Πριν από την επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Xi Jinping στη Βραζιλία στις 20 Νοεμβρίου, η κυβέρνηση της Βραζιλίας εγκατέλειψε την Πρωτοβουλία της Κίνας Belt and Road (BRI). Η Βραζιλία είναι τώρα η δεύτερη χώρα των BRICS που απέρριψε αυτό το έργο πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, μετά την Ινδία.
Τον Δεκέμβριο του 2023, η Ιταλία, η μοναδική χώρα της G7 που εντάχθηκε στο BRI, αποσύρθηκε επίσης από αυτό το εκτεταμένο πρόγραμμα υποδομών. Η απόφαση της Βραζιλίας, ως σημαντικό μέλος των BRICS, υπογραμμίζει τις αυξανόμενες ανησυχίες για την διευρυνόμενη επιρροή της Κίνας μέσω του BRI παγκοσμίως.
Υπό τον Πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα, η Βραζιλία στοχεύει να ενισχύσει τη σχέση της με την Κίνα αποφεύγοντας τις επίσημες δεσμεύσεις στο BRI. Οι Βραζιλιάνοι αξιωματούχοι αναζητούν κινεζικές επενδύσεις χωρίς να ενταχθούν επίσημα στο BRI, αντανακλώντας την επιθυμία για στρατηγική αυτονομία. Ο Σέλσο Αμορίμ, ειδικός προεδρικός σύμβουλος της Βραζιλίας για διεθνείς υποθέσεις, είπε στην O Globo ότι η Βραζιλία θέλει «να ανεβάσει τη σχέση της με την Κίνα σε ένα νέο επίπεδο χωρίς να υπογράψει σύμβαση προσχώρησης».
Ο Αμορίμ διευκρίνισε ότι η Βραζιλία δεν βλέπει τα κινεζικά έργα για το εμπόριο και τις υποδομές ως «ασφαλιστικό συμβόλαιο», δηλώνοντας, «Δεν συνάπτουμε συνθήκη». Εξήγησε ότι η Βραζιλία έχει εντοπίσει έργα προτεραιότητας που μπορεί να μην ευθυγραμμίζονται με τα κινεζικά συμφέροντα, τονίζοντας τη σημασία των προτεραιοτήτων της ίδιας της Βραζιλίας.
Σε μια συναρπαστική τροπή των γεγονότων, Βραζιλιάνοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Celso Amorim και του επικεφαλής του προσωπικού του Προέδρου Lula da Silva, Rui Costa, επισκέφτηκαν το Πεκίνο πέρυσι για να εξερευνήσουν το BRI. Ωστόσο, επέστρεψαν χωρίς να πειστούν από τις προτάσεις της Κίνας, επισημαίνοντας τα αυξανόμενα εμπόδια και τις εξελισσόμενες απόψεις για τα μακροπρόθεσμα οφέλη της πρωτοβουλίας μεταξύ των χωρών εταίρων. Και τα δύο Υπουργεία Εξωτερικών και Οικονομίας της Βραζιλίας έχουν εκφράσει αμφιβολίες για τα πρακτικά πλεονεκτήματα του BRI, δημιουργώντας αβεβαιότητα για τη στρατηγική του σημασία για τα εθνικά συμφέροντα της Βραζιλίας.
- Διαφήμιση –
Όπως η Ινδία, η Βραζιλία στοχεύει να μείνει έξω από τον ανταγωνισμό υπερδυνάμεων και να διατηρήσει τη στρατηγική της αυτονομία. Αυξάνονται οι ανησυχίες ότι η ένταξη στο BRI θα μπορούσε να τείνει τις μελλοντικές σχέσεις των ΗΠΑ, ειδικά εάν ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέψει στην εξουσία. Η προηγούμενη αντίθεση του Τραμπ στην Κίνα αυξάνει το διακύβευμα για τους συμμετέχοντες στο BRI. Δεδομένης αυτής της μεταβαλλόμενης γεωπολιτικής δυναμικής, η Βραζιλία εστιάζει στα έργα υποδομής της και αναζητά ευέλικτες συνεργασίες με Κινέζους επενδυτές που ευθυγραμμίζονται με τους αναπτυξιακούς της στόχους, αποφεύγοντας εμπλοκές που θα μπορούσαν να απειλήσουν την αυτονομία της.
Η Βραζιλία, η όγδοη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, έχει τις ΗΠΑ ως τον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της. Το 2023, το εμπόριο με τις ΗΠΑ έφτασε τα 74,8 δισεκατομμύρια δολάρια, με τις εξαγωγές στα 37,9 δισεκατομμύρια δολάρια (μείωση 26% από το 2022) και τις εισαγωγές στα 36,9 δισεκατομμύρια δολάρια (μείωση 2%). Οι εξαγωγές των ΗΠΑ στη Βραζιλία αντιστοιχούσαν στο 2,3% των συνολικών εξαγωγών των ΗΠΑ, ενώ οι εισαγωγές από τη Βραζιλία αντιστοιχούσαν στο 1,2%. Τον Μάιο του 2024, η Βραζιλία και οι ΗΠΑ συμφώνησαν να ενισχύσουν το εμπόριο και τις επενδύσεις.
Η Κίνα, ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας εδώ και 14 χρόνια, είδε το διμερές εμπόριο να αγγίζει τα 181,53 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, σημειώνοντας αύξηση 6,1% από έτος σε έτος. Οι εξαγωγές της Κίνας στη Βραζιλία ήταν 59,11 δισεκατομμύρια δολάρια (μείωση 4,3%), ενώ οι εισαγωγές από τη Βραζιλία αυξήθηκαν στα 122,42 δισεκατομμύρια δολάρια (αύξηση 11,9%).
Οι BRICS, που αρχικά περιλάμβαναν τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική, καλωσόρισαν αργότερα την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα ΗΑΕ. Ο συνασπισμός αντιμετωπίζει πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά ζητήματα. Η Κίνα, συνεισφέροντας το 70% του ΑΕΠ των BRICS, ηγείται οικονομικά, αλλά το BRI παραμένει το ανεξάρτητο εγχείρημά του. Αυτό δεν επηρεάζει την ενότητα των BRICS+, καθώς τα μέλη εμπλέκονται στην Κίνα προστατεύοντας παράλληλα τα εθνικά συμφέροντα. Η Βραζιλία το αποδεικνύει με τη διατήρηση μιας στρατηγικής στάσης, εστιάζοντας στην οικονομική ανάπτυξη και διαφοροποιώντας τις συνεργασίες για να διατηρήσει την ανεξαρτησία της στην εξωτερική πολιτική.
Η Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), που ξεκίνησε το 2013, είναι ένα τεράστιο έργο υποδομής που συχνά θεωρείται ως το χαρακτηριστικό της προσπάθειας του Xi Jinping. Στοχεύει να συνδέσει την Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου σιδηροδρόμων, αυτοκινητοδρόμων, λιμανιών και αεροδρομίων, αναβιώνοντας τον αρχαίο Δρόμο του Μεταξιού. Σε περισσότερες από 150 χώρες, συμπεριλαμβανομένων 22 στη Λατινική Αμερική, το BRI επιδιώκει να ενισχύσει το παγκόσμιο εμπόριο και τις επενδύσεις.
Ωστόσο, οι ανεκπλήρωτες υποσχέσεις, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες και οι πρακτικές δανεισμού της Κίνας έχουν εγείρει αμφιβολίες, με πολλά έθνη να επανεξετάζουν τη συμμετοχή τους λόγω πιθανών παγίδων χρέους.
Η συμμετοχή της Ινδίας στο BRICS εξισορροπεί τους δεσμούς της με πλατφόρμες υπό την ηγεσία της Δύσης και του Παγκόσμιου Νότου. Αυτή η στρατηγική ενισχύει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, ενώ συνεργάζεται με τη Ρωσία και την Κίνα. Η Ινδία, η πρώτη που εξέφρασε τις επιφυλάξεις της BRI, αντιτίθεται σταθερά στην πρωτοβουλία, επικαλούμενη άνισους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της και αρνήθηκε να ενταχθεί στο BRI.
Οι τεταμένες σχέσεις Ινδο-Κίνας, που αμαυρώθηκαν από εμπορικές ανισορροπίες και συνοριακές διαφορές, έχουν βαθύνει την αρνητική άποψη της Ινδίας για το BRI. Η Ινδία αντιτίθεται στην πρωτοβουλία, ιδίως λόγω του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC) που διέρχεται από το κατεχόμενο από το Πακιστάν Κασμίρ (PoK), που θεωρείται ότι παραβιάζει την εδαφική του ακεραιότητα.