Η Τουρκία απέκτησε το καθεστώς μιας χώρας που υπερηφανεύεται για την πυρηνική ενέργεια, καθώς ο πρώτος της σταθμός, ο Πυρηνικός Σταθμός ηλεκτροπαραγωγής στο Akkuyu (NPP), έλαβε την αρχική παρτίδα πυρηνικών καυσίμων με μια τελετή που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη.
Στην τελετή, η οποία έδωσε στο Akkuyu καθεστώς «πυρηνικού εργοστασίου», το πρώτο για την Τουρκία, παρευρέθηκαν ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Ρώσος ομόλογός του Βλαντιμίρ Πούτιν μέσω τηλεδιάσκεψης.
Με την παράδοση πυρηνικών καυσίμων μέσω του αέρα και της θάλασσας, ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής στο Akkuyu έχει μετατραπεί σε πυρηνική εγκατάσταση, δήλωσε ο Ερντογάν στην τελετή.
«Η Τουρκία έχει ανέλθει στο πρωτάθλημα των χωρών με πυρηνική ενέργεια στον κόσμο, αν και μετά από 60 χρόνια καθυστέρηση», είπε ο πρόεδρος.
Ο Ερντογάν είπε ότι η ΕΕ εξαλείφει τα οδοφράγματα αποδεχόμενος την πυρηνική ενέργεια ως πράσινη ενέργεια, προσθέτοντας: «Κάναμε τη χώρα μας μέρος αυτής της ανάπτυξης με το Akkuyu».
Ο πυρηνικός σταθμός Akkuyu είναι η «μεγαλύτερη κοινή επένδυση» της Τουρκίας με τη Ρωσία, είπε ο Ερντογάν.
Το εργοστάσιο θα είναι πλήρως λειτουργικό έως το 2028 και θα παρέχει το 10% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας, είπε επίσης ο πρόεδρος, σημειώνοντας ότι το έργο Akkuyu θα συνεισφέρει 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια (29,15 δισεκατομμύρια TL) ετησίως στη μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας και θα έχει «θετικό αντίκτυπο ” Εθνικό εισόδημα.
Εν τω μεταξύ, ο Πούτιν είπε κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης Τύπου ότι θα ήταν δύσκολο να μιλήσουμε για «επιτυχία» εάν δεν υπήρχαν ηγέτες όπως ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η Ρωσία θα συνεχίσει να βοηθά στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας, πρόσθεσε επίσης ο Πούτιν.
Ο πυρηνικός σταθμός Akkuyu κατασκευάζεται από τη ρωσική κρατική εταιρεία ατομικής ενέργειας Rosatom στην επαρχία Μερσίνης στη νότια ακτογραμμή της Μεσογείου.
Έχει προγραμματιστεί να δει τον πρώτο από τους τέσσερις αντιδραστήρες του να τεθεί σε λειτουργία το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Το Akkuyu θα μπορεί τελικά να υπερηφανεύεται για την ικανότητα να παρέχει περίπου το 10% των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας.
Το 10% των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια
Η Τουρκία και η Ρωσία υπέγραψαν διακυβερνητική συμφωνία το 2010 για την κατασκευή του εργοστασίου. Το Akkuyu θα περιλαμβάνει τέσσερις ρωσικά σχεδιασμένους αντιδραστήρες VVER γενιάς 3+, με χωρητικότητα 1.200 μεγαβάτ (MW) ο καθένας.
Τα θεμέλια του πρώτου αντιδραστήρα τέθηκαν τον Απρίλιο του 2018, ενώ η κατασκευή της δεύτερης, τρίτης και τέταρτης μονάδας ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2020, τον Μάρτιο του 2021 και τον Ιούνιο του 2022, αντίστοιχα.
Οι τρεις υπόλοιπες μονάδες πρόκειται να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους έως το τέλος του 2026, με ρυθμό μίας ανά έτος, για να έχουν τελικά συνολική εγκατεστημένη ισχύ 4.800 μεγαβάτ (MW).
Μόλις ολοκληρωθεί, το εργοστάσιο αναμένεται να παράγει 35 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες (kWh) ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως και θα καλύψει περίπου το 10% των εγχώριων αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας.
Σύμφωνα με τη Rosatom, η τοποθεσία στο Akkuyu βρίσκεται στη σεισμική ζώνη πέμπτου βαθμού, που θεωρείται η ασφαλέστερη περιοχή για σεισμούς.
Ο σχεδιασμός του εργοστασίου περιλαμβάνει έναν εξωτερικό τοίχο από οπλισμένο σκυρόδεμα και ένα εσωτερικό προστατευτικό κέλυφος από “προεντεταμένο σκυρόδεμα”, με μεταλλικά καλώδια τεντωμένα μέσα στο τσιμεντένιο κέλυφος για να δώσει πρόσθετη στερεότητα στη δομή, λέει η εταιρεία.
Και ο μοντέρνος σχεδιασμός του αντιδραστήρα περιλαμβάνει ένα πρόσθετο χαρακτηριστικό ασφαλείας – έναν ατσάλινο κώνο 144 τόνων που ονομάζεται «πυρήνας catcher» που παγιδεύει και ψύχει τυχόν λιωμένα ραδιενεργά υλικά σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, σύμφωνα με τη Rosatom.
Η εταιρεία τόνισε ότι οι μονάδες ισχύος με αντιδραστήρες VVER-1200 συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) μετά τη Φουκουσίμα.
Σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία, εάν το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ξεκινούσε να λειτουργεί σήμερα, θα μπορούσε να παρέχει από μόνο του αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για μια πόλη περίπου 15 εκατομμυρίων κατοίκων, όπως η Κωνσταντινούπολη.
Το εργοστάσιο, το οποίο θα έχει εκτιμώμενη διάρκεια ζωής 60 ετών με παράταση άλλα 20 χρόνια, θα παράγει ενέργεια χωρίς άνθρακα όλο το εικοσιτετράωρο.
Το Akkuyu είναι το πρώτο έργο NPP στον κόσμο που υλοποιείται μέσω ενός μοντέλου build-ow-operate. Στο πλαίσιο της μακροπρόθεσμης σύμβασης, η Rosatom συμφώνησε να παράσχει το σχεδιασμό, την κατασκευή, τη συντήρηση, τη λειτουργία και τον παροπλισμό του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής.
Η εταιρεία κατέχει μερίδιο 99,2% στο έργο που εκτιμάται ότι κοστίζει περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια (388,53 δισεκατομμύρια TL), αποτελώντας τη μεγαλύτερη επένδυση στην ιστορία της Τουρκίας που υλοποιήθηκε σε μία μόνο τοποθεσία.
Πυρηνικό ταξίδι
Η πρόθεση της Τουρκίας να κατασκευάσει έναν πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στη γη της χρονολογείται από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.
Το 1955, έγινε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγραψαν τη «Συμφωνία Συνεργασίας για τις Πολιτικές Χρήσεις της Ατομικής Ενέργειας».
Μετά τη συμφωνία ακολούθησε η ίδρυση της Τουρκικής Αρχής Ατομικής Ενέργειας, η οποία συστάθηκε για την επιστημονική και τεχνική ανάπτυξη του κράτους και την εκπαίδευση του προσωπικού.
Η πρώτη έρευνα για τη δημιουργία πυρηνικού σταθμού ξεκίνησε το 1965. Το 1974, η τοποθεσία Akkuyu στην περιοχή Gülnar της Μερσίνας θεωρήθηκε κατάλληλη για την κατασκευή του πρώτου εργοστασίου.
Οι πυρηνικές ρυθμιστικές αρχές παρείχαν την άδεια για την κατασκευή του εργοστασίου στο Akkuyu το 1976 μετά από οκτώ χρόνια σεισμικών μελετών για τον προσδιορισμό της καταλληλότερης τοποθεσίας. Ωστόσο, το έργο επιβραδύνθηκε μετά το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνομπίλ το 1986.
Η προοπτική πυρηνικοποίησης της Τουρκίας συνιστά ένα κατεξοχήν θέμα περιφερειακής ασφάλειας για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά πρωτίστως υπαρξιακής απειλής τόσο για την Κύπρο όσο και για την Ελλάδα. Η είσοδος μιας αναδυόμενης οικονομίας, όπως της Τουρκίας, στην ομάδα των κρατών με πυρηνική ενέργεια δημιουργεί μια σειρά από προβληματισμούς. Το 2023 η κατασκευή του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου στην τουρκική επικράτεια συγκαταλέγεται στα κορυφαία επενδυτικά έργα της χώρας, συνιστώντας έναν σχεδιασμό τόσο κοστοβόρο όσο και χρονοβόρο. Το εργοστάσιο τίθεται επί της μεσογειακής ακτής της νότιας Τουρκίας, στην πόλη Ακουγιού, στην επαρχία της Μερσίνας.
Βρίσκεται, επομένως, σε εξαιρετική εγγύτητα προς την Κύπρο: απέχει περίπου 110 χιλιόμετρα από τη Λευκωσία και 60 χιλιόμετρα από τις βόρειες ακτές της Μεγαλονήσου. Η επιλογή αυτής της τοποθεσίας έγινε το 1974. Τότε λάμβαναν χώρα αρχικά συζητήσεις για την κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου στην τουρκική επικράτεια. Ως συνέχεια αυτών, ελήφθη η απόφαση για τη σχετική τοποθεσία, καθώς κρίθηκε πως αυτή η περιοχή θα ήταν η πλέον κατάλληλη για ένα τέτοιο εγχείρημα.
Γι’ αυτό, απαιτούνται άμεσες και συγκροτημένες πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις σε κάθε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο, γιατί αλλιώς η επιδίωξη του καθεστώτος Ερντογάν να μετατρέψει την Τουρκία σε πυρηνική δύναμη θα διαμορφώσει συνθήκες ενός διαφορετικού τοπίου για την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή. Για παράδειγμα, όσα αμερικανικά F-35 θα αποκτήσει η Ελλάδα, όσες γαλλικές φρεγάτες θα αγοράσει, όσα γερμανικά άρματα θα μπορέσει να εξασφαλίσει, ενδεχομένως σε μερικά χρόνια να έχουν «περιορισμένη αξία» για τις αμυντικές δυνατότητές της εάν η Τουρκία φτάσει στο σημείο να γίνει πυρηνική δύναμη.
Λόγω διαφόρων τεχνικών δυσχερειών, αλλά και πολιτικοδιπλωματικών διακυμάνσεων στις σχέσεις των δύο χωρών, η κατασκευή του εργοστασίου ξεκίνησε την άνοιξη του 2018. Το έργοχρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από τη ρωσική εταιρία Rosatom, με κόστος κατασκευής 20 δισ. δολάρια. Η συγκεκριμένη κατασκευάστρια εταιρία είναι η ρωσική κρατική εταιρία ατομικής ενέργειας, η οποία κατέχει μερίδιο 99,2% επί του συνολικού έργου. Για τα επόμενα 25 έτη η Rosatom θα αναλάβει και τη διαχείριση του εργοστασίου. Οι τέσσερις πυρηνικοί αντιδραστήρες (VVER-1200) του θα αξιοποιηθούν σχετικώς για ειρηνικούς σκοπούς, όπως αναφέρεται στη σχετική σύμβαση, ενώ η συνολική ενέργεια που θα παράγουν αντιστοιχεί στο 10% των σημερινών ετήσιων αναγκών της Τουρκίας.
Η πρώτη φάση ολοκλήρωσης αυτού του τόσο σημαντικού έργου για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, και επομένως ενός οροσήμου για την Τουρκία, έχει και σημειολογικό χαρακτήρα. Με βάση ένα τέτοιο σκεπτικό, προγραμματίστηκε να συμπίπτει με την εκατονταετία από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (1923). Συνεπώς αναμένεται να εγκαινιαστεί το πρώτο αυτό στάδιο την άνοιξη του 2023 και αμέσως να ξεκινήσει και η σχετική παραγωγή ενέργειας. Πρόσφατα αναφέρθηκε από τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν πως πιθανόν τα εγκαίνια για την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης να τελέσει ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν. Εκτιμάται πως θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2026.
Και μόνο το γεγονός ότι η Μόσχα αποκτά ενεργειακό έρεισμα στη Μεσόγειο πρέπει να ανησυχήσει τους «φωστήρες» της Δύσης.