φυσικού αερίου προς τη Γερμανία είχαν ως αποτέλεσμα να εκτιναχθούν σε νέα ύψη – για δεύτερη συνεχόμενη ημέρα- οι τιμές του καυσίμου, μετά την πρόθεση του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού να μειώσει κατά το 1/3 την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω του αγωγού Nord Stream, επειδή αναγκάστηκε, όπως διατείνεται, να θέσει εκτός λειτουργίας εξοπλισμό της γερμανικής εταιρείας Siemens. «Η Gazprom σταματά τη λειτουργία άλλης μιας τουρμπίνας της Siemens στον σταθμό συμπίεσης Πορτόβαγια» ανακοίνωσε η εταιρία, με συνέπεια η καθημερινή παραγωγή να μειωθεί από σήμερα, από τα 100 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ημερησίως στα 67 εκατομμύρια.
Κύμα μειώσεων
Υπενθυμίζεται ότι μόλις προχθές, η Gazprom έκανε γνωστή την πρώτη μείωση στις ποσότητες φυσικού αερίου προς τη Γερμανία, δηλαδή από τα 167 εκατ. κυβικά μέτρα στα 100 εκατ., μείωση της τάξης του 40%. Σε αυτό το πλαίσιο, η ρυθμιστική αρχή ενέργειας της Γερμανίας ανέφερε ότι επί του παρόντος παρακολουθεί την κατάσταση και εξετάζει τις πιθανές επιπτώσεις που θα είχε μια περαιτέρω μείωση στον ανεφοδιασμό, ενώ εκπρόσωπός της δήλωσε πως «η ασφάλεια του εφοδιασμού είναι ακόμη εξασφαλισμένη», χωρίς, ωστόσο, να μπορεί να εγγυηθεί με ασφάλεια τι μέλλει γενέσθαι από το ερχόμενο φθινόπωρο.
Εργαλειοποιώντας το αέριο
Από την εργαλειοποίηση του φυσικού αερίου, ως μέσου υβριδικού πολέμου από πλευράς της Μόσχας, δε γλίτωσε ούτε η Ιταλία, δηλαδή ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη (με ενεργειακή εξάρτηση 40%), καθώς η Gazprom περιόρισε χθες τις εξαγωγές και προς την Ρώμη σε ποσοστό 15%. «Η Eni επιβεβαιώνει ότι η Gazprom της γνωστοποίησε περιορισμένη μείωση της προμήθειας φυσικού αερίου για την σημερινή ημέρα, που αντιστοιχεί στο 15% περίπου», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο εκπρόσωπος του ιταλικού ομίλου, διευκρινίζοντας, ωστόσο, ότι «οι λόγοι για την μείωση δεν έχουν γνωστοποιηθεί».
Αύξηση 25% στις τιμές
Σε αυτήν την προοπτική, o Γερμανός υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ υποστήριξε, σύμφωνα με το Bloomberg, ότι η Ρωσία προσπαθεί να ταράξει τις αγορές και να στηρίξει τις τιμές, οι οποίες έχουν αυξηθεί ήδη περισσότερο από 25% και πριν καν αρχίσει ο επόμενος ευρωπαϊκός χειμώνας.
Την ίδια ώρα, η πολιτική της Gazprom να κλείσει τις στρόφιγγες προς την Ευρώπη έρχεται σε μια στιγμή απεξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο ως αποτέλεσμα των κυρώσεων εναντίον της Μόσχας, με το ρωσικό ενεργειακό κολοσσό να «απαντά» με «αντίποινο» τη διακοπή αποστολής φυσικού αερίου σε εκείνο το πελατολόγιό της, το οποίο αρνήθηκε την καταβολή του τιμήματος σε ρούβλια.
Σύμφωνα με το Ria Novosti, σχεδόν το ήμισυ των ξένων εταιρειών που έχουν υπογράψει συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου με την Gazprom άνοιξαν λογαριασμούς σε ρούβλια στην Gazprombank για να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τις πληρωμές τους, όπως διαβεβαίωσε στα μέσα του Μαΐου ο αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης Αλεξάντρ Νόβακ, ανάμεσα στους οποίους και η Ρώμη. Συγκεκριμένα, η ιταλική εταιρία Eni άνοιξε ένα λογαριασμό σε ευρώ και άλλο λογαριασμό σε ρούβλια στην Gazprombank για την πραγματοποίηση πληρωμών για προμήθειες φυσικού αερίου στο τέλος του περασμένου Μαΐου, υπακούοντας στις απαιτήσεις της Μόσχας.
Με αυτά τα δεδομένα, ο Ιταλός Πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι έκανε λόγο για ανάγκη μεγαλύτερης ενεργειακής αυτονομίας, επισκεπτόμενος το Ισραήλ. «Θέλουμε να μειώσουμε την εξάρτησή μας από το ρωσικό αέριο. Εργαζόμαστε από κοινού για να χρησιμοποιήσουμε τα αποθέματα της ανατολικής Μεσογείου σε φυσικό αέριο και για να αναπτύξουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», όπως είπε.
Ελιγμός Πούτιν
Επιχειρώντας, ωστόσο, να «σπάσει» τον κλοιό των κυρώσεων, ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν αναζήτησε εναλλακτικές πηγές διοχέτευσης των ορυκτών καυσίμων της χώρας του, με αξιοσημείωτα ως τώρα αποτελέσματα.
Συγκεκριμένα, τα ρωσικά μηνιαία έσοδα από το πετρέλαιο έφτασαν τον Μάιο και πάλι στο επίπεδο του Ιανουαρίου του 2022, χωρίς ωστόσο να «πιάσουν» τα επίπεδα του Μαρτίου, που είχαν ξεπεράσει τα 22 δισεκατομμύρια δολάρια. Πρόκειται για έσοδα ρεκόρ, μεγαλύτερα από τα περυσινά, που ήταν κατά μέσο όρο 15 δις το μήνα.
Στην πράξη, προσφέροντας σημαντικές εκπτώσεις που φτάνουν στα 30 δολάρια το βαρέλι, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η Ρωσία κατάφερε να υποκαταστήσει τις ποσότητες αυτές από άλλες αγορές, όπως η Ινδία, η οποία πλέον εισάγει 800.000 – 900.000 βαρέλια την ημέρα, ενώ πριν από την εισβολή στην Ουκρανία δεν αγόραζε περισσότερα από 100.000 βαρέλια την ημέρα. Στα ουρανομήκη κέρδη για τον Βλάντιμιρ Πούτιν συνετέλεσε και το γεγονός ότι η τιμή του πετρελαίου έχει αυξηθεί κατά 50% μέσα στο 2022, πολλαπλασιάζοντας τα περιθώρια κέρδους.