Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Οι αναφορές του διοικητή των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (SACEUR), στρατηγού Κρίστοφερ Καβόλι για τις απώλειες στο μέτωπο της Ουκρανίας, δεν προσφέρονται απλώς, αλλά επιβάλλουν περίσκεψη και μελέτη. Εγείρουν δε σειρά ζητημάτων, των οποίων η πλημμελής κατανόηση από χώρες θα τις οδηγήσει σε περιπέτειες. Ο κόσμος αλλάζει και ο πόλεμος της Ουκρανίας λειτουργεί ως επιταχυντής. Η Ελλάδα, που παραδοσιακά επιδεικνύει βραδύτητα συλλογικής σκέψης και δράσης, δηλαδή αδυναμία ταχείας προσαρμογής στα νέα δεδομένα, θα μπορούσε να αποδειχθεί μοιραία.
Σε άρθρο του υπογράφοντα και του Δρα Σωτήρη Δημόπουλου (16 Αυγούστου 2021) με αφορμή την αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν είχε αναφερθεί: «Έκτοτε και για πολλά-πολλά χρόνια, ο όρος “ασύμμετρη απειλή” μπήκε στην δυτική καθημερινότητα. Τα πάντα προσαρμόστηκαν σε αυτήν. Τα στρατιωτικά δόγματα, οι εξοπλισμοί, κυρίως όμως ο τρόπος σκέψης ειδικών, εντός ή εκτός εισαγωγικών που για μια ακόμη φορά δεν κατόρθωσε να προηγηθεί και να πείσει για μια απειλή προτού αυτή εκδηλωθεί. Για μια ακόμη φορά ο μηχανισμός, η αμυντική βιομηχανία και η εξοπλιστική δραστηριότητα προσαρμόστηκαν με καθυστέρηση. Και όταν θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι ολοκληρώθηκε αυτή η προσαρμογή, ο κόσμος και οι απειλές που αντιμετώπιζε, είχαν αλλάξει ξανά. Επανήλθε σε πιο συμβατικό πλαίσιο. Με αποτέλεσμα όλοι να ξεσκονίσουν τα παραδοσιακά στρατηγικά τους εγχειρίδια εκ νέου».Έχουμε πλέον 2023. Από το 2021 μέχρι τώρα δεν έχουν γίνει πολλά. Όλοι ομνύουν στον επανεξοπλισμό των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά συστημικά αρνούμαστε να κατανοήσουμε ότι η αμυντική ενδυνάμωση δεν έρχεται απλά και μόνο ξοδεύοντας κολοσσιαία ποσά. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, η οικονομική θυσία δεκάδων δισ. δεν αποφέρει το θεαματικό αποτέλεσμα που θα έπρεπε να αποφέρει σε μια οργανωμένη χώρα.Η Δύση, μέρος της οποίας δηλώνει η Ελλάδα, παραδοσιακά συμπεριφερόταν μετά από κάθε νέα σύγκρουση ωσάν να είχε συντελεστεί κάποια μόνιμη αλλαγή στο διεθνές σύστημα. Είχαμε τη θεοποίηση των «χειρουργικών πληγμάτων» στον πόλεμο του Κόλπου και τις ψευδαισθήσεις που οδήγησαν στο φιάσκο του Αφγανιστάν με σημαία την παπαγαλία για τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Τώρα φθάσαμε στην Ουκρανία. Για μια ακόμη φορά πέφτουμε από τα σύννεφα. Όσοι διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους ισχυριζόμενοι ότι «η ερπύστρια έχει τελειώσει», δηλαδή τα τεθωρακισμένα, τώρα κάνουν στροφή 180 μοιρών. Αποφαίνονται ότι σημειώνεται ολική επαναφορά. Μόνο που κάνουν ξανά λάθος, παπαγαλίζοντας και σε αυτή την περίπτωση, μισές αλήθειες. Διότι στην Ελλάδα αρνούμαστε να αντιληφθούμε ότι οι εκτιμήσεις του Αμερικανού SACEUR ταυτίζονται με το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ. Αυτό δεν ισχύει υποχρεωτικά και για τις υπόλοιπες χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ.
«Εάν κάποιος σου έρθει με άρμα μάχης, καλύτερα να έχεις και εσύ», ανέφερε στην ομιλία του στο δημαρχείο του Αμβούργου ο SACEUR Καβόλι, αν και πρόσθεσε ότι ένα από τα μαθήματα του Ψυχρού Πολέμου είναι ότι αυτό που κυρίως μετράει είναι η ακρίβεια των βλημάτων και η παραγωγική δυνατότητα της αμυντικής βιομηχανίας, προφανώς προς αναπλήρωση των απωλειών. Η τελευταία μπορεί να κρίνει τον πόλεμο και είναι παράγοντας τόσο σημαντικός, όσο και ο αριθμός των διατιθέμενων δυνάμεων.
Βασική αποστολή των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων δεν είναι η εξυπηρέτηση των δογμάτων του ΝΑΤΟ, αλλά η προστασία της εδαφικής κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας. Όποιος βλέπει… κομμουνιστική ρητορική πίσω από αυτή τη διαπίστωση, είναι απλά ανόητος. Οι Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να είναι σε θέση να επιβάλλουν τον σεβασμό, ακόμα κι αν η συμμαχική οπτική είναι κάπως διαφορετική. Η βασική απειλή για τη χώρα προέρχεται από τη σύμμαχο Τουρκία με τα «ειδικά γεωστρατηγικά της χαρακτηριστικά», τα οποία και ταλαιπωρούν την Ελλάδα επί πολλές δεκαετίες. Εδώ δεν ισχύει το «όποιος καεί στον χυλό»;
Απαιτείται η άμεση υιοθέτηση ελληνοκεντρικής οπτικής στην αντιμετώπιση του αμυντικού προβλήματος της χώρας. Αντ’ αυτού, ακόμα και μεγαλόσχημοι ανώτατοι στρατιωτικοί ηγήτορες αντιγράφουν άκριτα όσα διδάχθηκαν σε στρατιωτικά σχολεία και ακαδημίες του εξωτερικού, κυρίως στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα η αυτόνομη ανάπτυξη στρατιωτικής σκέψης, αντί να είναι αυτονόητο, παραμένει ζητούμενο.
Σήμερα, ανακαλύπτουμε ότι τα άρματα μάχης εξακολουθούν να έχουν σημασία. Το ερώτημα είναι εάν ποτέ την έχασαν. Τα δεδομένα της απειλής έχουν όμως αλλάξει, συνεπεία και των τεχνολογικών εξελίξεων. Πού και με ποιον τρόπο εισέρχονται τα τεθωρακισμένα στην εξίσωση; Ο ίδιος ο Καβόλι τόνισε τη σημασία της ακρίβειας των πυρών για την εξουδετέρωση του αντιπάλου. Επίσης, μπορεί να μην «τελείωσε η ερπύστρια», αλλά τα τεθωρακισμένα που έχουν καταστραφεί από Ρωσία και Ουκρανία στον πόλεμο προσεγγίζουν τα 3.000!
Τα άρματα μάχης εξακολουθούν να παίζουν ρόλο, αλλά οι απειλές στις οποίες είναι εκτεθειμένα, απαιτούν την παρουσία τους ως μέρος ενός αμυντικού συστήματος. Μόνα τους είναι απλώς ζήτημα χρόνου να εξουδετερωθούν από κάποιο βλήμα ή UAV συγκριτικά αμελητέου κόστους, ενώ τα άρματα πλέον κοστίζουν 15-20 εκατ. ευρώ το ένα! Το ότι έχουν ακριβύνει τόσο πολύ, καθώς ενσωματώνουν εξαιρετικά προηγμένες τεχνολογίες, τα καθιστά και στόχους υψηλής αξίας για τον αντίπαλο! Τα ίδια δεν ισχύουν και για τα μαχητικά αεροσκάφη;
Το απαγορευτικό κόστος σημαίνει ότι οι μεγάλοι αριθμοί αποτελούν παρελθόν. Όταν απέναντι υπάρχει ένας αντίπαλος που παράγει μαζικά μη επανδρωμένα αεροχήματα, τα οποία μπορεί να στείλει σε σμήνος (swarm) με στόχο το ελληνικό αρματικό δυναμικό, ή να τα προσβάλλει με δικής του κατασκευής βλήματα από δεκάδες χιλιόμετρα, το πρόβλημα είναι αυταπόδεικτο. Ασφαλώς, πανομοιότυπες δυνατότητες πρέπει να αποκτήσει και η ελληνική πλευρά, μαζί με αποτελεσματική άμυνα απέναντι στα πάσης φύσεως UAV και τα περιφερόμενα πυρομαχικά.Όλα χρήσιμα είναι λοιπόν, αρκεί να μπορείς να τα προστατεύσεις. Το πρόβλημα είναι για μια ακόμη φορά το ταμείο, καθώς δεν αντέχει να τα αγοράσει όλα. Με αυτό ως δεδομένο, πώς είναι δυνατόν να «τσακώνονται» πολιτικοί, αναλυτές, ακόμα και στρατιωτικοί; Σκέπτονται με παρωπίδες έχοντας ως προτεραιότητα την ενίσχυση του Όπλου, από το οποίο προέρχονται (Πυροβολικό, Τεθωρακισμένα κ.λπ.); Υποτάσσονται στη βούληση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας, ή ενίοτε έχουν και άλλους, ιδιοτελείς, λόγους για να προωθούν στοχευμένες εξοπλιστικές «προτεραιότητες»;
Δεν είναι λοιπόν αυτοσκοπός το αρματικό δυναμικό. Αυτοσκοπός είναι η βέλτιστη αντιμετώπιση συγκεκριμένης απειλής σε συγκεκριμένο θέατρο επιχειρήσεων. Κοντολογίς, χρειαζόμαστε το καταλληλότερο μείγμα αμυντικών μέσων για την αντιμετώπιση των στρατιωτικών δυνατοτήτων του αντιπάλου. Εν ολίγοις, στο πλαίσιο ενός δεδομένου προϋπολογισμού, καλούμαστε να καλύψουμε αμυντικά τον Έβρο και τα νησιά. Και η βασική επιδίωξη είναι να διαθέτεις τρόπους να «ματώσεις» τον αντίπαλο.
Η δυνατότητα να πλήττεις τον αντίπαλο με ισχυρά και υψηλής ακριβείας πυρά σε μεγάλα βεληνεκή, αποτελεί απαράβατο προαπαιτούμενο. Σύντομα, ο εκσυγχρονισμός των M270 MLRS θα είναι ασύμφορος και με μικρή προσθήκη κονδυλίων θα αγοράζεις HIMARS, χωρίς μάλιστα επιχειρησιακό κενό το διάστημα της αναβάθμισης. Σχεδόν ένα δισ. ευρώ, ενώ παρατάμε στην τύχη τους τους πολλαπλούς εκτοξευτές RM-70, των οποίων το βεληνεκές θα διπλασιάζαμε με το 15-20% του κόστους.
Νέες ναυπηγήσεις προκρίνουν οι Γερμανοί αντί του εκσυγχρονισμού των κορβετών τύπου K130 Braunschweig που άρχισαν να παραλαμβάνουν την τελευταία δεκαετία! Εμείς αγρόν αγοράζουμε ακόμα και για τις MEKO 200HN, μετά από 25-30 χρόνια υπηρεσίας! Το «σπορ» της άμυνας από απλά ακριβό έχει πλέον γίνει πανάκριβο. Άρα, κεφαλαιώδους σημασίας είναι η δυνατότητα εγχώριας παραγωγής και υποστήριξης σε ό,τι είναι δυνατό. Φυσικά δεν πετάς ελαφρά τη καρδία οτιδήποτε. Θέλει πολύ σκέψη και σχεδιασμό σε βάθος χρόνου. Κυρίως όμως θέλει συστημική αντίσταση στη γοητεία των όποιων τεχνολογικών «υπερόπλων»-φετίχ!
Το κάνουν αυτό, ή μήπως ορμούν σαν όρνεα στον ελληνικό εξοπλιστικό προϋπολογισμό επιχειρηματικά συμφέροντα, πουλώντας «προσαρμοσμένες αναλύσεις» για το αμυντικό πρόβλημα και προβάλλοντας πάσης φύσεως δήθεν «ευκαιρίες» για να βάλουν το δάκτυλο στο μέλι; Πού είναι το στιβαρό και καθαρό πολιτικό χέρι που θα επιβάλλει την αυστηρή προτεραιοποίηση της κάλυψης των αμυντικών αναγκών, προστατεύοντας την εθνική άμυνα από έμψυχα ή όχι επικοινωνιακά κατασκευάσματα που προωθούν τις ατζέντες τους;
Θα αντιληφθεί η εκάστοτε κυβέρνηση την ανάγκη να συμβαδίσει η «γεωπολιτική οπτική» στα εξοπλιστικά με πραγματικές αμυντικές ανάγκες; Προϋπόθεση είναι να κατανοήσουν όλοι ότι η εξυπηρέτηση του συμμαχικού συμφέροντος, έπεται του εθνικού. Διότι ούτε αυτό μοιάζει να είναι δεδομένο. Όταν ο SACEUR Καβόλι τονίζει με αφορμή την Ουκρανία την ανάγκη ταχείας αναπλήρωσης των τεραστίων απωλειών της Ουκρανίας, ιδίως στον τομέα των πυρομαχικών, εμείς έχουμε θέσει εκτός μάχης τα ΕΑΣ (Ελληνικκά Αμυντικά Συστήματα) για να κάνουμε όπως-όπως αστική ανάπλαση(!) και απλώς περιοριζόμαστε σε θεωρητικολογίες στα ζητήματα της εγχώριας βιομηχανικής βάσης. Έτσι συντηρούμε την καλή μας φήμη ως πελάτη, αλλά αρνούμαστε πεισματικά να ακολουθήσουμε ό,τι υπαγορεύει το εθνικό μας συμφέρον.