Τι αναφέρει το Think Tank Foundation for Defense of Democracies
”Ενώ τα αποτελέσματα της πρόσφατης επίσκεψης του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο παραμένουν ασαφή, ένα πράγμα είναι σαφές: οι κορυφαίες προτεραιότητές του φαίνεται να έχουν βαλτώσει.
Μετά τη συνάντησή τους, τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Τραμπ εξέφρασαν προσωπική θέρμη σε κοινή συνέντευξη Τύπου. Ακόμα και η δήλωση του Τραμπ ότι ο Ερντογάν «γνωρίζει για τις νοθευμένες εκλογές καλύτερα από τον καθένα» δεν κατάφερε να χαλάσει την ατμόσφαιρα. Ο Τραμπ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο άρσης των κυρώσεων, υπονοώντας ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να άρουν τους περιορισμούς που εμποδίζουν την Άγκυρα να αποκτήσει το μαχητικό αεροσκάφος F-35 «σχεδόν αμέσως» εάν οι συνομιλίες πάνε ομαλά.
Αλλά η πραγματικότητα είναι λιγότερο ρόδινη. Ο Ερντογάν εξασφάλισε μια χούφτα μικρότερων συμφωνιών – συνεργασία στον τομέα της πολιτικής πυρηνικής ενέργειας, πωλήσεις αεροσκαφών – ενώ το F-35 και άλλα θέματα υψηλού διακυβεύματος – ειδικά η επιθυμία της Άγκυρας να αποκτήσει άδειες παραγωγής για κινητήρες F110 για να τροφοδοτήσει τα εγχώρια παραγόμενα μαχητικά αεροσκάφη πέμπτης γενιάς «Kaan», παραμένει άλυτο.
Για μια επίσκεψη που χαρακτηρίζεται ως η μεγάλη ευκαιρία του Ερντογάν να αξιοποιήσει τη σχέση του με τον Τραμπ σε προηγμένες αμυντικές αγορές, το αποτέλεσμα δεν ολοκληρώθηκε και η κυβέρνηση Τραμπ δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να βιαστεί να ικανοποιήσει την επιθυμία του Ερντογάν να αποκτήσει προηγμένες στρατιωτικές δυνατότητες από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η λίστα επιθυμιών του Ερντογάν συναντά τις κόκκινες γραμμές της Ουάσιγκτον
Η αποτυχία της Τουρκίας να εξασφαλίσει τους κινητήρες F-35 και F110 είναι τόσο απογοητευτική.Αγοράζοντας το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400 το 2019, η Άγκυρα ενεργοποίησε αυτόματες κυρώσεις των ΗΠΑ βάσει του νόμου για την αντιμετώπιση των αντιπάλων της Αμερικής μέσω κυρώσεων (CAATSA). Η κίνηση αυτή κόστισε στην Τουρκία τη θέση της στο πρόγραμμα F-35 και έπληξε ανεπανόρθωτα τη φήμη της στους κύκλους της πολιτικής του ΝΑΤΟ και της Ουάσιγκτον. Από την απόκτηση, η Τουρκία δεν έχει καταβάλει καμία προσπάθεια να απαλλάξει τον εαυτό της από αυτήν την αντίπαλη τεχνολογία.
Εκτός από τα προβλήματα που εγείρει η κατοχή πυραύλων S-400 από ένα μέλος του ΝΑΤΟ, υπάρχουν αυξημένοι φόβοι ότι η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει F-35 εναντίον συμμάχων των ΗΠΑ. Η επιθετικότητα της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο είναι καλά τεκμηριωμένη. Έχει αμφισβητήσει εδώ και καιρό την κυριαρχία των δύο μεσογειακών χωρών με έναν απροκάλυπτα θρασεία και μιλιταριστικό τρόπο. Υπάρχει επίσης το Ισραήλ, ένας άλλος βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ, με τον οποίο η Άγκυρα συνεχίζει να μάχεται εντός της Συρίας για στρατηγική υπεροχή, οδηγώντας τους αναλυτές να αναρωτιούνται αν τα δύο κράτη θα μπορούσαν να εμπλακούν σε στρατιωτική αντιπαράθεση.
Παρά την ύπαρξη παρατεταμένων και περίπλοκων προβλημάτων με την Ουάσινγκτον και τους συμμάχους της, που θέτουν υπό αμφισβήτηση την καλή πίστη της Τουρκίας ως συμμάχου, ο Ερντογάν συνεχίζει να επιμένει στο δικαίωμα της Τουρκίας να αποκτήσει τα F-35 (και άλλον αμυντικό εξοπλισμό που απαγορεύεται επί του παρόντος) κυρίως επειδή έχει καταβάλει προκαταβολή και θεωρεί ότι αυτό είναι το μόνο σχετικό κριτήριο για την παράδοση προηγμένου στρατιωτικού εξοπλισμού.
Αυτό το επιχείρημα αγνοεί τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν στην πραγματικότητα οι πωλήσεις αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού στο εξωτερικό. Όπως γνωρίζουν οι επαγγελματίες του τομέα της άμυνας, η πληρωμή είναι απαραίτητη αλλά ανεπαρκής προϋπόθεση για την απόκτηση. Οι νόμοι, οι κανονισμοί και η επιρροή των εγχώριων ενδιαφερόμενων μερών των ΗΠΑ έχουν μεγάλη βαρύτητα. Όπως το έθεσε ένας παρατηρητής, η προσέγγιση της Άγκυρας αντικατοπτρίζει μια «εξαιρετικά στενή και δικαιωματική» άποψη για τις αμυντικές προμήθειες.
Ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ενίσχυσε αυτή τη στάση μετά την επίσκεψη, προειδοποιώντας ότι εκτός εάν οι ΗΠΑ άρουν τις κυρώσεις, η Τουρκία θα «αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις στο διεθνές σύστημα». Αυτό που δεν προσέφερε ο Φιντάν ήταν εξίσου αποκαλυπτικό: κανένα σχέδιο για την απόσυρση των S-400, καμία δέσμευση για την αντιμετώπιση των ανησυχιών του ΝΑΤΟ σχετικά με τον τουρκικό τυχοδιωκτισμό στην ανατολική Μεσόγειο και καμία αναγνώριση ότι η Τουρκία φιλοξενεί τη Χαμάς, μια ομάδα που έχει χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ ως τρομοκρατική και υπεύθυνη για τη δολοφονία Αμερικανών και Ισραηλινών. Το μήνυμα από την Άγκυρα παραμένει ξεκάθαρο: δώστε μας τον πιο προηγμένο εξοπλισμό σας και μην κάνετε ερωτήσεις.
Το υποκείμενο και σχετικά διακριτικό μήνυμα από την Άγκυρα θα πρέπει να ακουστεί δυνατά και καθαρά από την Ουάσινγκτον και την κυβέρνηση Τραμπ: Η Τουρκία δεν επιδιώκει να αποκτήσει αμερικανική στρατιωτική τεχνολογία επειδή ενδιαφέρεται να γίνει ένας πιο ισχυρός και τρομερός σύμμαχος του ΝΑΤΟ. Ενδιαφέρεται να το κάνει, ώστε να μπορεί να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο, να αναπτύξει τις δικές της δυνατότητες και τελικά να ανταγωνιστεί τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως επεσήμανε ο Φιντάν στις 5 Οκτωβρίου, η αντίληψη της κυβέρνησής του είναι ότι η Τουρκία περικυκλώνεται από συμμαχίες στην ανατολική Μεσόγειο (πιθανώς από την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες) και εάν τέτοια ζητήματα δεν μπορούν να επιλυθούν διπλωματικά, τότε «παραπέμπετε το θέμα στους στρατιωτικούς και ασφαλιστικούς σας θεσμούς».
Παρά την ανειλικρινή διάθεση της Τουρκίας, ο Τραμπ προσέφερε μια σανίδα σωτηρίας στην Άγκυρα. Προσδιόρισε την εξάρτηση της Τουρκίας από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο ως το πιο σοβαρό εμπόδιο για οποιαδήποτε άρση των κυρώσεων ή συμφωνία για τα F-35. Υπαινίχθηκε ότι εάν ο Ερντογάν εγκατέλειπε τη ρωσική ενέργεια, θα μπορούσε να ακολουθήσει «ταχεία άρση των κυρώσεων». Θεωρητικά, εάν αρθούν οι κυρώσεις, η Τουρκία θα μπορούσε να βρει έναν δρόμο για να αποκτήσει τόσο τους κινητήρες F-35 όσο και τους F110 για τα μαχητικά Kaan.
Αλλά τα γεγονότα επί του εδάφους είναι απογοητευτικά. Η Τουρκία παραμένει βαθιά συνδεδεμένη με το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω δύο αγωγών και οι εισαγωγές της έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ στις αρχές του 2025. Υπό την κυριαρχία του Ερντογάν, η εξάρτηση της Τουρκίας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα έχει μόνο αυξηθεί, καθιστώντας τη χώρα τον τρίτο μεγαλύτερο εισαγωγέα ρωσικών ορυκτών καυσίμων μετά την Κίνα και την Ινδία. Ο Ερντογάν μπορεί να μιλάει για διαφοροποίηση, αλλά η χαλάρωση αυτής της εξάρτησης δεν είναι η πολιτική που έχει επιλέξει. Ο Ερντογάν επιβεβαίωσε την απροθυμία του να τερματίσει την εισαγωγή ρωσικών ορυκτών καυσίμων στις 3 Οκτωβρίου. Η ενεργειακή πολιτική της Τουρκίας δεν αντικατοπτρίζει απλώς μια γεωγραφική και οικονομική πραγματικότητα ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία. Πρόκειται για μια ευρύτερη πολιτική σταδιακής στρατηγικής ευθυγράμμισης της Τουρκίας μακριά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ, καθώς αυτό έχει οδηγήσει στην αγορά των πυραύλων S-400, στην άρνησή της να συμμετάσχει στο διεθνές καθεστώς κυρώσεων κατά της Ρωσίας σε απάντηση στην έναρξη του παράνομου πολέμου της κατά της Ουκρανίας, και στη συνεχιζόμενη επιθυμία της Τουρκίας να γίνει μέλος των BRICS και του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO).
Η Άγκυρα θα ήθελε η Ουάσινγκτον να αγνοήσει τέτοιους στρατηγικούς ελιγμούς, να άρει τις υφιστάμενες κυρώσεις που θα άνοιγαν το δρόμο για την Τουρκία να αποκτήσει προηγμένες στρατιωτικές δυνατότητες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, επιτρέποντας στην Άγκυρα να γίνει όχι ένας τρομερός εταίρος για την Ουάσινγκτον, αλλά ένας μελλοντικός ανταγωνιστής – ακόμη και αντίπαλος.
Υπάρχουν ουσιαστικά δύο κύρια πλαίσια που εμποδίζουν την Τουρκία να αποκτήσει αυτό που θέλει και θα πρέπει να διατηρηθούν για το άμεσο μέλλον: οι υφιστάμενες κυρώσεις CAATSA και το Άρθρο 1245 του Νόμου Εθνικής Άμυνας (NDAA) του 2020 που απαγορεύει τις πωλήσεις F-35 στην Τουρκία, εκτός εάν η Άγκυρα αποσύρει τα S-400 και το σχετικό προσωπικό. Δεν προέκυψε καμία τέτοια δέσμευση στις συνομιλίες της Πέμπτης. Ακόμα κι αν ο Τραμπ ήθελε να μηχανευτεί μια έκτακτη εξαίρεση, τα νομικά και πολιτικά εμπόδια θα ήταν μεγάλα.
Τι Έρχεται Στη Συνέχεια
Ο Ερντογάν έφυγε από την Ουάσινγκτον με συμβολικές νίκες, αλλά καμία από τις αμυντικές ανακαλύψεις που επιδίωκε. Η μακροχρόνια προσωπική του σχέση με τον Τραμπ μπορεί να του δώσει χρόνο, αλλά προς το παρόν φαίνεται ότι δεν θα σβήσει τη δομική δυσπιστία στην Ουάσινγκτον ή τα νομοθετικά εμπόδια που έχουν κωδικοποιηθεί στο νόμο.
Ως έχουν τα πράγματα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν κανένα συμφέρον να παραδώσουν προηγμένα στρατηγικά όπλα σε μια χώρα που, με βάση τα περισσότερα μέτρα, παρασύρεται στις τάξεις των αναδυόμενων αντιπάλων. Η παροχή στην Άγκυρα στρατιωτικών δυνατοτήτων θα ενθάρρυνε μόνο την Τουρκία να χαράξει τη δική της πορεία, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των ΗΠΑ ή τις συμμαχικές υποχρεώσεις. Και όταν η Ουάσινγκτον αρνείται, οι Τούρκοι ηγέτες απειλούν να ψάξουν αλλού για τις αμυντικές τους ανάγκες. Η απάντηση θα πρέπει να είναι σαφής: αφήστε τους. Μια κυβέρνηση που υπονομεύει συνεχώς τα συμφέροντα των ΗΠΑ και την ενότητα του ΝΑΤΟ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αξιόπιστα σύμμαχος.”