Τρομοκρατικό χτύπημα ή αυτοθυσία; Οι Αρμένιοι δεν ξεχνούν τους 5 της Λισαβόνας που έπεσαν νεκροί σαν σήμερα πριν από 39 χρόνια στέλνοντας μήνυμα για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους.
Γενοκτονία των Αρμενίων: Δεν ήταν τρέλα αλλά θυσία! Η μέρα που 5 μαχητές ανατίναξαν την τουρκική πρεσβεία! – Τρομοκρατικό χτύπημα ή αυτοθυσία; Οι Αρμένιοι δεν ξεχνούν τους 5 της Λισαβόνας που έπεσαν νεκροί σαν σήμερα πριν από 39 χρόνια στέλνοντας μήνυμα για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους.
Κάποιοι το θεώρησαν τρομοκρατική επίθεση! Τα ονόματά τους όμως κοσμούν το πάνθεον των Αρμενίων ηρώων. Γιατί η αυτοθυσία τους άνοιξε δρόμους για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους.
Η Αρμενική Εθνική Επιτροπή Ελλάδας αναφέρει σε ανάρτησή της στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. «Συμπληρώνονται σήμερα 39 χρόνια από την αυτοθυσία των πέντε ηρώων του Αρμενικού Επαναστατικού Στρατού στην πρωτεύουσα της Πορτογαλίας».
Ήταν 27 Ιουλίου του 1983.
«Πέντε νέοι, ο Σετράκ, ο Αρά, ο Σαρκίς, ο Βατσέ και ο Σιμόν καταλαμβάνουν και ανατινάζουν την τουρκικη πρεσβεία στην Λισσαβόνα. Αυτή η ηρωική τους πράξη συνέβαλλε σημαντικά στις προσπάθειες αναγνώρισης και καταδίκης της Γενοκτονίας που διέπραξε η Τουρκία σε βάρος του Αρμενικού λαού το 1915. Τιμή και δόξα στους πέντε ήρωες της Λισαβόνας», αναφέρει η Επιτροπή.
Στην επίθεση έχασε τη ζωή του ο επιτετραμμένος Γιουρτσέβ Μιχτσίογλου και η σύζυγος του Τζαχιντέ Μιχτσίογλου ενώ όλοι οι Αρμένιοι μαχητές σκοτώθηκαν.
«Αποφασίσαμε να ανατινάξουμε αυτό το κτίριο και να παραμείνουμε στην κατάρρευση. Αυτό δεν είναι αυτοκτονία, ούτε μία έκφραση παραφροσύνης, αλλά περισσότερο η θυσία μας στον βωμό της ελευθερίας», ανέφερε η ομάδα των 5, η οποία απέδωσε την επίθεση στην άρνηση της Τουρκίας και των συμμάχων της για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Γι’αυτό υπάρχει πολύς κόσμος εκτών των Αρμενίων που θεωρούν την πράξη τους ως αυτοθυσία και όχι τρομοκρατία.
Μάλιστα έχει γραφτεί και τραγούδι στη μνήμη των πέντε Αρμενίων μαρτύρων, το οποίο ερμηνεύτηκε από τον θρυλικό Karnig Sarkissian.
Αρμενικός μυστικός στρατός για την απελευθέρωση της Αρμενίας
Η ASALA ήταν μυστικός στρατός για την απελευθέρωση της Αρμενίας. Επρόκειτο για ένοπλη ομάδα που σχηματίστηκε το 1975 για να αναγκάσει την Τουρκία να παραδεχτεί την ενοχή της για τη γενοκτονία των Αρμενίων του 1915–16. Κατά την ίδρυσή της, οι δηλωμένοι στόχοι της ομάδας ήταν να αναγκάσει την τουρκική κυβέρνηση να αναγνωρίσει τη γενοκτονία, να πληρώσει αποζημιώσεις και να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός αρμενικού κράτους.
Ο Αρμενικός Μυστικός Στρατός για την Απελευθέρωση της Αρμενίας (ASALA) ιδρύθηκε το 1975 από τον Hagop Hagopian, έναν Αρμένιο που γεννήθηκε στο Λίβανο και είχε εμπλακεί με παλαιστινιακές ομάδες αντίστασης στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ορισμένες πηγές ισχυρίζονται ότι ο Hagopian ήταν μέλος του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PFLP) και ότι το PFLP βοήθησε στη χρηματοδότηση της αρμενικής ομάδας. Όπως και το PFLP, η ASALA ήταν μαρξιστική στην ιδεολογία .
Η ASALA ξεκίνησε με 6 ή 7 μέλη, και στο αποκορύφωμά της, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, μπορεί να είχε περίπου 100 ενεργά μέλη και συμπατριώτες.
1975: Η πρώτη επίθεση της ASALA ήταν ο βομβαρδισμός του γραφείου του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών στη Βηρυτό του Λιβάνου. Κανείς δεν τραυματίστηκε στην επίθεση.
1976: Η επόμενη επίθεση της ομάδας – η δολοφονία του Oktay Cirit, του πρώτου γραμματέα της τουρκικής πρεσβείας στη Βηρυτό,. Τότε καθιέρωσε τη δολοφονία ως πρωταρχική τακτική.
Μέσα στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η ASALA διέπραξε μια σειρά επιθέσεων εναντίον Τούρκων διπλωματών σε όλο τον κόσμο. περισσότεροι από 30 διπλωμάτες και μέλη των οικογενειών τους δολοφονήθηκαν μεταξύ 1975 και 1984. Αξίζει να σημειωθεί, ότι παράλληλα με την ASALA δρούσε μια άλλη ένοπλη ομάδα της Αρμενίας, που αποκαλούταν «Οι κομάντο της Αρμενικής Γενοκτονίας» (JCAG), που αργότερα έγινε ο Αρμενικός Επαναστατικός Στρατός (ARA). Η συγκεκριμένη ομάδα πραγματοποιούσε επίσης δολοφονίες κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου.
Η εκστρατεία δολοφονίας προσέλκυσε τη διεθνή προσοχή και μέχρι το 1980 η ASALA είχε αρχίσει να λαμβάνει σημαντική παράνομη υποστήριξη από την αρμενική κοινότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.
Οι σφοδρότερες βομβιστικές επιθέσεις
Σε αντίθεση με το JCAG / ARA, η ASALA πραγματοποίησε δεκάδες βομβαρδισμούς. Μεταξύ 1980 και 1982, η ASALA ξεκίνησε αρκετές εκστρατείες βομβαρδισμού στην Ελβετία και τη Γαλλία με σκοπό την απελευθέρωση συντρόφων που φυλακίστηκαν σε αυτές τις χώρες. Οι βομβιστικές επιθέσεις τραυματίστηκαν δεκάδες άνθρωποι και αρκετοί Αρμένιοι απελευθερώθηκαν από τη φυλακή ως απάντηση.
Τις περισσότερες φορές, η ASALA στόχευε τούρκικα ιδρύματα. Οι πιο καταστροφικές επιθέσεις του πραγματοποιήθηκαν ήτανστο αεροδρόμιο Esenboga στην Άγκυρα της Τουρκίας, στις 7 Αυγούστου 1982, και στο μετρητή της Turkish Airlines στο αεροδρόμιο Orly της Γαλλίας στις 15 Ιουλίου 1983. Δεκαοκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 120 τραυματίστηκαν σε αυτούς δύο επιθέσεις.
Μυστήριο ο θάνατος του ιδρυτή στην Αθήνα
Όταν το Ισραήλ εισέβαλε στο Λίβανο τον Ιούνιο του 1982, η ASALA αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την έδρα της Βηρυτού. Αυτή η αναταραχή αύξησε τις εντάσεις εντός της ομάδας και μετά την επίθεση του Ορλί, η ASALA χωρίστηκε στα δύο. Μια φατρία, η οποία θεώρησε ότι οι επιθέσεις της ομάδας εναντίον αμάχων βλάπτουν το σκοπό της, χαρακτήρισε τον εαυτό της ως το επαναστατικό κίνημα ASALA (ASALA-RM) και δεσμεύτηκε να ακολουθήσει μια πιο ανοιχτή πολιτική πορεία.
Η δεύτερη παράταξη, με επικεφαλής τον Hagopian, παρέμεινε αφοσιωμένη στην τρομοκρατική τακτική και συνδέθηκε με την οργάνωση Abu Nidal. Η διάσπαση εξασθένισε και τις δύο ομάδες σημαντικά και ο αριθμός των επιθέσεων τους μειώθηκε δραστικά.
Το 1988 ο Hagopian σκοτώθηκε στην Αθήνα, Ελλάδα. Πιστεύεται ότι δολοφονήθηκε από Τούρκους πράκτορες. Η σταθερή πτώση του ASALA επιταχύνθηκε μόνο μετά το θάνατό του και, παρά τις επιθέσεις του 1991 και του 1994 που ισχυρίστηκε η ομάδα, οι περισσότεροι παρατηρητές πίστευαν ότι στις αρχές του 21ου αιώνα η ομάδα δεν αποτελούσε πλέον απειλή.
Σχέδιο “Nemesis”
Η ακτιβιστική δράση της ASALA έχει βαθύτερες ιστορικές ρίζες. Εν ολίγοις ακουμπά πάνω στο σχέδιο “Nemesis” για την τιμωρία των ενόχων της Γενοκτονίας των Αρμενίων, οι διεκδικήσεις των οποίων δεν σταματούν μόνο στην αναγνώριση των θυμάτων, αλλά και στην απόκτηση εδαφών από την Τουρκία.
Πρωταγωνιστικό ρόλο στη γενοκτονία των Αρμενίων, είχε η λεγόμενη «τριανδρία» των Νεοτούρκων. Ο Μεχμέτ Ταλαάτ Πασάς, υπουργός Εσωτερικών και στη συνέχεια Μέγας Βεζύρης (πρωθυπουργς). ο Ισμαήλ Ενβέρ Πασας, υπουργός Στρατιωτικών, και ο Τζεμάλ Πασάς, στρατιωτικός διοικητής. Σε τηλεγράφημα του ο Ταλαάτ στις 28/4/ 1915 προς τους νομάρχες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ενημέρωνε πως: «Αποφασίσθηκε να τεθεί τέρμα στο ζήτημα των Αρμενίων με εκτόπισίν τους στις ερήμους και την εξόντωση αυτού του ξενικού στοιχείου».
Μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον Οκτώβριο του 1918, Ταλαάτ, Ενβέρ και Τζεμάλ έπεσαν σε δυσμένεια και κατέφυγαν στο εξωτερικό. Την ίδια ώρα ανέτειλε τ’ άστρο του Μουσταφά Κεμάλ, γνωστού στη συνέχεια ως Ατατούρκ.
Με υπόδειξη των συμμαχικών κατοχικών δυνάμεων, συγκλήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη δικαστήρια που καταδίκασαν τους υπαιτίους της γενοκτονίας των Αρμενίων. Ωστόσο η απροθυμία ουσιαστικής πίεσης από του νικητές του Α’ Π΄Π. προς τον Μουσταφά Κεμάλ να τιμωρήσει τους πρωταγωνιστές του μαζικού εγκλήματος, αλλά και η απουσία διεθνών νόμων για επιβολή δικαιοσύνης, είχε ως αποτέλεσμα οι ιθύνοντες της γενοκτονίας να καταφύγουν ανενόχλητοι στο εξωτερικό, όπως στο Βερολίνο και στη Ρώμη. Όσο όμως αυτοί απολάμβαναν την ηρεμία τους, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, κάποιοι ορκίζονταν εκδίκηση …
Στις 28.5.1918 πραγματοποιήθηκε στην Τιφλίδα η ανακήρυξη της Δημοκρατίας της Αρμενίας, με πρωτεύουσα το Ερεβάν. Προτεραιότητα του νέου κράτους δεν ήταν μόνο η περίθαλψη και αποκατάσταση των χιλιάδων προσφύγων που κατέφυγαν εκεί από τα εδάφη Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και η τιμωρία όσων Τούρκων και Αζέρων αξιωματούχων, σχεδίασαν και υλοποίησαν στο έπακρο το σχέδιο εξόντωσης των Αρμενίων τα προηγούμενα χρόνια.
Το ζήτημα της δικαιοσύνης εναντίον όσων ευθύνονταν για τη γενοκτονία των Αρμενίων, ήταν βασικό θέμα συζήτησης κατά το 9ο συνέδριο της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας (ARF), που έλαβε μέρος το φθινόπωρο του 1919 στο Ερεβάν. Αρχικά καταρτίστηκε η λίστα των «στόχων» προς εξόντωση, που περιελάβανε και Αρμένιους που συνεργάστηκαν με τους Οθωμανούς, και στη συνέχεια συστάθηκε ειδικό σώμα που θα δρούσε μ’ απόλυτη μυστικότητα και θα καταδίωκε τους «επικηρυγμένους» όπου και εάν βρίσκονταν.
Το σχέδιο εκτελέσεων έλαβε την ονομασία «Χαντούκ Κορτζ» (Ειδική Επιχείρηση) με πρωταγωνιστική τριανδρία τον Καρεκίν Παστερματζιάν ως επικεφαλής και τους Αγκόπ ντερ Αγκοπιάν και Ααρόν Σατσακλιάν ως υπεύθυνους οργάνωσης και χρηματοδότησης αντίστοιχα. «Αυτή τη φορά τα πρόβατα με ακονισμένα δόντια από την οδύνη, την απόγνωση και την αδικία θα κατασπάραζαν τους λύκους» γράφει χαρακτηριστικά η Έλενα Κιουρκτσή στο περιοδικό «Αρμενικά Χρονικά» (τ.84), τονίζοντας πως οι εκτελεστές είχαν ρητή εντολή να κινούνται έτσι ώστε να μην συλλαμβάνονται, αποφεύγοντας όσο το δυνατόν, τους άσκοπους θανάτους και τα χτυπήματα αθώων.
Η επιχείρηση εκδίκησης έλαβε την κωδική ονομασία «Νέμεσις» παραπέμποντας στο όνομα της αρχαίας ελληνικής θεότητας της θείας δίκης, με επτά Αρμενίους να αναλαμβάνουν το ρόλο του τιμωρού-εκτελεστή. Στις κορυφαίες θέσεις της λίστας εξόντωσης, βρίσκονταν τα ονόματα υψηλόβαθμων αξιωματούχων της κυβέρνησης των Νεοτούρκων, Αζέροι αξιωματούχοι αλλά και Αρμένιοι που χαρακτηρίστηκαν προδότες. Συνολικά 41 άτομα, που στο μεγαλύτερο μέρος τους είχαν καταδικαστεί ερήμην από τα Στρατιωτικά Δικαστήρια του Μουσταφά Κεμάλ, και ενώ είχαν κριθεί ένοχοι για τις μαζικές δολοφονίες, κυκλοφορούσαν ελεύθερα.
Ο πρωθυπουργός του Αζερμπαϊτζάν Φαταλί Χαν Χιουσκί, ήταν ο πρώτος που έπεσε νεκρός από τις σφαίρες της αρμενικής «Νέμεσις» και το χέρι του Αράμ Γεργκανιάν, στις 19/6/1920 στην Τιφλίδα της Γεωργίας. Ο Χιουσκί κατηγορήθηκε πως διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη σφαγή των Αρμενίων στο Μπακού το 1918. Κύριος στόχος των Αρμενίων ήταν η «τριανδρία» που τους αφάνισε την περίοδο του Α΄ Π.Π. Η αρχή έγινε με τον περιβόητο Ταλαάτ, που την εποχή της παντοδυναμίας του είχε φτάσει στο σημείο να ζητήσει από τον τότε πρέσβη των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη Χένρυ Μοργκεντχαου να μεσολαβήσει σε αμερικανικές ασφαλιστικές εταιρείες προκειμένου να εισπράξει τις «υπέρ των Αρμενίων» αποζημιώσεις των Ασφαλιστηρίων Ζωής, που πλήρωναν χιλιάδες θύματα που ο ίδιος εξόντωσε. Ο Αμερικανός διπλωμάτης, αρνήθηκε κάθε συνεργασία
Ο Ταλάτ Πασάς εντοπίστηκε από την αρμενική μυστική οργάνωση να ζει με τη σύζυγό του στο Βερολίνο. Την εκτέλεση είχε αναλάβει ο 25χρονος Σογομών Τεχλιριάν, που θεωρείται σήμερα Εθνικός Ήρωας στην Αρμενία. Ήταν 15/3/1921, στη συνοικία Σαρλότεμπουργκ του Βερολίνου. Ο τιμωρός – εκτελεστής Τεχλιριάν, που τον παρακολουθούσε στενά όλες τις προηγούμενες μέρες, διασταυρώνεται με τον Ταλαάτ στο κέντρο του δρόμου, τον προσπερνάει και με μια αστραπιαία κίνηση βγάζει το περίστροφο από την τσέπη του, γυρίζει και τον πυροβολεί στο ύψος του κεφαλιού. Ο θάνατος του Ταλαάτ ήταν ακαριαίος.
«Σκότωσα μα δεν είμαι δολοφόνος» δήλωσε Τεχλιριάν στη δίκη που ακολούθησε στο Βερολίνο, υποστηρίζοντας πως έβλεπε στον ύπνο τη μητέρα του, να του ζητά να πάρει εκδίκηση. Η δίκη συγκέντρωσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον με τον 25χρονο Αρμένιο, να κρατάει καλά κρυμμένο το μυστικό της επιχείρησης «Νέμεσις» και να πείθει την έδρα πως ενήργησε από μια ακαταλόγιστη επιθυμία εκδίκησης για τον θάνατο των συγγενών του. Τρεις μήνες μετά, ο Τεχλιριάν αθωώνεται πανηγυρικά. Ο τύπος της εποχής χαρακτηρίζει την απόφαση του δικαστηρίου ως κίνηση – απάντηση της πολιτισμένης ανθρωπότητας απέναντι στο τερατώδες έγκλημα της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
Με τον ίδιο τρόπο θα εκτελεστεί στην Κωνσταντινούπολη, στις 18/7/1921, ο υπουργός Εσωτερικών του Αζερμπαϊτζάν Μπεχούντ Χαν Τζιβανσίρ, ως υπεύθυνο της σφαγής 20.000 Αρμενίων το 1918 στο Μπακού. Ο Αρμένιος τιμωρός Μισάκ Τορλακιάν αποτελειώνει το θύμα με χαριστική βολή, αλλά προσπαθώντας να διαφύγει συλλαμβάνεται από γαλλικό απόσπασμα. Κατά τη δίκη του, σε βρετανικό στρατιωτικό δικαστήριο, ο Τορλακιάν δείχνει στους δικαστές τις ουλές που έφερε στο σώμα, και τη σφαίρα που ήταν σφηνωμένη στο μηρό του, από τη σφαγή στο Μπακού. Τελικά κρίνεται ένοχος, χωρίς να του επιβληθεί ποινή λόγω ψυχικής διαταραχής τη στιγμή της εκτέλεσης, και απελαύνεται στην Ελλάδα από τις δυνάμεις κατοχής.
Στις 5/12/1921 εκτελείται στη Ρώμη, με τρόπο που θυμίζει σημερινή ταινία δράσης, ο αρχηγός των Νεότουρκων Σαϊτ Χαλίμ Πασάς. Κρεμασμένος στο μαρσπιέ της άμαξας που μετέφερε το θύμα, ο Αρσαβίρ Σιρακιάν του φέρει θανάσιμο πλήγμα με μία σφαίρα στο κεφάλι και διαφεύγει χωρίς να συλληφθεί. Τον Απρίλιο του 1922 στο Βερολίνο πάλι ο Σιρακιάν μαζί με τον Αράμ Γεργκανιάν, θα εξοντώσουν ταυτόχρονα τον δρ. Μπεχαεντίν Σακίρ, έναν από τους κυριότερους υπεύθυνους της γενοκτονίας και τον πρώην διοικητή της Τραπεζούντας, Τζεμάλ Αζμί. Ολόκληρη επιχείρηση στήθηκε το καλοκαίρι του 1922 από τους Αρμένιους τιμωρούς, για τον εντοπισμό και την εκτέλεση του πρώην υπουργού Ναυτικών, Τζεμάλ Πασά, μέλους της τριανδρίας των Νεότουρκων. Ο Τζεμάλ Πασά είχε καταφύγει στην Σοβιετική Ένωση και είχε αναλάβει σύμβουλος του νέου καθεστώτος.
Παρά το δύσκολο εγχείρημα, οι Στεπάν Τζαγικιάν, Μπεντρός Τερ Μπογοσιάν και Αρντασέζ Κεβορκιάν τον εντοπίζουν και τον εκτελούν στις 25 Ιουλίου 1922, μπροστά στο στρατηγείο της Τσέκα, (πολιτικής αστυνομίας των μπολσεβίκων) στην Τιφλίδα. Όσον αφορά το τέλος των άλλων δύο βασικών υπαίτιων της γενοκτονίας, ο Ενβέρ Πασάς που επίσης είχε καταφύγει στην Σοβιετική Ένωση, σκοτώθηκε στις 4/8/1922 στα σύνορα με το Αφγανιστάν από μια διμοιρία Αρμενίων μπολσεβίκων. Όσον αφορά τον δρ. Ναζίμ, θα εκτελεστεί δι’ απαγχονισμού στην Άγκυρα στις 26/8/1926 με την κατηγορία πως συνωμότησε εναντίον του κεμαλικού καθεστώτος.
Συνολικά, οκτώ υψηλόβαθμοι Τούρκοι ή Αζέροι αξιωματούχοι και τρεις Αρμένιοι προδότες θα πέσουν νεκροί από τις σφαίρες των επτά Αρμενίων τιμωρών-εκτελεστών την περίοδο από τον Ιούνιο του 1920 έως τον Ιούλιο του 1922. Τα θύματα πλήρωσαν τους θύτες με το ίδιο νόμισμα.Εύστοχα ο πρώτος πρωθυπουργός της Αρμενίας Σιμόν Βρατσιάν (1882-1969) είχε αποκαλέσει την επιχείρηση «Νέμεσις» ως «Νυρεμβέργη των Αρμενίων».
Με πληροφορίες από sansimera.gr, Αρμενική Εθνική Επιτροπή Ελλάδας,delphipages.gr, mixanitouxronou.gr, armenika.gr, protothema.gr