Κάτω από το ορεινό της έδαφος βρίσκεται ένα τεράστιο απόθεμα σπάνιων γαιών (ΣΓΕ), η αξία των οποίων εκτιμάται σε 6 έως 8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτά τα ορυκτά είναι απαραίτητα για την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού για τεχνολογίες όπως τα smartphones, τα ηλεκτρικά οχήματα, τα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ο προηγμένος αμυντικός εξοπλισμός. Η ανακάλυψή τους έχει προκαλέσει σημαντικό ενδιαφέρον τόσο από τους εγχώριους πολιτικούς όσο και από τους διεθνείς επενδυτές. Ωστόσο, καθώς η χώρα αγωνίζεται να απελευθερώσει αυτό το δυναμικό, κινδυνεύει να βυθιστεί ορμητικά σε μια περιβαλλοντική καταστροφή ιλιγγιωδών διαστάσεων. Αυτή η ταχεία ώθηση προς την εξόρυξη έχει εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την επάρκεια των περιβαλλοντικών διασφαλίσεων και το κατά πόσον τα τρέχοντα συστήματα διακυβέρνησης μπορούν να διαχειριστούν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της ανάπτυξης πόρων μεγάλης κλίμακας. Χωρίς προσεκτικό σχεδιασμό και εποπτεία, τα οφέλη της εξόρυξης σπάνιων γαιών θα μπορούσαν να επισκιαστούν από το διαρκές οικολογικό και κοινωνικό κόστος.
Πρόσφατη γεωχημική χαρτογράφηση, που διεξήχθη από κοινού από τη Γεωλογική Υπηρεσία του Πακιστάν και την Γεωλογική Υπηρεσία της Κίνας, αποκάλυψε εκτεταμένες συγκεντρώσεις ΣΓΕ σε σχεδόν 360.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα πακιστανικής επικράτειας. Αυτά τα κοιτάσματα, που βρίσκονται κυρίως σε σχηματισμούς που σχετίζονται με τον ανθρακικό νάτριο, αντιπροσωπεύουν όχι μόνο οικονομική ευκαιρία αλλά και οικολογικό κίνδυνο. Για κάθε τόνο σπάνιων γαιών που εξορύσσονται, η διαδικασία παράγει 2.000 τόνους τοξικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου ενός τόνου ραδιενεργών υπολειμμάτων. Αυτή η τοξική αριθμητική δεν είναι υποσημείωση. Είναι η κεντρική εξίσωση της εξόρυξης – μια εξίσωση που απειλεί να δηλητηριάσει το έδαφος, το νερό και τον αέρα του Πακιστάν για γενιές. Μεγάλο μέρος του ερευνητικού έργου έχει περιγραφεί ως αντιεπιστημονικό, τυχαίο και ανεπαρκές. Αυτό το κενό γνώσης σημαίνει ότι οι αποφάσεις σχετικά με την εξόρυξη λαμβάνονται χωρίς πλήρη κατανόηση των περιβαλλοντικών συνεπειών. Οκτώ στρατηγικές τοποθεσίες στο Χιμπέρ Παχτούνκβα, που εκτείνονται από τη Μανσέχρα μέχρι τα σύνορα Πακιστάν-Αφγανιστάν, έχουν προοριστεί για εξερεύνηση. Οι εργασίες γεώτρησης στο Μασκίτσα στην περιοχή Τσαγκάι βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, αλλά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις εγείρουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
Τα οικολογικά θεμέλια του Πακιστάν φαίνονται εύθραυστα. Η χώρα αντιμετωπίζει μία από τις πιο σοβαρές κρίσεις ύδατος στον κόσμο, με πάνω από το 60% του πληθυσμού του Μπαλουχιστάν να μην έχει πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό. Η εξάντληση των υπόγειων υδάτων επιταχύνεται και η μόλυνση από αρσενικό στους υδροφορείς έχει φτάσει σε επικίνδυνα επίπεδα. Η επεξεργασία σπάνιων γαιών, η οποία απαιτεί τεράστιους όγκους νερού – έως και 500.000 γαλόνια ανά τόνο εξορυγμένου λιθίου – θα ασκήσει τεράστια πίεση σε αυτούς τους ήδη πιεσμένους πόρους. Ο ανταγωνισμός για το νερό μεταξύ των μεταλλευτικών επιχειρήσεων και των τοπικών κοινοτήτων θα είναι σκληρός και, σε πολλές περιπτώσεις, καταστροφικός. Οι μολυσμένοι υδροφορείς μπορούν να παραμείνουν άχρηστοι για δεκαετίες, εξαλείφοντας το γεωργικό δυναμικό στις αγροτικές περιοχές. Η πόλη Talaap στο Μπαλουχιστάν προσφέρει μια ζοφερή προεπισκόπηση του τι επιφυλάσσει το μέλλον. Για χρόνια, παρέχει νερό στο έργο χαλκού-χρυσού Saindak, ωστόσο οι κάτοικοί της έχουν δει ελάχιστα οφέλη. Η επέκταση της εξόρυξης σπάνιων γαιών απειλεί να αναπαράγει αυτό το μοτίβο σε πολλές επαρχίες, απορροφώντας πόρους ενώ παράλληλα αποφέρει κέρδη αλλού.
Οι συνέπειες για την υγεία από την έκθεση σε σπάνιες γαίες είναι εξίσου ανησυχητικές. Οι σπάνιες γαίες είναι γνωστό ότι προκαλούν καρκίνο, καρδιαγγειακές βλάβες, αναπνευστική ανεπάρκεια και νευρολογικές διαταραχές. Αυτά τα στοιχεία διαταράσσουν θεμελιώδεις βιολογικές διεργασίες, επηρεάζοντας πολλαπλά συστήματα οργάνων και θέτοντας σε κίνδυνο τις ανοσολογικές, αναπαραγωγικές και νευρικές λειτουργίες. Το βάρος αυτής της περιβαλλοντικής βίας πέφτει δυσανάλογα στους πιο ευάλωτους και σε εκείνους με περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Αυτό που επιδεινώνει αυτούς τους κινδύνους είναι η σεισμική ευπάθεια του Πακιστάν. Ο σεισμός του Κασμίρ το 2005 ήταν μια έντονη υπενθύμιση της τεκτονικής αστάθειας της περιοχής. Το Μπαλουχιστάν συνεχίζει να βιώνει τακτική σεισμική δραστηριότητα, θέτοντας σε άμεση απειλή τις μεταλλευτικές υποδομές. Η εξόρυξη σπάνιων γαιών απαιτεί τεράστια φράγματα απορριμμάτων για την αποθήκευση ραδιενεργών αποβλήτων και τοξικών χημικών ουσιών. Αυτές οι δομές, ακόμη και υπό ιδανικές συνθήκες, είναι επιρρεπείς σε αστοχία.
Ο ορυκτός πλούτος του Πακιστάν είναι αναμφισβήτητος. Κατέχει τα πέμπτα μεγαλύτερα αποθέματα χαλκού-χρυσού στον κόσμο, τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα άνθρακα και αλατιού και 92 ανακαλυφθέντα ορυκτά συνολικά. Ωστόσο, ο τομέας συνεισφέρει λιγότερο από 2% στο εθνικό ΑΕΠ. Αυτό το μοντέλο εξόρυξης χωρίς ανάπτυξη διασφαλίζει ότι το Πακιστάν αποκομίζει ελάχιστη αξία από τους πόρους του, ενώ παράλληλα επωμίζεται το πλήρες βάρος του περιβαλλοντικού και κοινωνικού κόστους. Το ορυχείο Saindak απέφερε 2 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2002 και 2017, ωστόσο το Μπαλουχιστάν παραμένει η φτωχότερη επαρχία. Οι προτεινόμενες συμβάσεις για έργα σπάνιων γαιών διαθέτουν μόνο το 10% των ιδίων κεφαλαίων στις τοπικές κοινότητες, ενώ οι ξένοι εταίροι διεκδικούν έως και το 70%. Πρόκειται για νεοαποικιακή εξόρυξη πόρων, εξευγενισμένη και ανασυσκευασμένη για τον 21ο αιώνα. Η εξωτερική γεωπολιτική πίεση επηρεάζει περαιτέρω την πολιτική του Πακιστάν για τα ορυκτά. Τον Απρίλιο του 2025, ο αξιωματούχος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, Έρικ Μέγιερ, επισκέφθηκε την Ισλαμαμπάντ λίγο πριν από την εσπευσμένη διέλευση του Μπαλουχιστάν.
Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει το Πακιστάν από την εξόρυξη σπάνιων γαιών δεν είναι αφηρημένοι. Είναι άμεσοι, μετρήσιμοι και δυνητικά μη αναστρέψιμοι. Εάν η εξόρυξη προχωρήσει χωρίς κατάλληλες διασφαλίσεις, η χώρα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει εκτεταμένη μόλυνση των υδάτινων πηγών της, συσσώρευση ραδιενεργών αποβλήτων και απώλεια καλλιεργήσιμης γης. Αυτές οι επιπτώσεις δεν θα εξαφανιστούν με το τέλος της εξόρυξης. Θα παραμείνουν για δεκαετίες, επηρεάζοντας τη δημόσια υγεία, τη γεωργία και την πρόσβαση σε καθαρό νερό. Το Πακιστάν πρέπει να λάβει μια κρίσιμη απόφαση: εάν θα επιδιώξει τον ορυκτό πλούτο με κάθε κόστος ή θα αναπτύξει πολιτικές που εξισορροπούν τις οικονομικές ευκαιρίες με την προστασία του περιβάλλοντος και την ευημερία της κοινότητας. Η μακροπρόθεσμη σταθερότητα της χώρας εξαρτάται από το εάν μπορεί να ξεπεράσει τα βραχυπρόθεσμα κέρδη και να επενδύσει σε βιώσιμες πρακτικές και επιστημονική εποπτεία. Δεν πρόκειται μόνο για φήμη. Πρόκειται για ανθεκτικότητα.