Αξιωματούχοι που υποστηρίζονται από τη Ρωσία σε τέσσερις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας έχουν κηρύξει τα αυτοαποκαλούμενα δημοψηφίσματα για την ένταξη στη Ρωσία.
Υπάρχουν τα προηγούμενα της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία, αλλά αυτό είναι κάτι διαφορετικό, καθώς και οι τέσσερις περιοχές βρίσκονται σε πόλεμο. Το BBC επιχειρεί να δώσει μερικές απαντήσεις σε ερωτήματα για τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία:
Τι συμβαίνει και γιατί τώρα;
Μετά από σχεδόν επτά μήνες πολέμου, ο Ρώσος Βλαντιμίρ Πούτιν βρίσκεται στα άκρα. Η Ουκρανία με την αντεπιθέσεις έχει ανακαταλάβει εκτάσεις εδάφους που καταλήφθηκαν τους μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου.
Δέχεται πίεση από τους σκληροπυρηνικούς να απαντήσει και η υποστήριξη δημοψηφισμάτων τύπου Κριμαίας παρέχει στους επικριτές του μια απάντηση. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης δημοσιεύουν ήδη δημοσκοπήσεις που υποστηρίζουν ευρεία υποστήριξη για ένταξη στη Ρωσία, αλλά είναι τόσο ψευδείς όσο οι ψηφοφορίες που διεξάγονται εν μέσω πολέμου, χωρίς τον κατάλληλο έλεγχο ή τη νομιμότητα, σημειώνει το BBC.
Ακριβώς όπως η ψήφος στην Κριμαία το 2014 απορρίφθηκε ως μια προσποίηση από τη διεθνή κοινότητα, έτσι τα δημοψηφίσματα καταδικάστηκαν ήδη από τους ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας.
Αλλά ο Πρόεδρος Πούτιν μπορεί να αισθάνεται ότι η κήρυξη των κατεχόμενων περιοχών ως ρωσικά εδάφη θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία του πολέμου, καθώς θα του επιτρέψει να πει στους δυτικούς υποστηρικτές της Ουκρανίας να σταματήσουν να παρέχουν όπλα. Ειδικά οι αμερικανικοί εκτοξευτές πυραύλων Himars έχουν πλήξει σκληρά τις ρωσικές δυνάμεις.
Ο Ρώσος αναλυτής Αλεξάντερ Μπάουνοφ λέει ότι η ελπίδα της Ρωσίας είναι ότι η Δύση θα κολλήσει στη σκέψη να πολεμήσει σε αυτό που η Ρωσία θεωρεί έδαφός της.
Τι κάνει με τα δημοψηφίσματα;
Για πέντε ημέρες, από τις 23 έως τις 27 Σεπτεμβρίου, τέσσερις περιοχές της Ουκρανίας που είναι εν μέρει ή σχεδόν πλήρως κατεχόμενες από τη Ρωσία θα πραγματοποιήσουν αυτοαποκαλούμενα δημοψηφίσματα, με ψηφοφορία είτε αυτοπροσώπως είτε εξ αποστάσεως.
Η ψηφοφορία αφορά την ένταξη στη Ρωσική Ομοσπονδία και τον εγκατεστημένο από τη Ρωσία επικεφαλής της περιφέρειας Χερσώνα στο νότο. Ο Βλαντιμίρ Σάλντο είπε ότι η ενσωμάτωση στη Ρωσία θα «ασφαλίσει το έδαφός μας και θα αποκαταστήσει την ιστορική δικαιοσύνη».
Η περιφερειακή πρωτεύουσα, η πόλη Kherson, δεν είναι ασφαλές μέρος αυτή τη στιγμή, με τους Ρώσους στρατιώτες να αγωνίζονται να συγκρατήσουν μια μεγάλη ουκρανική αντεπίθεση. Το κτίριο της κεντρικής διοίκησης χτυπήθηκε από σειρά πυραύλων μόλις την περασμένη εβδομάδα.Ένα ασφαλές δημοψήφισμα δείχνει αδύνατο.
Έπειτα, υπάρχει η πρωτεύουσα της Ζαπορίζια, η οποία παραμένει στα χέρια της Ουκρανίας, οπότε οποιαδήποτε ψηφοφορία για την προσάρτηση αυτής της περιοχής δεν έχει νόημα.
Το Ντόνετσκ στα ανατολικά είναι μόνο το 60% υπό ρωσική κατοχή και σε μεγάλο βαθμό στο επίκεντρο της σύγκρουσης, ενώ η Ρωσία ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του Λουχάνσκ στα βορειοανατολικά, παρότι έχει αρχίσει να χάνει εδάφη.
Μεγάλο μέρος του προπολεμικού πληθυσμού έχει εγκαταλείψει τον πόλεμο. Ο επικεφαλής της ρωσικής αρχής στο Ντόνετσκ, Ντένις Πουσίλιν, διέταξε μαζική εκκένωση λίγες μέρες πριν από την εισβολή.
Οι ηγέτες υποστηριζόμενοι από τη Ρωσία μπορεί να ήθελαν να διεξάγουν ψηφοφορίες εδώ και αρκετούς μήνες, αλλά αυτή η απόφαση μόλις τρεις ημέρες νωρίτερα δείχνει μια απόγνωση.
Σύμφωνα με τα λόγια του Γάλλου Εμανουέλ Μακρόν: «Η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο, εισέβαλε σε αυτή την περιοχή, βομβάρδισε τους ανθρώπους, έκανε τους ανθρώπους να φύγουν και τώρα λένε ότι σε αυτήν ακριβώς την περιοχή θα διοργανώσει δημοψήφισμα».
«Βλέπουμε ότι οι ντόπιοι πληθυσμοί είναι όλοι υπέρ της επιστροφής στην Ουκρανία, και αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει τόση αντίσταση στο αντάρτικο κίνημα σε αυτά τα εδάφη, οπότε αυτά τα δημοψηφίσματα είναι καταδικασμένα», δήλωσε στο BBC ο σύμβουλος του υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας, Γιούρι Σακ.
Τι συμβαίνει μετά την προσάρτηση;
Όλα είναι τόσο διαφορετικά από το 2014. Ο ρωσόφιλος ηγέτης του Ντόνετσκ κάλεσε τον κ. Πούτιν να απαντήσει σε μια θετική απόφαση μετά τις 27 Σεπτεμβρίου – «για την οποία δεν έχουμε καμία αμφιβολία» – να θεωρήσει ότι θα γίνει μέρος της Ρωσίας.
Ο Ρώσος πρόεδρος πιθανότατα θα αποφασίσει την προσάρτηση και των τεσσάρων περιοχών, αλλά ελάχιστα θα αλλάξουν επί τόπου καθώς η αντεπίθεση της Ουκρανίας θα συνεχιστεί.
Η Ρωσία μπορεί κάλλιστα να απαιτήσει από τις χώρες του ΝΑΤΟ να σταματήσουν να εξοπλίζουν την Ουκρανία, αλλά καμία από αυτές δεν θα αναγνωρίσει τα δημοψηφίσματα. Όπως επισημαίνει το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου, η Ουκρανία έχει ήδη πλήξει ρωσικούς στρατιωτικούς στόχους στην Κριμαία και δεν υπήρξαν ρωσικά αντίποινα.
Θα κινητοποιηθεί η Ρωσία;
Μέχρι τώρα, ο πρόεδρος της Ρωσίας δεν έχει κηρύξει επισήμως πόλεμο, χαρακτηρίζοντας αυτή την εκστρατεία ως «ειδική στρατιωτική επιχείρηση». Αυτό εμπόδισε την πλήρη κινητοποίηση και υπάρχει κάποια συζήτηση ότι μπορεί να είναι στα πρόθυρα να κάνει αυτό το βήμα.
Ενώ οι τέσσερις περιφέρειες ανακοίνωναν τις ψευδοψηφοφορίες τους, η Κάτω Βουλή της Ρωσίας έσπευσε να αλλάξει τον νόμο που εισάγει τις έννοιες της «επιστράτευσης» και της «ώρας πολέμου» στον ποινικό κώδικα – με αυστηρές ποινές για λιποταξία, παράδοση ή απουσία χωρίς άδεια.
Η κινητοποίηση μπορεί τώρα να είναι στο τραπέζι, αλλά όχι άμεσα.
Ο κ. Πούτιν δίνει σήμα στους εναπομείναντες συμμάχους του ότι προσπαθεί να τερματίσει τον πόλεμο. Ο πρόεδρος της Τουρκίας είπε ότι του είπε μάλιστα ότι προσπαθεί να το κάνει το συντομότερο δυνατό.
Ωστόσο, εάν αυτό δεν λειτουργήσει, ο Αλεξάντερ Μπάουνοφ πιστεύει ότι τότε θα μπορούσε να κατηγορήσει άλλους και να μετατρέψει την εισβολή του στην Ουκρανία σε αμυντικό πόλεμο. Η Μόσχα θα ήλπιζε τότε να νομιμοποιήσει τη σύγκρουση για τους απλούς Ρώσους και να λάβει περαιτέρω μέτρα.
Υπάρχει πυρηνικός κίνδυνος;
Οι Ρώσοι απειλούν τακτικά με τη χρήση του πυρηνικού οπλοστασίου της χώρας, ιδιαίτερα τώρα που οι ένοπλες δυνάμεις τους χάνουν στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία. Έχουν επίσης περιγράψει την εκστρατεία στην Ουκρανία ως έναν πόλεμο δια μέσω αντιπροσώπων (proxy war) με το ΝΑΤΟ, παρόλο που οι δυτικοί ηγέτες ήταν εξαιρετικά προσεκτικοί για να αποφύγουν την άμεση σύγκρουση.
Ο αναπληρωτής επικεφαλής του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, εξέπεμψε μια αραιά συγκαλυμμένη απειλή την Τρίτη, όταν είπε ότι μετά την προσάρτηση οποιαδήποτε καταπάτηση στο ρωσικό έδαφος θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί από «όλες τις δυνάμεις αυτοάμυνας».
Η Ρωσίδα Μαργαρίτα Σιμονιάν προχώρησε παραπέρα, λέγοντας ότι τα πλήγματα στο ρωσικό έδαφος θα μετατραπούν σε «έναν πλήρη πόλεμο μεταξύ της Ουκρανίας και του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας, λύνοντας τα χέρια της Ρωσίας».
Ο συντηρητικός βουλευτής του Ηνωμένου Βασιλείου, Bob Seely, ο οποίος μόλις επισκέφτηκε το Κίεβο, πιστεύει ότι η πυρηνική απειλή είναι σε μεγάλο βαθμό μια απειλή για εκφοβισμό και φόβο της Δύσης να σταματήσει την προμήθεια όπλων από την Ουκρανία.
Αλλά προειδοποιεί για τον κίνδυνο να γίνει αυτοεκπληρούμενη προφητεία, ώστε η Ρωσία να δικαιολογήσει τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων «σε τέτοιο βαθμό για τον εαυτό της που τελικά γίνεται μια λογική απάντηση, όσο κι αν δεν πιστεύουμε ότι είναι λογική απάντηση».