Στις 12 Αυγούστου 2020, ισλαμιστές μαχητές που αυτοαποκαλούνται Ansar al-Sunnah κατέλαβαν την παραλιακή πόλη Mocímboa da Praia στη βόρεια Μοζαμβίκη. Ήταν ένα λουτρό αίματος. Ο στρατός της Μοζαμβίκης, ο οποίος είχε αποκρούσει μια παρόμοια επίθεση μόλις πέντε μήνες πριν, διαλύθηκε. Μέσα σε λίγες μέρες, οι μαχητές έλεγξαν το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας Κάμπο Ντελγκάδο της βόρειας Μοζαμβίκης και ορκίστηκαν πίστη στο Ισλαμικό Κράτος. Ανίκανος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ομάδα, η ομάδα Wagner της Ρωσίας τράπηκε σε φυγή, η πρώτη της μεγάλη ήττα. Τον Μάρτιο του 2021, οι ίδιοι τρομοκράτες βγήκαν από τους θάμνους και επιτέθηκαν στο λιμάνι της Πάλμα, 40 χιλιόμετρα νότια των συνόρων με την Τανζανία, πολιορκώντας το ξενοδοχείο Amarula, όπου ζούσαν ή αναζήτησαν καταφύγιο περισσότεροι από 100 ξένοι εργολάβοι που εργάζονταν για μια κοντινή παραχώρηση πετρελαίου. Αυτόπτες μάρτυρες λένε ότι δεκάδες πέθαναν.
Τον Ιανουάριο του 2022, επισκέφτηκα το Cabo Delgado για να παρακολουθήσω από πρώτο χέρι επιχειρήσεις κατά της εξέγερσης. Στην Πάλμα, παρακολούθησα μια τελετή που σηματοδοτούσε τα εγκαίνια του σχολείου μετά το κλείσιμο με εντολή του Ισλαμικού Κράτους και παρακολούθησα καθώς ο διευθυντής του ξενοδοχείου Amarula εργαζόταν για να σοβάρει τρύπες από σφαίρες και να αφαιρέσει θραύσματα που είχαν απομείνει από χειροβομβίδες ρουκετών. Καθώς οδηγούσα νότια στο Mocímboa, η ζημιά ήταν πολύ πιο καταστροφική. Απανθρακωμένες εκκλησίες, καμένες επιχειρήσεις και ερειπωμένα σπίτια σημάδεψαν την πόλη. Σκουριασμένα κυβάκια οχημάτων ήταν διάσπαρτα στο οδόστρωμα. Η πόλη ήταν χωρίς νερό ή ηλεκτρικό ρεύμα από τότε που το Ισλαμικό Κράτος ανατίναξε γεννήτριες, έσκισε σωλήνες και γκρέμισε καλώδια. Οι ενέργειες του Ισλαμικού Κράτους στη Μοζαμβίκη διέφεραν από ό,τι είδα για την κατοχή του στο Ιράκ και τη Συρία. Στην ενσάρκωσή του στη Μέση Ανατολή, το Ισλαμικό Κράτος κρατούσε ομήρους τους ανθρώπους του στις πόλεις της περιοχής και προσπάθησε να κατακτήσει την τοπική οικονομία για να πουλήσει λάδι, σιτάρι και τσιμέντο. Με εξαίρεση τις εκκλησίες, η καταστροφή στη Μοσούλη, το Ιράκ και τη Ράκα της Συρίας ήταν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των μαχών για την απελευθέρωση των πόλεων, που δεν διέπραξαν οι ίδιοι οι ριζοσπάστες. Στη Μοζαμβίκη, ο τρομοκράτης κατέστρεψε τα πάντα και ανάγκασε ολόκληρο τον πληθυσμό στους θάμνους. Οι άνδρες και τα έφηβα αγόρια που ανάγκασαν να γίνουν στρατιώτες ή να αντιμετωπίσουν την εκτέλεση. Οι γυναίκες και τα κορίτσια που εξανάγκασαν σε υποτέλεια ή εξανάγκασαν σε γάμο. Οι πόλεις παρέμειναν εγκαταλελειμμένες.
Ο Στρατός της Ρουάντα αναπτύχθηκε στο Cabo Delgado για να ηγηθεί του αγώνα κατά της εξέγερσης και να βοηθήσει στην αποκατάσταση των κατεστραμμένων δυνατοτήτων της Μοζαμβίκης. Ο διοικητής στο Mocímboa μου έδειξε και τα δύο αιχμαλωτισμένα όπλα όπως AK-47, χειροβομβίδες, όλμους και μπαζούκες. ηλεκτρονικά είδη όπως walkie-talkies, υπολογιστές και δορυφορικά τηλέφωνα και τη βιβλιογραφία που έφεραν οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους. Η λογοτεχνία είναι σημαντική γιατί δείχνει τη φύση της ριζοσπαστικοποίησης. Παραδοσιακά, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί ζούσαν μαζί στο Cabo Delgado μέχρι την πόλη και το χωριό. Οι τοπικές παραδόσεις, οι ανιμιστικές επιρροές και ο σουφισμός διαπέρασαν τις μουσουλμανικές πρακτικές. Το μέτρο ήταν πρωταρχικής σημασίας. Γι’ αυτό έχει σημασία η λογοτεχνία. Τα σημειωματάρια που κατασχέθηκαν από αιχμάλωτους μαχητές, μερικούς από τους οποίους γνώρισα, αντικατόπτριζαν επιχειρήματα, ριζοσπαστικές ερμηνείες και παραπομπές στο Κοράνι για να παρασύρουν έναν σε μεγάλο βαθμό αναλφάβητο πληθυσμό σε εξτρεμιστικές ερμηνείες που δικαιολογούσαν τον τρόμο και τις φιλοδοξίες του Ισλαμικού Κράτους. Πολλά από τα φυλλάδια που έφεραν οι αιχμάλωτοι μαχητές προέρχονταν από το Καράτσι του Πακιστάν, σύμφωνα με στοιχεία δημοσιεύσεων στα βιβλία και τα φυλλάδια. Τα αυτοκόλλητα και τα γραμματόσημα έδειχναν ότι έφτασαν μέσω της Μομπάσα της Κένυας, του μεγαλύτερου λιμανιού στην ανατολική Αφρική, 4.300 χιλιόμετρα μακριά.
Το Πακιστάν δεν χρηματοδότησε τη βία στη Μοζαμβίκη – αυτή ήταν ευθύνη των Τανζανών επιχειρηματιών που μπέρδεψαν τις ισλαμιστικές φιλανθρωπικές οργανώσεις με την ευσέβεια και των ομολόγων τους από τη Μοζαμβίκη που πλήρωναν χρήματα προστασίας στον Ansar al-Sunna – αλλά τα θέματα υποκίνησης και το Πακιστάν συχνά παρείχαν την πλατφόρμα για την πλύση εγκεφάλου στους νεοσύλλεκτους.
Λόγω της επέμβασης της Ρουάντα, η Μοζαμβίκη δεν είναι πλέον το επίκεντρο της απειλής του Ισλαμικού Κράτους στην Αφρική. Ενώ η Νιγηρία και οι γείτονές της συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τη βία της Μπόκο Χαράμ, η Αλ Σαμπάαμπ αποσταθεροποιεί τη Σομαλία και υποστηρίζει τη βία στην Κένυα και ο ριζοσπαστισμός αυξάνεται σε όλο το Σαχέλ, και όλο και περισσότερο το Ισλαμικό Κράτος προσελκύει τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ, παλαιότερα γνωστή ως Ζαΐρ). Σε αντίθεση με το Σαχέλ και το Κέρας της Αφρικής, υπάρχει μικρή διεθνής αντιτρομοκρατική παρουσία για την αντιμετώπιση της παρουσίας μαχητών στο Κονγκό.
Χρόνια αστάθειας, διαφθοράς, περιορισμένου κυβερνητικού ελέγχου και γειτονικής κρατικής παρέμβασης έχουν μεταμορφώσει τη ΛΔΚ. Στον απόηχο της γενοκτονίας κατά των Τούτσι στη Ρουάντα το 1994, οι γενοκτονιστές κατέφυγαν στο ανατολικό Κονγκό. Τα Ηνωμένα Έθνη δημιούργησαν στρατόπεδα για πρόσφυγες που ξεχύθηκαν από τη Ρουάντα, αλλά, επιδεινώνοντας την αδράνειά τους πριν από την ίδια τη γενοκτονία, αμέλησαν να αφοπλίσουν τους μαχητές Χούτου. Ακριβώς όπως στο νότιο Λίβανο και τη Λωρίδα της Γάζας, οι προσφυγικοί καταυλισμοί του ΟΗΕ έγιναν θερμοκοιτίδες για την τρομοκρατία που όχι μόνο προώθησε τις εσωτερικές αναταραχές αλλά και αναστάτωσε τη διασυνοριακή σταθερότητα.