Τα αποτελέσματα του α’ γύρου των τουρκικών εκλογών αποτέλεσαν αρνητική εξέλιξη για την αντιπολίτευση η οποία ήλπιζε να βάλει τέλος στην 20ετή ηγεσία του Ερντογάν.
Ο 74χρονος ηγέτης της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έχει βασίσει την προεκλογική του καμπάνια στην οικονομική μεταρρύθμιση, την αλλαγή και την αναστροφή των αυταρχικών νόμων του Ερντογάν, υποστηρίζοντας στενότερες σχέσεις με τη Δύση και το ΝΑΤΟ.
Τα γκάλοπ πριν τον α’ γύρο υποδείκνυαν ξεκάθαρο προβάδισμα για τον Κιλιτσντάρογλου. Τελικά, όμως, ο 69χρονος Ερντογάν συγκέντρωσε το 49,5% των ψήφων, με τον Κιλιτσντάρογλου να έχει συγκεντρώσει το 44,9%. Η Τουρκία τώρα ετοιμάζεται για τον β’ γύρο στις 28 Μαΐου.
Σύμφωνα με το CNBC, τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα υπέδειξαν πως η χώρα είναι πιο διχασμένη από ποτέ, ενώ αποκάλυψαν πως παρά την οικονομική κρίση, δεκάδες εκατομμύρια Τούρκων συνεχίζουν να πιστεύουν πως ο Ερντογάν αποτελεί τη μοναδική πολιτική λύση. H Τουρκία όμως βρίσκεται αντιμέτωπη με μία σημαντική κρίση κόστους διαβίωσης, με τον πληθωρισμό στη χώρα να κυμαίνεται κοντά στο 50% και την τουρκική λίρα να έχει απολέσει το 75% της ισοτιμίας της έναντι του δολαρίου την τελευταία πενταετία, όλα τα οποία οφείλονται στην ανορθόδοξη νομισματική πολιτική που έχει επιβάλλει ο Ερντογάν.
Σημειωτέον πως ο Τούρκος Πρόεδρος είχε θητεύσει ως πρωθυπουργός της χώρας μεταξύ του 2003 και του 2014 και ως Πρόεδρος από το 2014 και ύστερα. Το πρώτο, μεγάλο βήμα της πολιτικής του καριέρας ήταν η νίκη του στις δημαρχιακές εκλογές της Κωνσταντινούπολης τη δεκαετία του ‘90. Οι περισσότεροι Τούρκοι και ξένοι αναλυτές είχαν θεωρήσει τον Ερντογάν ως τον κύριο λόγο της μεταμόρφωσης της χώρας σε παγκόσμια αναπτυσσόμενη αγορά.
Οπλισμένος με τις επιτυχίες αυτές, ο Ερντογάν έχει εντείνει το αφήγημα του εθνικισμού, της ασφάλειας και του Ισλάμ ενώ έχει πολλάκις καταφερθεί εναντίον της Δύσης, ενισχύοντας τις σχέσεις του με τον υπόλοιπο μουσουλμανικό κόσμο.
Ο υποψήφιος
Ο Κιλιτσντάρογλου είχε υποσχεθεί μία επιστροφή στις δημοκρατικές αξίες και την ορθόδοξη οικονομική πολιτική. Τόσο ο ηγέτης της αντιπολίτευσης όσο και οι υποστηρικτές του κατηγορούν τον Ερντογάν πως έχει συγκεντρώσει υπερβολική πολιτική δύναμη, ενώ έχει καταπολεμήσει βίαια όποιες διαμαρτυρίες εναντίον του και έχει φιμώσει τα εγχώρια και διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Παρ’ όλα αυτά, ο Κιλιτσντάρογλου έχει -μέχρι τώρα- αποτύχει να «ρίξει» τον Ερντογάν. Ορισμένοι αναλυτές τονίζουν πως τα μειονεκτήματά του ως υποψήφιος, τα λάθη των εταιρειών δημοσκοπήσεων και το μπλοκάρισμα καλύτερων πολιτικών επιλογών από το ΑΚΡ του Ερντογάν αποτελούν ορισμένους από τους λόγους της αποτυχίας αυτής.
Σύμφωνα τον ιδρυτή της συμβουλευτικής Cribstone Strategic Macro, Μάικ Χάρις, «ο Κιλιτσντάρογλου δεν είναι ιδανικός υποψήφιος αλλά θα έπρεπε να είχε κερδίσει, δεδομένης της μείωσης της δημοφιλίας του Ερντογάν και της οικονομικής κρίσης. Το αποτέλεσμα θα κριθεί λίγο πριν το νήμα».
Το κόμμα CHP του Κιλιτσντάρογλου ακολουθεί το μοντέλο διακυβέρνησης του Κεμάλ Ατατούρκ ο οποίος θεωρείται και ως ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας. Το μοντέλο αυτό δεν είναι φίλιο προς τους Μουσουλμάνους οι οποίοι αποτελούν τεράστιο κομμάτι του τουρκικού πληθυσμού, αν και ο Κιλιτσντάρογλου προσπάθησε να «μαλακώσει» τη στάση αυτή μετά από την συμπερίληψη πρώην μελών ισλαμιστικών κομμάτων στην προεκλογική του καμπάνια.
Οι αναλυτές οι οποίοι κατακρίνουν τη συγκεκριμένη επιλογή υποψηφίου υπογραμμίζουν πως το CHP έχει πολλάκις χάσει τοπικές εκλογές εναντίον του ΑΚΡ από τότε που ο Κιλιτσντάρογλου ανέλαβε τα ηνία του κόμματος το 2010. Η πλατφόρμα πολιτικής συνεργασίας του CHP των 6 κομμάτων αποτελεί μία συμμαχία δραματικά διαφορετικών δυνάμεων, τα οποία είναι -επίσης- εύκολο να διασπαστούν.
Τα τελευταία χρόνια υπήρχαν ελπίδες πως ο δημοφιλής δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος είναι μέλος του CHP και έχει πολλές φορές καταφερθεί ανοιχτά κατά του Ερντογάν, θα μπορούσε να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές. Στα τέλη του 2022, όμως, ο Ιμάμογλου συνελήφθη και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια κάθειρξης, ενώ του απαγορεύτηκε η ενασχόληση με την πολιτική λόγω «ύβρεων κατά των δικαστών του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου της χώρας».
Ο Ιμάμογλου και οι υποστηρικτές του έχουν τονίσει πολλές φορές πως οι κατηγορίες είναι ψευδείς και βασίζονται σε πολιτικά συμφέροντα, ενώ αποτελούν προσπάθεια του Ερντογάν για σαμποτάρισμα της αντιπολίτευσης.
Για πολλούς αναλυτές, η ιστορία αυτή αποτελεί απόδειξη της αυταρχικής αλλά και απόλυτης πολιτικής επιρροής του Ερντογάν.
Το 2018, ο σύμβουλος ενός εκ των μικρότερων κομμάτων της τουρκικής αντιπολίτευσης, Σελίμ Σαζάκ, είχε υπογραμμίσει πως «η πολιτική αντιπαράθεση με τον Ερντογάν είναι μία τίμια αλλά άκαρπη προσπάθεια. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητα εμπόδια. Ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει όλη του την πολιτική επιρροή για να παραμείνει στην εξουσία».
Πολλοί αναλυτές, όπως και ο δημοσιογράφος της τουρκικής ιστοσελίδας PolitikYol, Αρντά Τουντσά, υποστηρίζουν πια πως η αντιπολίτευση δεν πρόκειται να κερδίσει τις εκλογές της 28ης Μαΐου.
Το ΑΚΡ του Ερντογάν επίσης κατέλαβε και την πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές, κάτι το οποίο σημαίνει πως «ο Ερντογάν έχει την ευκαιρία να πείσει τους πολίτες πως εάν η αντιπολίτευση κερδίσει, ο Κιλιτσντάρογλου δε θα μπορεί να κάνει τίποτα αφού δε θα έχει τη στήριξη της τουρκικής Βουλής», σύμφωνα με τον Τουντσά.
Παρ’ όλα αυτά, το ποσοστό του 44,9% του Κιλιτσντάρογλου αποτελεί το υψηλότερο οποιουδήποτε άλλου υποψηφίου, όπως τόνισε και ο καθηγητής πολιτικών επιστημών Ορτσούν Σελτσούκ του Luther College της Iowa των ΗΠΑ, προσθέτοντας πως «η αντιπολίτευση, όμως δεν κατάφερε να αρπάξει την ευκαιρία αυτή. Η αύξηση του ποσοστού της είναι σημαντική αλλά δεν είναι αρκετή».
Οικονομική κρίση
Ο Κιλιτσντάρογλου είχε υποσχεθεί οικονομική μεταρρύθμιση, κάτι για το οποίο ήλπιζαν και οι διεθνείς επενδυτές.
Η ελπίδα αυτή, όμως, αποδείχθηκε φρούδα. «Δυστυχώς, φαίνεται πως το 49% των Τούρκων πολιτών ψήφισαν υπέρ της οικονομικής κρίσης», τόνισε ο Χάρις χαρακτηριστικά. «Η νίκη του Ερντογάν κατά τη διάρκεια του α’ γύρου των εκλογών αποτελεί ένα από τα δυσμενέστερα σενάρια για τα τουρκικά assets και τη λίρα», υπογράμμισε ο αναλυτής της Wells Fargo, Μπρένταν ΜακΚένα, ο οποίος αναμένει πως η ισοτιμία των 19,75 λιρών/δολάριο θα κυμανθεί στις 23 λίρες/δολάριο μέχρι τα τέλη Ιουνίου.
Η επικεφαλής οικονομολόγος της European Bank for Reconstruction and Development, Μπεάτα Γιάβορτσικ, τόνισε στο CNBC πως «ο Ερντογάν έχει δώσει προτεραιότητα στην ανάπτυξη έναντι της μακροοικονομικής σταθερότητας. Υπάρχουν όρια στην επιλογή του να αγνοήσει τους βασικούς νόμους της οικονομίας. Η κυβέρνηση της Τουρκίας θα κληθεί, σύντομα, να λάβει ορισμένες πολύ επώδυνες αποφάσεις, όποιος κι αν είναι ο Πρόεδρος».