”Η πρόσφατη πρόταση της Τουρκίας να διαπραγματευτεί μια συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα με τη Συρία έχει πυροδοτήσει σημαντικές περιφερειακές εντάσεις, προκαλώντας έντονες αντιρρήσεις από τη γειτονική Ελλάδα και Κύπρο. Η πρωτοβουλία, που ανακοινώθηκε από τον Τούρκο Υπουργό Μεταφορών Abdulkadir Uraloglu στις 24 Δεκεμβρίου 2024, στοχεύει στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Συρίας στην Ανατολική Μεσόγειο, διευκολύνοντας πιθανώς τις κοινές προσπάθειες εξερεύνησης ενέργειας.
Ο Υπουργός Uraloglu τόνισε ότι οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία θα τηρεί το διεθνές δίκαιο και θα διευρύνει τις δικαιοδοσίες και των δύο εθνών στους ενεργειακούς πόρους. Σημείωσε, ωστόσο, ότι οι επίσημες διαπραγματεύσεις θα ξεκινήσουν μόνο μετά τη δημιουργία μιας σταθερής κυβέρνησης στη Δαμασκό, μετά την πρόσφατη ανατροπή του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ από Σύρους αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία.
Η πρόταση συναντήθηκε με άμεση αντίσταση από την Ελλάδα και την Κύπρο. Έλληνες αξιωματούχοι έχουν χαρακτηρίσει την πιθανή συμφωνία ως «παράνομη», υποστηρίζοντας ότι η τρέχουσα μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας δεν έχει τη νομιμότητα να συνάψει δεσμευτικές διεθνείς συμφωνίες. Προειδοποιούν ότι μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να υπονομεύσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και να δημιουργήσει προηγούμενο αμφισβητώντας τα θαλάσσια δικαιώματα νησιών όπως η Κρήτη και η Κύπρος.
Η Κύπρος έχει απηχήσει αυτές τις ανησυχίες, με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Κωνσταντίνο Λετυμπιώτη να υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε θαλάσσια συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας πρέπει να συμμορφώνεται με το διεθνές δίκαιο, ιδιαίτερα τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Λετυμπιώτης τόνισε ότι ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης, σε συντονισμό με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ενημέρωσε τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις προτεινόμενες ενέργειες της Τουρκίας και εξασφάλισε την υποστήριξή τους για να αντιταχθούν στη συμφωνία.
Το φόντο αυτής της εξέλιξης περιλαμβάνει τη θαλάσσια συμφωνία της Τουρκίας του 2019 με την τότε Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης, η οποία οριοθετούσε μια αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) μεταξύ των δύο χωρών, παρακάμπτοντας τα χωρικά ύδατα Ελλάδας και Κύπρου. Αυτή η συμφωνία καταδικάστηκε ευρέως από την Ελλάδα, την Κύπρο και άλλα μέλη της ΕΕ ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου, κλιμακώνοντας τις περιφερειακές εντάσεις σχετικά με τα δικαιώματα εξερεύνησης ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι αναλυτές προτείνουν ότι η τρέχουσα πρόοδος της Τουρκίας προς τη Συρία μπορεί να είναι μια προσπάθεια να αναπαραχθεί η στρατηγική της για τη Λιβύη, επιδιώκοντας να επεκτείνει την επιρροή της και την πρόσβασή της σε πιθανούς πόρους υδρογονανθράκων στην περιοχή. Ωστόσο, οι νομικές και διπλωματικές προκλήσεις είναι σημαντικές, δεδομένης της συνεχιζόμενης εσωτερικής αστάθειας της Συρίας και της έλλειψης διεθνούς αναγνώρισης για τις μεταβατικές αρχές της.
Πηγές του ελληνικού υπουργείου Άμυνας χαρακτήρισαν την προτεινόμενη συμφωνία Τουρκίας-Συρίας ως «εχθρική», προειδοποιώντας ότι θα μπορούσε να τείνει περαιτέρω τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις για παραβίαση της κυριαρχίας των κρατών μελών της ΕΕ. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών επανέλαβε τη θέση του ότι οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία θα ήταν άκυρη, χωρίς νομική υπόσταση βάσει του διεθνούς δικαίου.
Ως απάντηση σε αυτές τις εξελίξεις, η Ελλάδα και η Κύπρος φέρεται να συμμετέχουν σε διπλωματικές προσπάθειες για να συγκεντρώσουν υποστήριξη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρύτερης διεθνούς κοινότητας. Στόχος τους είναι να αντιμετωπίσουν τις κινήσεις της Τουρκίας και να υποστηρίξουν τις αρχές του διεθνούς ναυτικού δικαίου, διασφαλίζοντας ότι οποιεσδήποτε συμφωνίες στην Ανατολική Μεσόγειο σέβονται τα δικαιώματα και την κυριαρχία όλων των περιφερειακών παραγόντων.
Η κατάσταση παραμένει ρευστή, με πιθανές επιπτώσεις για την περιφερειακή σταθερότητα και την ενεργειακή γεωπολιτική. Οι παρατηρητές παρακολουθούν στενά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ Τουρκίας, Συρίας και γειτονικών χωρών, καθώς και τις απαντήσεις από διεθνείς φορείς, για να αξιολογήσουν την εξελισσόμενη δυναμική στην Ανατολική Μεσόγειο.”