”Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεκίνησε μια τετραήμερη περιοδεία σε τρεις ασιατικές χώρες με τελευταίο σταθμό το Πακιστάν μετά τις επισκέψεις του στη Μαλαισία και την Ινδονησία. Ενώ η επίσκεψη σηματοδοτεί την εμβάθυνση των διμερών δεσμών μεταξύ της Άγκυρας και του Ισλαμαμπάντ, έχει ευρύτερες γεωπολιτικές επιπτώσεις που η Ινδία δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει.
Σχέσεις Τουρκίας-Πακιστάν
Η επίσκεψη του Ερντογάν έρχεται σε μια περίοδο που η Τουρκία και το Πακιστάν ενισχύουν τους δεσμούς τους σε πολλούς τομείς, ιδίως στην άμυνα και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Πρόσφατα, το Πακιστάν υπέγραψε συμφωνία για την αγορά τουρκικών πλοίων του πολεμικού ναυτικού, ενισχύοντας περαιτέρω την αμυντική τους συνεργασία. Τον Ιανουάριο, οι δύο χώρες πραγματοποίησαν επίσης τη ναυτική άσκηση Turgutreis-XI στην Ανατολική Μεσόγειο, δείχνοντας τον αυξανόμενο στρατιωτικό συντονισμό τους.
Η Τουρκία έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων του Πακιστάν μέσω αμυντικής συνεργασίας, μεταφοράς τεχνολογίας και συμφωνιών κοινής παραγωγής. Η συνεργασία καλύπτει πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ναυπηγικής ναυπηγικής, της τεχνολογίας drone και των πωλήσεων όπλων. Η Τουρκία έχει προμηθεύσει το Πακιστάν με ελικόπτερα T129 ATAK, κορβέτες κλάσης MILGEM και διάφορα αμυντικά συστήματα, ενισχύοντας τη στρατιωτική υποδομή του Ισλαμαμπάντ. Επιπλέον, τουρκικές αμυντικές εταιρείες, όπως η ASELSAN και η Roketsan, έχουν συμμετάσχει σε κοινές επιχειρήσεις με το Πακιστάν για την ανάπτυξη προηγμένων όπλων. Αυτή η συνεργασία όχι μόνο εμβαθύνει τους στρατηγικούς δεσμούς, αλλά επίσης ενισχύει την εγχώρια αμυντική παραγωγή του Πακιστάν, καθιστώντας το λιγότερο εξαρτώμενο από δυτικούς προμηθευτές.
Ένα άλλο σημάδι της αυξανόμενης συνεργασίας τους στον τομέα της ασφάλειας είναι ο δεύτερος γύρος Αντιτρομοκρατικών Διαβουλεύσεων Πακιστάν-Τουρκίας, που έλαβε χώρα στο Ισλαμαμπάντ μετά από έξι χρόνια. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν σε βασικά ζητήματα όπως η διακοπή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, η πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης και ο έλεγχος του διαδικτυακού εξτρεμισμού. Και οι δύο χώρες μοιράζονται παρόμοιες προκλήσεις ασφαλείας – το Πακιστάν πολεμά την εξέγερση στο Μπαλουχιστάν, ενώ η Τουρκία αντιμετωπίζει τους Κούρδους αυτονομιστές. Αυτό το κοινό έδαφος τους έχει φέρει πιο κοντά στις προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν από κοινού την τρομοκρατία.
Η ανανεωμένη εστίαση στην αντιτρομοκρατική συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Πακιστάν είναι μια βασική πτυχή που θα αναλύσει προσεκτικά η Ινδία. Το Πακιστάν κατηγορείται εδώ και καιρό ότι φιλοξενεί τρομοκρατικά δίκτυα που δρουν εναντίον της Ινδίας. Η Ινδία έχει υποστηρίξει σταθερά μια αυστηρή παγκόσμια στάση για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και τη ριζοσπαστικοποίηση, περιοχές με τις οποίες το Πακιστάν έχει παλέψει στο παρελθόν.
Εάν η Τουρκία παίξει ρόλο βοηθώντας το Πακιστάν να ενισχύσει τους αντιτρομοκρατικούς μηχανισμούς του, θα μπορούσε να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα. Ωστόσο, εάν η συνεργασία επεκταθεί σε στοιχεία θωράκισης που η Ινδία θεωρεί απειλές, οι εντάσεις μπορεί να αυξηθούν.
Η στρατηγική προσέγγιση της Τουρκίας και οι φιλοδοξίες των Brics
Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας είναι η προσπάθειά της να ενταχθεί στο Brics. Η ομιλία του Ερντογάν στην 79η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο δεν ανέφερε το Κασμίρ, κάτι που αποτελεί σημαντική αλλαγή από τις προηγούμενες ομιλίες του που συχνά ζητούσαν δράση του ΟΗΕ για το θέμα. Αυτή η αλλαγή φαίνεται να είναι μέρος του ευρύτερου σχεδίου της Τουρκίας να ενισχύσει τους δεσμούς της με αναδυόμενους οικονομικούς ομίλους, ενώ παράλληλα διαχειρίζεται προσεκτικά τις σχέσεις της με την Ινδία.
Για την Ινδία, η πιθανή είσοδος της Τουρκίας στο Brics έχει τόσο οφέλη όσο και προκλήσεις. Από τη μία πλευρά, μπορεί να ωθήσει τον Ερντογάν να αμβλύνει τη στάση του υπέρ του Πακιστάν για να ταιριάζει με τα υπάρχοντα μέλη της ομάδας, ειδικά την Ινδία.
Από την άλλη πλευρά, η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και οι αυξανόμενοι δεσμοί με την Κίνα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν περιπλοκές στο Brics. Η Ινδία θα παρακολουθεί στενά για να δει πώς η Τουρκία ισορροπεί τη θέση της στο Brics και εάν συνεχίζει να υποστηρίζει το Πακιστάν σε ζητήματα όπως το Κασμίρ.
Νωρίτερα, ως απάντηση στη συνεχή ώθηση της Τουρκίας προς το Πακιστάν και την άσκοπη ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Ινδίας σχετικά με το Κασμίρ, η Ινδία ενίσχυσε τους δεσμούς της με τους περιφερειακούς αντιπάλους της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της Αρμενίας, της Κύπρου και της Ελλάδας
Για χρόνια, ο Ερντογάν ήταν ένας από τους λίγους παγκόσμιους ηγέτες που ανέδειξε το Κασμίρ στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, συχνά απηχώντας την αφήγηση του Πακιστάν. Ωστόσο, η ομιλία του το 2024 παρέλειψε το θέμα εντελώς, σηματοδοτώντας μια αλλαγή στις προτεραιότητες. Από το 2019, οι αναφορές του στο Κασμίρ έχουν αμβλύνει σταδιακά, περνώντας από τα ψηφίσματα με εντολή του ΟΗΕ σε γενικές εκκλήσεις για ειρήνη μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Η περσινή ομιλία του Ερντογάν στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υποδηλώνει μια πιθανή αναβαθμονόμηση της προσέγγισης της Τουρκίας.
Αρκετοί παράγοντες θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτή τη μετατόπιση. Οι αυξανόμενες οικονομικές φιλοδοξίες της Τουρκίας, ιδιαίτερα η προσέγγισή της στο Brics και η στενότερη δέσμευση με την Ινδία, μπορεί να οδηγήσουν σε μια πιο ρεαλιστική εξωτερική πολιτική. Επιπλέον, η εξελισσόμενη στάση της Άγκυρας θα μπορούσε να επηρεαστεί από τις οικονομικές της προκλήσεις και την ανάγκη καλλιέργειας ισχυρότερων εμπορικών δεσμών με την Ινδία, έναν σημαντικό παράγοντα στην παγκόσμια οικονομία.
Αμυντικοί δεσμοί και στρατηγικές ανησυχίες για την Ινδία
Ενώ η ήπια στάση της Τουρκίας στο Κασμίρ μπορεί να φαίνεται θετική εξέλιξη για την Ινδία, οι αμυντικοί της δεσμοί με το Πακιστάν παραμένουν ανησυχητικός. Η πώληση πλοίων του τουρκικού πολεμικού ναυτικού στο Πακιστάν και οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις αντικατοπτρίζουν μια βαθύτερη στρατηγική ευθυγράμμιση. Η αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας παρείχε επίσης τεχνολογία UAV στο Πακιστάν, η οποία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί σε σενάρια ασύμμετρου πολέμου.
Η Ινδία, η οποία ενισχύει τις δικές της ναυτικές και εναέριες δυνατότητες, θα παρακολουθεί στενά αυτές τις εξελίξεις. Οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού του Ινδικού Ναυτικού, συμπεριλαμβανομένης της απόκτησης νέων αεροπλανοφόρων και υποβρυχίων, είναι εν μέρει ως απάντηση στις περιφερειακές αλλαγές στη στρατιωτική ισχύ. Οποιεσδήποτε εξελίξεις στην αμυντική συνεργασία Τουρκίας-Πακιστάν θα εξεταστούν για πιθανές επιπτώσεις στην ασφάλεια.
Η επίσκεψη Ερντογάν ακολουθεί επίσης ένα ευρύτερο μοτίβο αυξημένης διπλωματικής δραστηριότητας για το Πακιστάν. Τους τελευταίους μήνες, το Ισλαμαμπάντ έχει φιλοξενήσει αρκετούς ηγέτες υψηλού προφίλ, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου της Λευκορωσίας, Aleksandr Lukashenko. Αυτές οι επισκέψεις αποτελούν μέρος της προσπάθειας του Πακιστάν να προβληθεί ως βασικός παράγοντας στην περιφερειακή γεωπολιτική, ιδιαίτερα καθώς αντιμετωπίζει οικονομικές προκλήσεις και προκλήσεις ασφάλειας.
Από την σκοπιά της Ινδίας, η ικανότητα του Πακιστάν να προσελκύει τη διπλωματική προσοχή, ιδιαίτερα από χώρες με στρατηγική επιρροή όπως η Τουρκία, είναι ένας παράγοντας που θα αξιολογήσει το Νέο Δελχί όσον αφορά τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπό του στην περιφερειακή σταθερότητα.
Πέρα από το Πακιστάν, η επίσκεψη του Ερντογάν στη Μαλαισία και την Ινδονησία αντανακλά τις αυξανόμενες φιλοδοξίες της Τουρκίας στην Ασία. Η τελευταία του ομιλία της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2024 επέκρινε την κυριαρχούμενη από τη Δύση παγκόσμια τάξη πραγμάτων και ζήτησε μεταρρυθμίσεις στους πολυμερείς θεσμούς, ευθυγραμμίζοντας με το ευρύτερο όραμά του για έναν πολυπολικό κόσμο. Η δέσμευση της Τουρκίας με την ASEAN, την Ένωση Περιβάλλοντος του Ινδικού Ωκεανού και την Brics υποδηλώνει μια στρατηγική στροφή προς τις αναδυόμενες οικονομίες.
Για την Ινδία, αυτό παρουσιάζει τόσο προκλήσεις όσο και ευκαιρίες. Ενώ μια Τουρκία που εστιάζει περισσότερο στην Ασία μπορεί να επιδιώξει βαθύτερους οικονομικούς δεσμούς με την Ινδία, οι παράλληλες δεσμεύσεις της με το Πακιστάν απαιτούν προσοχή. Η τροχιά των σχέσεων της Τουρκίας με την Ινδία θα εξαρτηθεί από το αν η Άγκυρα θα συνεχίσει τις αμυντικές της εταιρικές σχέσεις με το Πακιστάν ή θα επιδιώξει να εξισορροπήσει τις περιφερειακές της ευθυγραμμίσεις.
Απαγόρευση εξαγωγών όπλων της Τουρκίας στην Ινδία
Η σιωπή του Ερντογάν για το Κασμίρ δεν σηματοδοτεί πλήρη ανάπτυξη των δεσμών Ινδίας-Τουρκίας. Η Τουρκία φέρεται να έχει απαγορεύσει οποιεσδήποτε πωλήσεις άμυνας στην Ινδία μετά την ακύρωση από την Ινδία μιας σημαντικής ναυπηγικής σύμβασης με την τουρκική Anadolu Shipyard, μέρος της κοινοπραξίας TAIS. Η συμφωνία 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων αφορούσε την κατασκευή πέντε πλοίων υποστήριξης στόλου για το ινδικό Ναυτικό στο Hindustan Shipyard με τουρκική τεχνολογία και τεχνική υποστήριξη.
Αντίθετα, η Ινδία επέλεξε να προχωρήσει στο έργο τοπικά χωρίς τουρκική συμμετοχή. Ενώ η Ινδία ανέφερε επίσημα την πολιτική της για ενίσχυση της εγχώριας ναυπηγικής ικανότητας, η απόφαση πιστεύεται ότι επηρεάζεται από τη στάση της Τουρκίας υπέρ του Πακιστάν.
Γιατί η Ινδία θα παρακολουθεί στενά
Η επίσκεψη του Ερντογάν στο Πακιστάν είναι κάτι περισσότερο από μια απλή διπλωματική δέσμευση. Είναι μια αντανάκλαση των μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών ρευμάτων, από τις φιλοδοξίες της Τουρκίας για ένταξη στο Brics στην εξελισσόμενη στάση της για το Κασμίρ. Ενώ η παράλειψη του Κασμίρ από τον Ερντογάν στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών σηματοδοτεί μια πιθανή αναβαθμονόμηση της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, η εμβάθυνση των αμυντικών της δεσμών με το Πακιστάν παραμένει ανησυχία για την Ινδία.
Η αντίδραση της Ινδίας πιθανότατα θα είναι πολλαπλή. Θα συνεχίσει να ενισχύει τις δικές της αμυντικές ικανότητες ενώ θα έχει διπλωματικές σχέσεις με την Τουρκία για να διασφαλίσει ότι η Άγκυρα δεν θα παρασυρθεί πολύ στη στρατηγική τροχιά του Πακιστάν. Ταυτόχρονα, η Ινδία θα αξιοποιήσει τη θέση της στο Brics και σε άλλες παγκόσμιες πλατφόρμες για να διαμορφώσει τις μελλοντικές ευθυγραμμίσεις της Τουρκίας.
Σε μια ταχέως εξελισσόμενη παγκόσμια τάξη, όπου οι στρατηγικές συνεργασίες αλλάζουν συνεχώς, η επίσκεψη του Ερντογάν στο Πακιστάν χρησιμεύει ως κρίσιμη στιγμή για την Ινδία να αξιολογήσει, να προσαρμοστεί και να ανταποκριθεί στη μεταβαλλόμενη δυναμική στη Νότια Ασία και πέρα από αυτήν.