Ρωσία και Τουρκία αναμένεται ν’ αλλάξουν τον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης καθώς ολόκληρες ομάδες χωρών θα διαφοροποιηθούν από τα νέα σχέδια διαμετακόμισης του φυσικού αερίου, γράφει ρωσικό δημοσίευμα.
Η Ρωσία έχει καταλήξει σε μια ιδέα που θα μπορούσε να επηρεάσει ριζικά το οικονομικό τοπίο σ’ ολόκληρη την Ευρώπη (στη φωτογραφία αρχείου του Pavel Golovkin/Reuters, επάνω, Ερντογάν, αριστερά, και Πούτιν).
Οφέλη και απώλειες
Πρόκειται για τη δημιουργία κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία – ένα σύστημα διανομής και περαιτέρω μεταπώλησης ρωσικού φυσικού αερίου, γράφει η ρωσική Vzglyad.
Εάν εφαρμοστεί, το έργο θα αποφέρει τεράστια οφέλη σε μια ομάδα χωρών, ενώ η άλλη ομάδα θα μετρήσει μεγάλες απώλειες.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον του για το έργο που προτείνει η Ρωσία και δήλωσε ότι οι δύο χώρες θ’ αρχίσουν να επεξεργάζονται αυτήν την ιδέα χωρίς καθυστέρηση.
Τα υπουργεία Ενέργειας των δύο χωρών έχουν ήδη λάβει οδηγίες να βρουν κατάλληλο χώρο για την κατασκευή διεθνούς κέντρου διανομής φυσικού αερίου.
Ο Ερντογάν ανέφερε τη Θράκη στο βορειοδυτικό – ευρωπαϊκό – τμήμα της Τουρκίας ως κατάλληλο μέρος για την κατασκευή του κόμβου φυσικού αερίου.
Πολλά μπορεί ν’ αλλάξουν
Το έργο βρίσκεται στα σπάργανα και πολλά πράγματα μπορεί ν’ αλλάξουν καθώς θα προχωρά. Εάν όμως υλοποιηθεί, θ’ αναδιαμορφώσει ριζικά σε πολύ σύντομο χρόνο την ενεργειακή αγορά της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Οι χώρες των οποίων οι οικονομίες είχαν προηγουμένως ωφεληθεί από τη συνεργασία φυσικού αερίου με τη Ρωσία (κυρίως η Γερμανία) θα μετρήσουν τις απώλειες.
Αντίθετα, η Τουρκία, η νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια θα αποκτήσουν πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με φθηνότερο φυσικό αέριο από τη Ρωσία.
«Η Τουρκία δεν θα γίνει απλώς ο μεγαλύτερος κόμβος φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αλλά πιθανότατα και ο μοναδικός κόμβος», δήλωσε ο Σεργκέι Κοντράτιεφ, αναπληρωτής επικεφαλής του οικονομικού τμήματος στο Ινστιτούτο Ενέργειας και Οικονομικών της Ρωσίας.
Σημείωσε ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η Ουκρανία ήταν βασικός παίκτης φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Αλλά επρόκειτο μόνο για έναν διαμετακομιστικό κόμβο αερίου επειδή δεν υπήρχε σταθμός ανταλλαγής στο ουκρανικό έδαφος όπου θα καθορίζονταν οι τιμές. Ωστόσο, η Ουκρανία όχι μόνο λάμβανε φθηνό φυσικό αέριο για τις δικές της ανάγκες, αλλά κέρδιζε δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από τη διαμετακόμιση ρωσικών καυσίμων.
Ερχόταν η γερμανική εποχή
«Από το 2010, η Γερμανία ευνοείται με το φυσικό αέριο χάρη στη λειτουργία του Nord Stream 1. Και μέχρι το 2022, προχωρούσε με επιτυχία προς την ενίσχυση του ρόλου της στο φυσικό αέριο. Ακόμη και πέρυσι, πολλοί ευρωπαίοι ειδικοί ήταν σίγουροι ότι η γερμανική εποχή ερχόταν στην αγορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
»Η Γερμανία υποτίθεται ότι θα γινόταν ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός κόμβος φυσικού αερίου μετά το κλείσιμο του κοιτάσματος του Γκρόνινγκεν το 2024-2025, της σταδιακής υποβάθμισης του εμπορίου άνθρακα και της αύξησης του μεριδίου του φυσικού αερίου λόγω του Nord Stream 2», λέει ο Κοντράτιεφ.
Η σημασία του κόμβου στο Baumgarten της Αυστρίας, όπου το φυσικό αέριο προέρχεται από την Ουκρανία, θα περιοριστεί σε δευτερεύοντες ρόλους.
Ωστόσο, τα γεγονότα του 2022 κατέστρεψαν όλες αυτές τις πρωτοβουλίες. Αρχικά, επιβλήθηκαν κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας και στη συνέχεια κρατικοποιήθηκαν τα περιουσιακά στοιχεία της Gazprom στη Γερμανία.
Ακολούθησε η αναστολή της πιστοποίησης του Nord Stream 2, η εμφάνιση προβλημάτων με την επισκευή γερμανικών στροβίλων και η διακοπή λειτουργίας του Nord Stream 1 και στη συνέχεια η υπονόμευση της υποδομής του υπεράκτιου αγωγού.
Το κέρδος για την Τουρκία
Ποιο θα είναι το κέρδος για την Τουρκία εάν γίνει πραγματικά ο μοναδικός κόμβος φυσικού αερίου στην Ευρώπη; Ας κρατήσουμε μια επιφύλαξη αφού ο ρόλος της Τουρκίας δεν είναι απολύτως σαφής.
Οι ειδικοί μιλούν για δύο πιθανότητες. Είτε η Τουρκία θα είναι χώρα διέλευσης του ρωσικού φυσικού αερίου στα σύνορα με την ΕΕ, είτε το ρωσικό αέριο θ’ αλλάξει ιδιοκτησία ακόμη και στα σύνορα με την Τουρκία, και μετά η Αγκυρα θα το μεταπωλεί, νόμιμα, ως τουρκικό.
Η ρωσική πλευρά, φυσικά, ενδιαφέρεται να πουλήσει η ίδια το φυσικό αέριο, και όχι να το κάνει με μεσάζοντα.
Επομένως, το πρώτο κέρδος της Αγκυρας θα είναι είτε από πληρωμές διαμετακόμισης είτε από κέρδη από τη μεταπώληση ρωσικού φυσικού αερίου.
Επιπλέον, η ίδια η Τουρκία θα μπορεί να διεκδικήσει την αγορά του ρωσικού φυσικού αερίου σε πολύ χαμηλή τιμή.
«Το έχουμε δει αυτό τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Γερμανία. Μια χώρα που είναι σημαντικός αγοραστής και χώρα διέλευσης συνήθως λαμβάνει προμήθειες από την Gazprom με πολύ ελκυστικούς όρους.
Βοήθημα για την οικονομία
»Επομένως, η Τουρκία τα επόμενα χρόνια θα είναι χώρα με μια από τις χαμηλότερες τιμές φυσικού αερίου στην Ευρώπη», λέει με βεβαιότητα ο ειδικός.
Το ρωσικό αέριο θα έρθει στην Τουρκία, κατά πάσα πιθανότητα, μέσω δύο νέων διακλαδώσεων του Turkish Stream συνολικού όγκου 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων.
Είναι επίσης σημαντικό ότι το φθηνό φυσικό αέριο αποτελεί σοβαρό βοήθημα για την οικονομία της χώρας, τη βιομηχανία και την κοινωνική ευημερία. Και αυτό τώρα λείπει πολύ από την τουρκική οικονομία – αυτή τη στιγμή υπάρχει υποτίμηση του τοπικού νομίσματος και υψηλός πληθωρισμός.
Ισως η Τουρκία να μπορέσει ακόμη και να επηρεάσει τον καθορισμό των τιμών του φυσικού αερίου – εάν καταφέρει να συμφωνήσει σε αυτό τόσο με τη Ρωσία όσο και με τους ευρωπαίους καταναλωτές.
Οι χώρες που αγοράζουν ρωσικό αέριο μέσω των νέων αγωγών Turkish Stream θα επωφεληθούν επίσης.
Πρώτα απ’ όλα, αυτές είναι οι βαλκανικές χώρες και οι χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης. Βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, σύμφωνα με τον Κοντράτιεφ, είναι η Ουγγαρία, η Αυστρία και η Ιταλία ως οι μεγαλύτεροι αγοραστές.
Η Ελλάδα και άλλες χώρες
Η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Σερβία και ακόμη και η Σλοβακία μπορούν επίσης να βασιστούν σε αυτό το αέριο.
Ο επικεφαλής της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ, έχει ήδη παραδεχτεί ότι οι προμήθειες φυσικού αερίου, που διακόπηκαν μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις – χαρακτηρισμός του ρωσικού δημοσιεύματος – στον Nord Stream, μπορούν να μεταφερθούν στην Τουρκία.
Οχι μόνο ροές από τη Βαλτική Θάλασσα, αλλά και από την ουκρανική διαδρομή θα μεταφερθούν στη νότια διαδρομή, πιστεύει ο Κοντράτιεφ.
Περίπου 16-17 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ρέουν μέσω της Ουκρανίας σε ετήσια βάση, αλλά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αυτή η διαδρομή θα κλείσει, πιστεύει ο ειδικός.
Κυρώσεις μπορεί να επιβληθούν από την Gazprom ή από το Κίεβο. Δεν μπορούν ν’ αποκλειστούν οι κίνδυνοι καταστροφής της υποδομής διαμετακόμισης στην Ουκρανία.
Σε κάθε περίπτωση, στα τέλη του 2024, η διαμετακόμιση φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα σταματήσει οπωσδήποτε, καθώς λήγει το πενταετές συμβόλαιο.
Πώς θ’ αλλάξει ο χάρτης της Ευρώπης
Πώς θ’ αλλάξει ο χάρτης αερίου της Ευρώπης; Οχι μόνο η Τουρκία και η Γερμανία θα αλλάξουν θέσεις, αλλά ολόκληρες ομάδες χωρών.
Η Ευρώπη θα χωριστεί σε δύο διαφορετικές αγορές. Από τη μια θα είναι η Γερμανία, οι χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία και γενικά οι σκανδιναβικές χώρες, που θα επικεντρωθούν στην προμήθεια ακριβού αμερικανικού LNG και νορβηγικού φυσικού αερίου.
Από την άλλη πλευρά θα είναι τα Βαλκάνια, η Νότια και η Κεντρική Ευρώπη, που θα λαμβάνουν φθηνότερο αέριο από τη Ρωσία μέσω Τουρκίας.
«Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει ότι οι βαλκανικές χώρες και οι χώρες της Νότιας Ευρώπης πλήρωσαν ακριβότερα το φυσικό αέριο από τη Βορειοδυτική Ευρώπη. Τώρα η κατάσταση μπορεί ν’ αλλάξει σε μια εκ διαμέτρου αντίθετη φορά», προτείνει ο Κοντράτιεφ.
Μ’ άλλα λόγια, η Τουρκία και οι χώρες της Νότιας Ευρώπης θα μπορέσουν ν’ αποκτήσουν φθηνά καύσιμα, τα οποία μπορούν ν’ αποτελέσουν τη βάση για μια οικονομική ανάκαμψη, δίνοντας ώθηση στη βιομηχανία και ανεβάζοντας το βιοτικό επίπεδο.
Και στη βόρεια Ευρώπη η κατάσταση θα είναι δύσκολη. «Στη Βορειοδυτική Ευρώπη, θα μπορούσε πράγματι να υπάρξει πτώση του βιοτικού επιπέδου.
Θα υποφέρουν οι βιομηχανίες
»Οι βιομηχανίες έντασης ενέργειας θα υποφέρουν περισσότερο – πρόκειται για τη μη σιδηρούχα και τη σιδηρούχα μεταλλουργία και τις επιχειρήσεις που παράγουν εξοπλισμό γι’ αυτές τις βιομηχανίες. Και οι επιχειρήσεις φαρμακευτικής και μηχανολογίας, για παράδειγμα, θα αντιμετωπίσουν μείωση του κύκλου εργασιών και στασιμότητα, αλλά αυτή θα είναι μια μακρά διαδικασία», λέει η ίδια πηγή.
Αλλά το αν θ’ ανέβει το βιοτικό επίπεδο των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την πολιτική βούληση των κυβερνήσεών τους.
«Μπροστά στα μάτια μας είναι το παράδειγμα της Βουλγαρίας, στην οποία η Ρωσία προσέφερε πολλές φορές κερδοφόρα έργα – τους πυρηνικούς σταθμούς Μπέλενε και τον αγωγό South Stream. Αν δεν είχε χάσει αυτά τα έργα τότε, η Βουλγαρία θα μπορούσε τώρα να έχει εξισωθεί με τη Σλοβακία ακόμη και την Πολωνία όσον αφορά το βιοτικό επίπεδο», πιστεύει ο Σεργκέι Κοντράτιεφ.
Αμοιβαία τα συμφέροντα
Ολοι λένε ότι η Ρωσία είναι που θέλει να πουλήσει τ’ αέριό της σ’ ευρωπαϊκές χώρες. Αλλά μιλάμε επίσης για τα συμφέροντα των ίδιων των ευρωπαϊκών χωρών, για τις οποίες η πρόσβαση σε αξιόπιστες και προβλέψιμες προμήθειες ενεργειακών πόρων από τη Ρωσία είναι σημαντική, λέει με βεβαιότητα ο ειδικός.
«Εάν οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μπορέσουν να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους, τότε θα δημιουργήσουν μια ζώνη σχετικά φθηνού αερίου. Θα είναι ένα είδος νέας αγοράς με κανονικό ανταγωνισμό, όπου θα ανταγωνίζονται ρώσοι και αζέροι προμηθευτές φυσικού αερίου και LNG.
»Μακροπρόθεσμα, μπορεί να προστεθούν προμηθευτές από το Ιράν, καθώς και από τα κοιτάσματα της Τουρκίας και του Ισραήλ», λέει ο Κοντράτιεφ, προσθέτοντας ότι μόνο το αέριο δεν θα είναι αρκετό.
«Για ν’ ανέβει το βιοτικό επίπεδο, πρέπει να γίνουν μεγάλες προσπάθειες, μεταξύ άλλων και από την ίδια την Τουρκία. Το φθηνό φυσικό αέριο, φυσικά, θα βοηθήσει, αυτό είναι ένα επιπλέον ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αλλά δεν αρκεί από μόνο του για να είναι όλα καλά», καταλήγει ο συνομιλητής.