Ήταν μερικές καλές εβδομάδες για τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Όλες οι τρέχουσες ενδείξεις υποδηλώνουν ότι ο Τούρκος ηγέτης σημειώνει αξιοσημείωτη πρόοδο στην προσπάθειά του να θέσει την Τουρκία στο επίκεντρο των περιφερειακών στρατηγικών υποθέσεων. Καθώς η Τουρκία του Ερντογάν ενισχύει τη δύναμη και την επιρροή της, η αντίθεση και η αναταραχή της εναντίον του Ισραήλ συνεχίζονται αμείωτες.
Παρατηρήστε: αυτή την εβδομάδα, ο Ερντογάν φιλοξένησε τον Αχμέντ αλ-Σαράα, τον νυν προσωρινό πρόεδρο της Συρίας, στο Παλάτι Ντολμάμπαχτσε στην Κωνσταντινούπολη. Αυτή ήταν η τρίτη επίσκεψη του Σαράα στην Τουρκία από τότε που ανέλαβε την εξουσία στη Συρία. Ο Σύρος ηγέτης ευχαρίστησε τον Ερντογάν για αυτό που αποκάλεσε «κρίσιμη υποστήριξη» της Άγκυρας στην εξασφάλιση της άρσης των διεθνών κυρώσεων κατά της χώρας του.
Οι αποφάσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης για άρση των κυρώσεων κατά της Συρίας ανοίγουν τον δρόμο για τον Σαράα να αποκτήσει κρίσιμα κεφάλαια για την ανοικοδόμηση της Συρίας και ενδεχομένως να εδραιώσει τη δική του κυριαρχία.
Ενώ ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναγνώρισε τον ρόλο του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στην εξασφάλιση αυτής της απόφασης, ο Ερντογάν υποστηρίζει σταθερά την άρση των οικονομικών περιορισμών κατά της Συρίας τις τελευταίες εβδομάδες, συμπεριλαμβανομένων, σύμφωνα με δημοσιεύματα, στις συνομιλίες του με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ (με τον οποίο απολαμβάνει «εξαιρετικές σχέσεις», σύμφωνα με τα ίδια τα λόγια του Τραμπ).
Ο νέος Σύρος ηγέτης είναι σαφώς πρόθυμος να διατηρήσει καλές σχέσεις με το Ριάντ και να αποφύγει την εντύπωση ότι αυτός και η οργάνωσή του οφείλουν τη θέση τους στο σύνολό της στον σουνιτικό ισλαμιστικό άξονα της Τουρκίας και του Εμιράτου του Κατάρ. Ταυτόχρονα, θα ήταν δύσκολο να υπερεκτιμηθεί η κεντρική θέση της Τουρκίας στα πρόσφατα γεγονότα στη Συρία.
Κριτικά, ήταν η τουρκική απόφαση να μην εγκαταλείψει ποτέ εντελώς την συριακή σουνιτική ισλαμιστική εξέγερση που παρείχε στον Σάραα το εδαφικό φυτώριο στο οποίο θα μπορούσε να διατηρήσει και να αναπτύξει τη δύναμη που τελικά θα βάδιζε προς τη Δαμασκό.
Από αυτή την άποψη, αξίζει να θυμηθούμε ότι μόλις πριν από ένα χρόνο, η περιφερειακή και παγκόσμια συναίνεση ήταν ότι ο συριακός εμφύλιος πόλεμος είχε τελειώσει και ο Άσαντ τον είχε κερδίσει. Η απόφαση του Ερντογάν να σταθεί εκτός αυτής της συναίνεσης του έχει χαρίσει τον κεντρικό ρόλο στον καθορισμό της κατεύθυνσης της Συρίας.
Η Τουρκία φαίνεται έτοιμη να αναπτύξει στρατιωτική υποδομή στη Συρία σε συνεργασία με το νέο καθεστώς. Αυτό είναι πιθανό να παρουσιαστεί ως μέρος του συνεχιζόμενου αγώνα κατά του ISIS.
Μια τέτοια περιγραφή είναι εντελώς ανειλικρινής, δεδομένων των προηγούμενων σχέσεων de facto συνεργασίας μεταξύ της Άγκυρας και της σουνιτικής τζιχαντιστικής οργάνωσης, και των περίπλοκων σχέσεων του ISIS με την Sharaa και την Hay’at Tahrir al-Sham (HTS). Παρ’ όλα αυτά, με το νέο καθεστώς της Sharaa να κερδίζει σε νομιμότητα, μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο να αμφισβητηθούν αποτελεσματικά αυτοί οι ισχυρισμοί.
Πηγές με τις οποίες μίλησα πρόσφατα στην Ουάσιγκτον τόνισαν την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης Τραμπ να μειώσει την αμερικανική παρουσία στη Συρία κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους. Η αμερικανική παρουσία αποτέλεσε έναν αποτελεσματικό περιορισμό στις φιλοδοξίες τόσο του Ιράν όσο και της Τουρκίας στη Συρία. Σε περίπτωση που απομακρυνθεί, ο Ερντογάν και οι σύμμαχοί του είναι πιθανό να είναι οι κύριοι ωφελημένοι.
Πρόσθετες εξελίξεις στο κουρδικό μέτωπο
ΠΑΡΑΛΛΑΓΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ στη Συρία, τα πράγματα φαίνεται να κινούνται προς θετική κατεύθυνση για τον Τούρκο ηγέτη στο κρίσιμο κουρδικό μέτωπο. Σύμφωνα με δημοσίευμα του al-Monitor, το PKK (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα) ανακοίνωσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα ότι πραγματοποίησε συνέδριο στην περιοχή ελέγχου του, στα βουνά του βόρειου ιρακινού Κουρδιστάν, σε απάντηση στην έκκληση του ηγέτη του κινήματος Αμπντουλάχ Οτσαλάν για τον τερματισμό της 40ετούς εξέγερσής του κατά της Τουρκίας.
Στις 12 Μαΐου, το κίνημα ανακοίνωσε την απόφασή του να αφοπλιστεί και να διαλυθεί. Οι λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη διευθετηθεί και η πιθανότητα αυτή η διαδικασία να καταρρεύσει παραμένει. Αλλά αν προχωρήσει, όπως φαίνεται δυνατό, ο Τούρκος ηγέτης θα είναι σε θέση δικαιολογημένα να την παρουσιάσει ως ιστορικό επίτευγμα.
Εν τω μεταξύ, στο εσωτερικό, ο Ερντογάν εξασφάλισε τη φυλάκιση του πιο σοβαρού πολιτικού του αντιπάλου, του πρώην δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου. Η σύλληψη του Ιμάμογλου φαίνεται να είναι το τελευταίο ορόσημο στην πορεία της Τουρκίας προς την απροκάλυπτη απολυταρχία. Αξίζει να σημειωθεί ότι, και σε ένδειξη των καιρών, η καταστολή της πολιτικής αντιπολίτευσης στο εσωτερικό από τον Ερντογάν φαίνεται να έχει αντιμετωπιστεί με αδιαφορία στη Δύση.
Ο Ερντογάν μίλησε επίσης αυτή την εβδομάδα με τον Πρωθυπουργό του Πακιστάν Σεχμπάζ Σαρίφ. Ο Σαρίφ ευχαρίστησε τον Ερντογάν για την υποστήριξη της Τουρκίας κατά τη σύντομη αντιπαράθεσή της με την Ινδία, αφότου ισλαμιστές τρομοκράτες, οι οποίοι πιθανώς έχουν δεσμούς με το Πακιστάν, δολοφόνησαν 26 άτομα κοντά στο Παχαλγκάμ, στο Κασμίρ. Αυτή η στάση αντανακλά την ικανότητα της Τουρκίας να συνδυάζει στρατηγικούς και πανισλαμικούς στόχους και να τους μεταφράζει σε επιρροή τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και πέρα από αυτήν.
Όλα φαίνεται να πηγαίνουν καλά για τον Ερντογάν: ανθισμένες σχέσεις με τις ΗΠΑ, κεντρική επιρροή στη Συρία, η φαινομενική έκλειψη μιας σημαντικής πρόκλησης ασφαλείας, η επιτυχημένη καταστολή της εσωτερικής αντιπολίτευσης (που αντιμετωπίστηκε με διεθνή αδιαφορία) και η επέκταση της επιρροής πέρα από την περιοχή. Σαφώς, αναδιαμορφώνει την Τουρκία ως ισλαμική και νεοοθωμανική δύναμη. Αλλά ποιες προκλήσεις και αντίπαλοι παραμένουν;
Από αυτή την άποψη, πρέπει να σημειωθεί ότι η επιτυχία δεν εξυπηρετεί τον μετριασμό του Ερντογάν και των συμμάχων του, ιδίως στην ενθουσιώδη υποστήριξή τους προς τη Χαμάς και στον σχεδόν υστερικό τόνο μεγάλου μέρους της αντίθεσής τους στο Ισραήλ.
Ένας τίτλος στην εφημερίδα Yeni Safak αυτή την εβδομάδα απέδωσε τον τόνο της ρητορικής της κυβέρνησης Ερντογάν σε αυτό το θέμα. Η Yeni Safak είναι μια τουρκική έκδοση γνωστή για τις στενές σχέσεις της με την κυβέρνηση. Ο τίτλος της την Τρίτη 27 Μαΐου αναφερόταν σε αυτό που ισχυριζόταν ότι ήταν ισραηλινές επιθέσεις εναντίον παιδιών στη Γάζα. Ο τίτλος έγραφε: «Δεν θα υπάρξει ειρήνη για την ανθρωπότητα μέχρι να καταστραφούν αυτοί οι άθλιοι δολοφόνοι».
Ο τίτλος έρχεται να προστεθεί σε παρόμοιες δηλώσεις του Ερντογάν τους τελευταίους μήνες, στις οποίες έχει συγκρίνει ποικιλοτρόπως τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου με τον Αδόλφο Χίτλερ, έχει ισχυριστεί ότι το Ισραήλ σχεδίαζε να εισβάλει στην Τουρκία και έχει ζητήσει την καταστροφή του Ισραήλ.
Η δέσμευση του Ερντογάν για την καταστροφή του Ισραήλ συνδυάζει γεωπολιτικά και ισλαμικά ιδεολογικά στοιχεία με τον πλέον γνωστό τρόπο. Για τον Τούρκο ηγέτη, το Ισραήλ είναι σύμβολο τόσο της τουρκικής όσο και της μουσουλμανικής αδυναμίας. Η εγκατάστασή του σε μια πρώην οθωμανική επικράτεια αποτελεί μαρτυρία τόσο της αυτοκρατορικής υποχώρησης όσο και της ισλαμικής αδυναμίας να αποτρέψει την επιστροφή εδαφών που κατέχουν μουσουλμάνοι στα χέρια των προ-ισλαμικών κηδεμόνων τους.
Ταυτόχρονα, το Ισραήλ αντιπροσωπεύει έναν τρομερό πραγματικό αντίπαλο στην προέλαση της Τουρκίας, ικανό να την αμφισβητήσει σε στρατηγικό επίπεδο στην ανατολική Μεσόγειο, στη Συρία και στο διπλωματικό μέτωπο στην Ουάσινγκτον και σε άλλες δυτικές πρωτεύουσες.
Ο Ερντογάν φοβάται επίσης την πιθανότητα το Ισραήλ να βρει τον δρόμο του προς τους άλλους εχθρούς της Τουρκίας. Ο Χαλίλ Καραβέλι, Τούρκος αναλυτής που γράφει στους New York Times αυτή την εβδομάδα, σημείωσε ότι «πάνω απ’ όλα, η Τουρκία φοβάται μια κουρδική συμμαχία με το Ισραήλ».
Είναι αναμφισβήτητο ότι η τουρκική πρόκληση πρόκειται να είναι κεντρική στην επερχόμενη περίοδο για όλα εκείνα τα στοιχεία, στην περιοχή και πέρα από αυτήν, που αντιτίθενται στο πολιτικό Ισλάμ και την προέλασή του. Ο στρατηγικός και διπλωματικός ανταγωνισμός μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας φαίνεται ότι θα είναι μια από τις κεντρικές περιφερειακές δυναμικές στην περίοδο που ανοίγεται τώρα.