Ένα από τα θέματα που έρχονται συχνά στο προσκήνιο είναι η κατάσταση που επικρατεί στις ελληνικές φυλακές ή καταστήματα κράτησης ή σωφρονιστικά καταστήματα. Δεν έχουμε κάποια σχέση με τα συγκεκριμένα καταστήματα και ελπίζουμε να μην αποκτήσουμε στο μέλλον… Παρατηρώντας όλα αυτά τα χρόνια την έξαρση της εγκληματικότητας και τη δράση των διάφορων κακοποιών είχαμε σκεφθεί ότι μπορούν να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα από το ποσοστό των Ελλήνων και των αλλοδαπών στις φυλακές της χώρας μας.
Αναζητήσαμε κάποια επίσημα στοιχεία και βρήκαμε σχετικές αναφορές τόσο από ελληνικές όσο και από ξένες πηγές, σύμφωνα με το protothema.gr.
Τα καταστήματα κράτησης στην Ελλάδα
Σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τα Καταστήματα φυλακών (Καταστήματα κράτησης) στην Ελλάδα είναι τα εξής:
Α. ΕΙΔΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ – ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΦΥΛΑΚΕΣ
Α.Κ.Κ. Αγιάς Χανίων, Α.Κ.Κ. Κασσάνδρας Χαλκιδικής, Α.Κ.Κ. Τίρυνθος Αργολίδος και Κ.Α.Υ.Φ. (Κεντρική Αποθήκη Υλικών Φυλακών) Κορυδαλλού.
Β. ΕΙΔΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΝΕΩΝ
Ε.Κ.Ν.Ν. Αυλώνα, Ε.Κ.Κ.Ν. Βόλου και ΑΣΚΑ Κασαβετείας (Αλμυρός Μαγνησίας)
Γ. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ
Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού και ΚΑΚΤ Ελεώνα Θηβών.
Το όνομα του χωριού Ελεών (ο) της Βοιωτίας, προέρχεται από το αρχαίο Ελεών <έλος (κατά τον Στράβωνα) ή από το ελεών =θάμνος κατά τον Ησύχιο και δεν έχει σχέση με τις λέξεις ελαία και ελιά.
Δ. ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΦΥΛΑΚΕΣ
Κ.Κ. (Νέας) Αλικαρνασσού Ηρακλείου, Κ.Κ. Άμφισσας, Κ.Κ. Γρεβενών, Κ.Κ. Γυναικών Ελεώνα Θήβας, Κ.Κ. Δομοκού, Κ.Κ. Θεσσαλονίκης στα Διαβατά, Κ.Κ. Ιωαννίνων, Κ.Κ. Κεντρικής Μακεδονίας ΙΙΙ στη Νιγρίτα Σερρών, Κ.Κ. Κέρκυρας, Κ.Κ. Κομοτηνής, Κ.Κ. Κορίνθου, Κ.Κ. Κορυδαλλού, Κ.Κ. Κορυδαλλού ΙΙ, Κ.Κ. Κρήτης Ι στη Αγιά Χανίων, Κ.Κ. Κω, Κ.Κ. Λάρισας, Κ.Κ. Μαλανδρίνου Φωκίδος, Κ.Κ. Ναυπλίου, Κ.Κ. Νεάπολης Λασιθίου, Κ.Κ. Πάτρας στον Άγιο Στέφανο, Κ.Κ. Τρικάλων, Κ.Κ. Τρίπολης, Κ.Κ. Χαλκίδας και Κ.Κ. Χίου ενώ υπό κατασκευή είναι οι φυλακές Δράμας.
Η «χωρητικότητα» των ελληνικών φυλακών τον Σεπτέμβριο του 2021 ήταν 10.175 κρατούμενοι ενώ σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της ελληνικής κυβέρνησης, τον ίδιο μήνα του 2021 οι έγκλειστες και οι έγκλειστοι σε αυτές ήταν 11.131, δηλαδή επίπεδο πληρότητας (με βάση την επίσημη «χωρητικότητα») 109,4%.
Ας δούμε μερικά ακόμα ενδιαφέροντα στοιχεία για τις ελληνικές φυλακές
Την 1/2/2021 οι προφυλακισμένοι αποτελούσαν το 23,5% του πληθυσμού των φυλακών. Οι γυναίκες κρατούμενες, την ίδια ημερομηνία, αποτελούσαν το 4,7% του συνολικού πληθυσμού των φυλακών, ενώ οι ανήλικοι/νεαροί κρατούμενοι το 0,3% των φυλακισμένων (1/2/2021) (Πηγή: WRB World Prison Brief).
Εκείνο που μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι ότι την 1/2/2021 το ποσοστό των αλλοδαπών κρατουμένων (foreign prisoners) στις ελληνικές φυλακές έφτανε το 59,9%. Αναζητήσαμε περισσότερα στοιχεία για το θέμα και τα παρουσιάζουμε στη συνέχεια.
Αλλοδαποί κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές – Τι συμβαίνει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Σε έναν άκρως ενδιαφέροντα πίνακα που παρουσιάζουμε στη συνέχεια, βλέπουμε τη διαχρονική εξέλιξη του ποσοστού των αλλοδαπών κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές από το 1984 ως το 2019. Το 1984 το ποσοστό αυτό ήταν 14,9% επί του συνόλου των κρατουμένων. Το 1988 ήταν 22,7%, το 1996, 35,6%, το 1998 εκτινάχθηκε στο 45.2%, πέρασε για πρώτη φορά το 50% το 2009 (51,7%), έφτασε στο πικ του το 2012 (63,2%), έπεσε λίγο τα επόμενα χρόνια, για να φτάσει όμως και πάλι στο υψηλό 59,9% το 2021.
Προφανώς στο σύνολο των κρατουμένων Ελλήνων και αλλοδαπών, δεν συμπεριλαμβάνονται υπόδικοι, φυγόδικοι, ασύλληπτοι κακοποιοί κλπ. Δεν νομίζουμε όμως ότι το ποσοστό αυτό θα άλλαζε δραματικά. Τι γίνεται όμως στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Υπάρχει και σε αυτές πλειοψηφία ή μεγάλος αριθμός αλλοδαπών κρατουμένων; Ας δούμε τα στοιχεία από το WPB, World Prison Brief, ξεκινώντας από τα γειτονικά μας κράτη: Τουρκία 3,8%, Βουλγαρία 2,4%, Σερβία 3,7%, Αλβανία 2,3%, Βόρεια Μακεδονία 7%. Στη δε Ρουμανία, το ποσοστό είναι μόλις 1,1%! Ομολογουμένως, υπάρχει χαώδης διαφορά ανάμεσα στην Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες, στο θέμα του ποσοστού των αλλοδαπών κρατουμένων. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικός είναι ο χάρτης που παρουσιάζουμε και στον οποίο βλέπουμε ότι η χώρα μας είναι στο κόκκινο (ποσοστό αλλοδαπών κρατουμένων > 50%).
Ανάλογα υψηλά ποσοστά υπάρχουν στη Μάλτα (55,7%), στην Αυστρία (51,6%), στην Κύπρο (48,3%) και το Βέλγιο (44,2%).
Ποιες χώρες κατέχουν τα πρωτεία σε αλλοδαπούς κρατούμενους στις φυλακές τους; Η απάντηση θα σας εκπλήξει. Το Λιχτενστάιν (83,3%), το Λουξεμβούργο (73,7%) και κορυφαίο όλων το Μονακό (92,3%).
Βέβαια στο πριγκιπάτο του Αλβέρτου, την 1/1/2022 υπήρχαν μόλις 13 φυλακισμένοι, στο Λιχτενστάιν 11 (όσοι καταδικάζονται στη χώρα αυτή σε φυλάκιση μεγαλύτερη των δύο ετών εκτίουν τις ποινές τους στις φυλακές της Αυστρίας και της Ελβετίας βάσει συμφωνιών) και στο Λουξεμβούργο 685. Στην Ανδόρα όπου το ποσοστό των αλλοδαπών φυλακισμένων είναι 57,4% το σύνολο των κρατουμένων είναι μόλις 46! Πολύ μεγάλο είναι και το ποσοστό αλλοδαπών κρατουμένων στις φυλακές της Ελβετίας (70,1%) με σύνολο φυλακισμένων 6.310 (31/1/2022). Δεν γνωρίζουμε όμως αν οι φυλακές της χώρας φιλοξενούν και κρατουμένους από άλλες χώρες εκτός από το Λιχτενστάιν που αναφέραμε παραπάνω.
Αν δούμε τον άκρως ενδιαφέροντα πίνακα του World Prison Brief με το… ranking των χωρών ανάλογα με τους αλλοδαπούς κρατούμενους που φιλοξενούν, η Ελλάδα κατέχει την, όχι και τόσο τιμητική, πρωτιά ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ακολουθείται από τη Μάλτα, την Αυστρία και την Κύπρο.
Στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. τα ποσοστά αυτά είναι πολύ χαμηλότερα: Εσθονία 33,3%, Σλοβενία 31,6%, Ιταλία 31,6% κλπ. Ενώ μονοψήφια ποσοστά έχουν η Τσεχία (7,6%), η Λιθουανία (2,6%), η Πολωνία (2,6%), η Λετονία (1,5%) και όπως αναφέραμε η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Στη Ρωσία το ποσοστό των αλλοδαπών κρατουμένων είναι 6,2%.
Σε έναν άλλο πίνακα που αφορά το ποσοστό πληθυσμού των φυλακών ανά 100.000 πληθυσμού μιας χώρας στην Ευρώπη προηγείται η Τουρκία με 374 (προφανώς ανάμεσά τους υπάρχουν και πολλοί «αντίπαλοι» του Ερντογάν) και ακολουθούν: η Λευκορωσία με 345, η Ρωσία με 304. Η χώρα μας βρίσκεται στην 31η θέση με 105 κρατουμένους ανά 100.000 κατοίκους. Όσο για τις γειτονικές χώρες; ψηλά βρίσκεται η Αλβανία με 183 και ακολουθούν: Σερβία με 155, Μαυροβούνιο με 150, Βόρεια Μακεδονία με 107, Βουλγαρία με 93 και Κύπρος με 80 κρατούμενους ανά 100.000 κατοίκους.
Όσο για το ποια ευρωπαϊκή χώρα έχει τους περισσότερους κρατούμενους στις φυλακές της η Ρωσία κερδίζει με διαφορά την πρωτιά από την Τουρκία. Στη μεν πρώτη το σύνολο των κρατουμένων είναι 439.453, ενώ στη γειτονική χώρα 314.302. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι τρίτη χώρα στην Ευρώπη στον σχετικό πίνακα είναι η Μεγάλη Βρετανία με 82.176 κρατούμενους. Απέχει δηλαδή πολύ από τις δύο… προπορευόμενες. Η Ελλάδα βρίσκεται στη 17η θέση με 11.131 κρατουμένους.
Ας δούμε όμως κάποια στοιχεία ακόμα. Ποιες χώρες κατέχουν τα πρωτεία στις γυναικείες κρατούμενες, στους ανήλικους κρατουμένους, στο ποσοστό πληρότητας των φυλακών και τη θέση της Ελλάδας στους σχετικούς πίνακες.
Γενικά οι γυναίκες αποτελούν μια μικρή πλειοψηφία στο σύνολο των κρατουμένων. Τα ποσοστά είναι μονοψήφια σε όλη τη Γηραιά Ήπειρο. Εξαίρεση αποτελούν η Ανδόρα (13,1%) που έχει όμως όπως γράψαμε μόλις 46 κρατούμενους, το Σαν Μαρίνο (Άγιος Μαρίνος) με 11,1% αλλά μόλις 9 φυλακισμένους (!) και η Λευκορωσία με 10,8%. Ακολουθούν η Ρωσία με 8,9%, η Τσεχία με 8,5%, το Μονακό με 7,7% και η Ουγγαρία με 7,5%. Η χώρα μας βρίσκεται σχετικά χαμηλά στην 32/57 θέση, με 4,7%. Πιο χαμηλά ακόμα βρίσκονται η Κύπρος με 4,6%, η Τουρκία με 3,9% και η Αλβανία με 1,3%. Στα Νησιά Φερόες και στο Λιχτενστάιν δεν υπάρχει καμία γυναικεία κρατούμενη!
Ένα θέμα που απασχολεί ιδιαίτερα τη χώρα μας τον τελευταίο καιρό είναι η παραβατικότητα και οι εγκληματικές ενέργειες που γίνονται από ανήλικους. Ποιο είναι το ποσοστό των ανήλικων κρατούμενων στην Ελλάδα αλλά και στις γειτονικές χώρες;
Στη χώρα μας το ποσοστό των ανήλικων/νεαρών κρατουμένων κάτω των 18 ετών είναι 0,3%. Στην Τουρκία φτάνει το 0,7%, στην Αλβανία το 0,3%, στη Βουλγαρία το 0,6%, στη Σερβία είναι σχετικά υψηλό (2%) και στη Βόρεια Μακεδονία 0,4%.
Στο ποσοστό πληρότητας των φυλακών προηγείται η Ρουμανία με 120,7%. Ο αριθμός των κρατουμένων ξεπερνά δηλαδή κατά 20,7% τη χωρητικότητα των καταστημάτων κράτησης της χώρας. Ακολουθούν: η Γαλλία με 119,2%, ο Άγιος Μαρίνος με 112,5%, το Βέλγιο με 110,9%, η Τουρκία με 110,6%, η Ιταλία με 110,1% και η Ελλάδα με 109,4% στην 7η θέση. Στην 11η θέση βρίσκεται η Κύπρος με 105,3%, στην 26η θέση η Σερβία (92,2%), στην 39η η Βουλγαρία (78,2%) και στην 42/57 η Αλβανία (74,7%).
Οι χώρες με τη χαμηλότερη πληρότητα στις φυλακές είναι: το Μονακό (13,4%), η Ανδόρα (31,3%), η Αρμενία (39,5%) και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη με 40%. Όλες οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης έχουν ποσοστά πληρότητας στις φυλακές μεγαλύτερα από 50%.
Επίλογος
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και λένε, σχεδόν πάντα, την αλήθεια. Βέβαια μερικές φορές κουράζουν, ιδιαίτερα όσους έχουν αλλεργία στα μαθηματικά. Στις περιπτώσεις που αναφέραμε στο σημερινό μας άρθρο θεωρούμε ότι απεικονίζεται η ωμή πραγματικότητα. Παραβλέποντας τα μικρά ευρωπαϊκά κράτη, η χώρα μας ακολουθεί στη 2η θέση την Ελβετία στο ποσοστό των αλλοδαπών κρατουμένων στις φυλακές της. Και βέβαια θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι ναι μεν οι αλλοδαπό αποτελούν το 59,9% των κρατουμένων στις φυλακές αλλά περίπου και το 10% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.
Όσοι και όσες θέλουν να βρουν περισσότερα στοιχεία για τις συνθήκες κράτησης των αλλοδαπών στις ελληνικές φυλακές, μπορούν να ανατρέξουν στο «Αλλοδαποί Κρατούμενοι στα Ελληνικά Σωφρονιστικά Καταστήματα» της Αγγελικής Πιτσελά, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής του ΑΠΘ και του Χαράλαμπου Καραγιαννίδη, Μεταδιδακτορικού Ερευνητή στο ΑΠΘ (Academia.edu). Πρόκειται για ένα αυτόνομο κεφάλαιο στον Τιμητικό Τόμο για τον Ομότιμο Καθηγητή Εγκληματολογίας Γιάννη Πανούση, με τίτλο: «2020, ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ, ΠΕΡΙΒΛΕΠΤΩΝ ΑΛΕΞΙΦΩΤΩΝ». Τα στοιχεία που παραθέσαμε προέρχονται από το World Prison Brief (https://www.prisonstudies.org) που είναι sελεύθερα διαθέσιμο στο διαδίκτυο.