Όσα δήλωνε η νικήτρια των ιταλικών εκλογών για Τουρκία-ΕΕ και ο ρόλος ENI στην εξωτερική πολιτική
Μάριος Πούλλαδος
Η εθνικίστρια Τζόρτζια Μελόνι είναι η μεγάλη νικήτρια των γενικών εκλογών που πραγματοποιήθηκαν στην Ιταλία, στις 25 Σεπτεμβρίου. Μαζί με τον κεντροδεξιό συνασπισμό των «Αδελφών της Ιταλίας» (Fratelli d’Italia) επικεφαλής, τη «Λέγκα» του Ματέο Σαλβίνι και τη «Φόρτσα Ιτάλια» (FI) του Σίλβιο Μπερλουσκόνι ετοιμάζεται να αναλάβει το τιμόνι της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της ΕΕ και μιας από τις πλουσιότερες χώρες του πλανήτη και μέλους της G7.
H Μελόνι ξεκίνησε ήδη τις επαφές για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, με την τελική διαδικασία να αναμένεται να κρατήσει εβδομάδες. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι λογικό να υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις για τον ιδεολογικό χαρακτήρα της νέας κυβέρνησης. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές, που αφορά συγκεκριμένα Ελλάδα-Κύπρο, είναι η στάση της νέας Κυβέρνησης Μελόνι απέναντι στην Τουρκία και γενικότερα οι επιδιώξεις τής Ρώμης στην Ανατολική Μεσόγειο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα ενεργειακά και το μέλλον του αγωγού EastMed.
Πρωτόκολλα Ντράγκι και διμερές εμπόριο
Μετά τις εκλογές στην Ιταλία, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα έχει ουσιαστικά να διαπραγματευτεί με έναν συνασπισμό ο οποίος χρησιμοποιεί δημόσια σκληρή γλώσσα κατά της νεο-οθωμανικής πολιτικής Ερντογάν και κατά του Ισλάμ γενικότερα. Υπενθυμίζεται ότι, τον περασμένο Ιούλιο, ο πρώην Πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι (που αποκάλεσε τον Ερντογάν δικτάτορα), επισκέφτηκε την Άγκυρα. Οι δύο πλευρές υπέγραψαν 9 πρωτόκολλα συνεργασίας, των οποίων η εφαρμογή εκκρεμεί. Το ερώτημα είναι αν αυτά τα πρωτόκολλά θα υλοποιηθούν από τη νέα κυβέρνηση. «Η Τουρκία και η Ιταλία στοχεύουν να ξεπεράσουν φέτος τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια στο εμπόριο, στόχος που, σύμφωνα με όσα είπε ο Ερντογάν τον Ιούλιο, ‘‘θα επιτευχθεί χωρίς προβλήματα’’». Το 2021, το διμερές εμπόριο άγγιξε τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση κατά 23,6% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Η σχέση Καβαλιέρε-Ερντογάν
Πάντως, τρίτος πόλος της συμμαχίας της Μελόνι είναι το κόμμα του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, που εμφανίζεται ως «παραφωνία» σε σχέση με την Τουρκία. Για την ιστορία υπενθυμίζεται ότι η κορύφωση των σχέσεων μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας σημειώθηκε την εποχή του «Καβαλιέρε» ως πρωθυπουργού, όταν ο Ερντογάν ήταν ο ίδιος πρωθυπουργός και οι δυο τους δημιούργησαν μια φιλία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Ο Ερντογάν και ο Μπερλουσκόνι πήγαν μαζί στο γήπεδο, αυτοπροσδιορίστηκαν ως «μεγάλοι φίλοι» και ο Μπερλουσκόνι πίεσε για την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρώπη και έγινε κουμπάρος του γιου του Τούρκου ηγέτη, Μπιλάλ, και συμμετείχε στην ορκωμοσία του Ερντογάν το 2018. Παρ’ όλα αυτά, το παρελθόν του Μπερλουσκόνι συγκρούεται με τις θέσεις της «Λέγκας του Βορρά» και του κόμματος της Μελόνι, «Αδέλφια της Ιταλίας».
Πυρά Μελόνι σε Ερντογάν
Σε γενικό πλαίσιο, ο τουρκικός Τύπος είδε με προβληματισμό τη νίκη της Μελόνι και υπάρχει σοβαρός λόγος. Στο παρελθόν, και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 2021, τα «Αδέλφια της Ιταλίας» πραγματοποίησαν μια εκδήλωση με τίτλο «Η Τουρκία του Ερντογάν». Καλώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση να «ξυπνήσει» απέναντι στην Τουρκία, η Μελόνι δήλωνε «Οι ‘‘Αδελφοί της Ιταλίας’’ πιστεύουν ότι η Τουρκία δεν είναι μέρος της Ευρώπης όπως την καταλαβαίνουμε από την άποψη της ιστορίας, της γεωγραφίας και του πολιτισμού». Κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι ενθάρρυνε Τούρκους και Μουσουλμάνους στην Ευρώπη να «αποικίσουν» την ήπειρο κάνοντας παιδιά και χτίζοντας τζαμιά και πολιτιστικά κέντρα. Στην ίδια ομιλία είπε: «Ο Ερντογάν έχει εντείνει την ισλαμιστική του ατζέντα τα τελευταία χρόνια, περιορίζοντας τις ελευθερίες και μεταμορφώνοντας μέρη πολύτιμα για τον Χριστιανισμό, όπως η Αγία Σοφία. Εκβίασε την Ευρώπη παίρνοντας δισεκατομμύρια ευρώ από την ΕΕ για να ανακόψει τη ροή προσφύγων από τη Συρία και οικονομικών μεταναστών από την υπόλοιπη Ασία. Ξεκίνησε μια επεκτατική πολιτική στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο, από τη Συρία μέχρι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, από τα νερά γύρω από την Ελλάδα και την Κύπρο μέχρι τη Λιβύη. Ακολούθησε μια επιθετική εξωτερική πολιτική εμπνευσμένη από το νεο-οθωμανικό όραμα».
Συνεχίζοντας να στοχοποιεί την Άγκυρα, η Μελόνι τάχθηκε κατά της ένταξης της Τουρκία στην Ε.Ε: «Οι σχέσεις μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας πρέπει να επανεξεταστούν γρήγορα και υπό το πρίσμα τού τι συνέβη τους τελευταίους μήνες. Δεν μπορούμε πλέον να δεχτούμε τον εκβιασμό των μεταναστών εναντίον ενός κράτους μέλους όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα», είπε.
27657585_1529837177115571_8430308376629246049_n.jpg
Από εκδήλωση του κόμματος της Μελόνι κατά της Τουρκίας
Σαλβίνι και EastMed
Το άλλο κόμμα με το οποίο θα σχηματίσει κατά πάσα πιθανότητα Κυβέρνηση η Μελόνι είναι η «Λέγκα του Βορρά» του Ματέο Σαλβίνι. O ίδιος σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Israel Hayom (30/8/22) δήλωσε πως εν μέσω ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη πρέπει να ξαναρχίσει ο αγωγός EastMed-Poseidon, που θα συνδέσει την Ιταλία με το Ισραήλ. Στο προεκλογικό της πρόγραμμα η «Λέγκα» είχε επίσης ξεκάθαρη θέση για κατασκευή του αγωγού.
Tον Απρίλιο του 2022, σε συζήτηση που έγινε στην Ιταλική Βουλή, έθεσαν ζήτημα EastMed και την ίδια ώρα υπογράφτηκε από κοινού υπόμνημα με του «Αδελφούς της Ιταλίας», που έθετε αφενός ζήτημα διπλασιασμού των ποσοτήτων αερίου μέσω του αγωγού ΤΑΡ, ενώ παράλληλα καλούσε την Κυβέρνηση να προβεί σε όλα τα απαραίτητα μέτρα σε διεθνές επίπεδο για συμμετοχή της Ιταλίας στον αγωγό φυσικού αερίου EastΜed-Poseidon.
Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει κανείς να λάβει υπ’ όψιν ότι η σημασία της Τουρκίας για την Ιταλία δεν περιορίζεται στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς η Τουρκία παίζει έναν σημαντικό ρόλο όσον αφορά το φυσικό αέριο που προέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν με το έργο TAP.
Ο ρόλος της ENI
Σε γενικό πλαίσιο, η υλοποίηση μιας πολιτικής μπορεί να διαφέρει από το ρητορικό επίπεδο μέχρι την υλοποίηση. Ειδικά σε θέματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική υπάρχουν, πάντοτε, απρόβλεπτες μεταβλητές, αλλαγή συσχετισμών και συμφερόντων που οδηγούν στις αναγκαίες προσαρμογές. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να δούμε ποιο θα είναι το στίγμα της νέας ιταλικής κυβέρνησης στην εξωτερική πολιτική. Στην Ιταλία υπάρχει μια διαδεδομένη εκτίμηση που θέλει την ιταλική ΕΝΙ ν’ αποτελεί καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Πιστεύεται, μάλιστα, ότι ο αντίκτυπός της είναι τόσο μεγάλος, που μπορεί να αμβλύνει ορισμένες από τις προσδοκίες των κυβερνήσεων». Το ζήτημα της έλλειψης ξεκάθαρης εξωτερικής πολιτικής της Ιταλίας έθεσε εύστοχα πρόσφατα σε συνέντευξή του στο Il Riformista (31/08/22) ο καθηγητής Στέφανο Σιλβέστρι, πρώην πρόεδρος του Iai (Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων), του οποίου είναι τώρα επιστημονικός σύμβουλος και διευθυντής σύνταξης των International Affairs. «Υπάρχει μια πολιτική, αυτή της ENI, ως συνήθως και δικαίως, αλλά μετά από αυτή δεν υπάρχει τίποτα. Κάποια στιγμή ήμασταν σύμμαχοι της Τουρκίας. Τώρα με ποιους είμαστε; Δεν είμαστε σύμμαχοι, για να παραμείνουμε στη Μεσόγειο, ούτε με την Τουρκία ούτε με την Ελλάδα».
Στην Κυπριακή ΑΟΖ η ιταλική ENI διατηρεί ακόμα συμφέροντα, τα οποία δεσμεύτηκε να υπερασπιστεί μετά το φιάσκο στο οικόπεδο 3 και την εκδίωξη του γεωτρύπανου από τους Τούρκους. Η Λευκωσία φρόντισε να ανοίξει νέα κανάλια επικοινωνίας με τον νέο κυβερνητικό Συνασπισμό της Ιταλίας ή θα περιμένουμε για μετά τις Προεδρικές Εκλογές;