Υπάρχει μια έξαρση στις εικασίες σχετικά με μια επικείμενη ισραηλινή ή αμερικανική επίθεση στο Ιράν, με αναφορές για ανεφοδιασμό αμερικανικών δεξαμενόπλοιων και άλλων στρατιωτικών μέσων που αναπτύσσονται στη Μέση Ανατολή.
Στο Ιράν, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης και οι αξιωματούχοι προειδοποιούν για μαζικά αντίποινα σε περίπτωση επίθεσης, συμπεριλαμβανομένων απειλών για άμεσο πόλεμο με τις ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, οι Ιρανοί άρχισαν να ανοικοδομούν πυραυλικές εγκαταστάσεις και εργοστάσια που βομβαρδίστηκαν από το Ισραήλ τον Ιούνιο και επίσης αναπληρώνουν τα στρατιωτικά τους αποθέματα με βοήθεια από το εξωτερικό.
Ένα κύμα ειδήσεων και φημών εντείνει τις ανησυχίες, αλλά μεγάλο μέρος τους προέρχεται από μη επαληθευμένες αναφορές και πηγές. Αυτή η φλυαρία βασίζεται σε πραγματικές εντάσεις, αλλά άλλοι παράγοντες θα μπορούσαν να καθυστερήσουν μια στρατιωτική σύγκρουση προς το παρόν.
Σε κάθε περίπτωση, οι εντάσεις στην περιοχή είναι υψηλές, με μεγάλη αβεβαιότητα και επικείμενες απειλές ενόψει του Γιομ Κιπούρ. Επιθέσεις από την Υεμένη και τη Γάζα είναι πιθανές, αλλά οι συζητήσεις για κατάπαυση του πυρός εξακολουθούν να είναι έντονες. Στο Ισραήλ, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις βρίσκονται σε υψηλή επιφυλακή καθώς πλησιάζουμε στην 7η Οκτωβρίου, μια συμβολική ημερομηνία που μπορεί να προκαλέσει στρατιωτική δράση υψηλού προφίλ ή τρομοκρατικές ενέργειες. Ο Πρόεδρος Τραμπ πιέζει σκληρά για την ειρήνη, αλλά προς το παρόν βρισκόμαστε ακόμη σε κατάσταση πολέμου.
Παράλληλα με την εξέταση της βιωσιμότητας του σχεδίου του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα, αξίζει να εξεταστούν οι επιπτώσεις του για το Ιράν και, κατά συνέπεια, η αναμενόμενη αντίδραση της Τεχεράνης εάν εφαρμοστεί το σχέδιο. Επιφανειακά, η πρόταση φαίνεται να βελτιώνει τη στρατηγική θέση του Ισραήλ: υποτίθεται ότι θα εξασφαλίσει την απελευθέρωση όλων των ομήρων από τη Χαμάς, θα διαλύσει την υποδομή όπλων της τρομοκρατικής οργάνωσης και φαινομενικά θα εξαλείψει την ανάγκη του Ισραήλ να καταλάβει τη Λωρίδα της Γάζας.
Δεδομένης της συνωμοτικής νοοτροπίας του Ιράν και της βαθιάς καχυποψίας του Χαμενεΐ για τις ενέργειες των ΗΠΑ, η Τεχεράνη είναι πιθανό να θεωρήσει το σχέδιο ως μια κίνηση που στοχεύει ξεκάθαρα στην υπονόμευση του καθεστώτος. Η ηγεσία μπορεί να υποψιάζεται ότι το σχέδιο του Τραμπ έχει σχεδιαστεί για να ολοκληρώσει την αποδυνάμωση ενός άλλου βραχίονα του περιφερειακού δικτύου πληρεξουσίων του Ιράν – της Χαμάς. Αυτό θα προσέθετε στις τρέχουσες δυσκολίες της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, στην παρακμή των σιιτικών πολιτοφυλακών στο Ιράκ και στην κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία. Στα μάτια της Τεχεράνης, όλα αυτά δείχνουν προς τον κύριο στόχο του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και του Προέδρου Τραμπ: την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος.
Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν έχουν ήδη παρουσιάσει την πρόταση του Τραμπ ως ένα «ιμπεριαλιστικό σχέδιο που έχει σχεδιαστεί για να διαιωνίσει την κατοχή της Παλαιστίνης». Το σχέδιο απειλεί το Ιράν επειδή αποδυναμώνει ρητά τη Χαμάς και τον έλεγχό της στη Γάζα. Σε περίπτωση που η Χαμάς το αποδεχτεί, ο έλεγχος της Λωρίδας θα περάσει σε μια τεχνοκρατική, απολιτική παλαιστινιακή επιτροπή υπεύθυνη για την καθημερινή διακυβέρνηση υπό την επίβλεψη ενός διεθνούς μεταβατικού οργάνου – «του Συμβουλίου Ειρήνης» – με επικεφαλής τον Τραμπ και στο οποίο συμμετέχουν προσωπικότητες όπως ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ.
Η θετική υποδοχή του σχεδίου από τα αραβικά κράτη και το Ισραήλ υπονομεύει την περιφερειακή πολιτική που προσπάθησε να ακολουθήσει το Ιράν από την επίθεση του Ισραήλ στο Κατάρ. Στη ισλαμική σύνοδο κορυφής στη Ντόχα, η Τεχεράνη πίεσε για ένα ενιαίο μέτωπο κατά του Ισραήλ, προτρέποντας όχι μόνο σε καταδίκες αλλά και σε σκληρές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών και διπλωματικών μποϊκοτάζ. Το σχέδιο του Τραμπ ανατρέπει αυτή τη στρατηγική. Τώρα το Ισραήλ και τα βασικά αραβικά κράτη φαίνεται να είναι ευθυγραμμισμένα, όχι αντίθετα. Επιπλέον, εάν η Χαμάς απορρίψει το σχέδιο, όπως αναμένεται, η σιωπηρή έγκριση από τις ΗΠΑ και η έμμεση υποστήριξη από τα αραβικά κράτη για την κατάληψη της Γάζας από το Ισραήλ αντιβαίνει στην περιφερειακή στρατηγική του Ιράν.
Πώς θα μπορούσε να απαντήσει το Ιράν;
Αρκετοί παράγοντες τροφοδοτούν την αντίθεση της Τεχεράνης: η δυσπιστία του Χαμενεΐ προς την κυβέρνηση Τραμπ, η επιθυμία του Ιράν να μπλοκάρει μια περιφερειακή τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και ο στόχος του να αξιοποιήσει τον Πόλεμο των Σιδερένιων Ξιφών, και ιδιαίτερα την ισραηλινή επίθεση στο Κατάρ, για να διαμορφώσει μια φιλοϊρανική περιφερειακή τάξη. Η Τεχεράνη φοβάται επίσης ότι το Ισραήλ επιδιώκει να ανανεώσει την άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν, πιέζοντας έτσι τα αραβικά κράτη να αποφύγουν οποιαδήποτε συνεργασία με την Ιερουσαλήμ σε ένα τέτοιο σενάριο.
Από την οπτική γωνία του Ιράν, το σχέδιο του Τραμπ θα μπορούσε να έχει επικίνδυνες συνέπειες για την εθνική του ασφάλεια. Η Τεχεράνη πιθανότατα θα προσπαθήσει να πιέσει διπλωματικά τα αραβικά κράτη να αντιταχθούν στο σχέδιο. Θα επιδιώξει επίσης διαβουλεύσεις με τη Χαμάς σχετικά με τον τρόπο αξιοποίησής του, χρησιμοποιώντας την πρόταση για να σταματήσει την ισραηλινή στρατιωτική δράση στη Γάζα και να αποτρέψει ακόμη και προσωρινό εκτοπισμό Παλαιστινίων, ενώ ταυτόχρονα θα κατηγορήσει το Ισραήλ ότι παρεμποδίζει την εφαρμογή ή πιέζει τους συμμάχους της Χαμάς να διεισδύσουν στην προτεινόμενη τεχνοκρατική διοίκηση.
Η απαίτηση να απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι πριν από την ισραηλινή αποχώρηση εμποδίζει το Ιράν και τη Χαμάς να ακολουθήσουν μια στρατηγική εξαπάτησης, αποσπώντας παραχωρήσεις από το Ισραήλ, όπως η αποφυγή πλήρους κατοχής της Γάζας, χωρίς η Χαμάς να ανταποκριθεί στο πλευρό της. Η Τεχεράνη και η Χαμάς αναμένεται επίσης να ζητήσουν τη μεσολάβηση του Κατάρ για υποστήριξη στην αντιμετώπιση του προβλήματος που έχει δημιουργήσει το σχέδιο Τραμπ. Ακόμα κι αν η Χαμάς τελικά απορρίψει την πρόταση, το Ιράν πιθανότατα θα προσπαθήσει να καθησυχάσει τους ηγέτες του για την αναγκαιότητα της αντίστασης, αντισταθμίζοντας τις ανησυχίες της Χαμάς σχετικά με την ισχυρή υποστήριξη που έχουν δείξει τα αραβικά κράτη για το σχέδιο.
Τελικά, η πρωτοβουλία του Τραμπ φαίνεται να υπονομεύει το πιο πολύτιμο πλεονέκτημα της Χαμάς: απαιτεί την απελευθέρωση των ομήρων εκ των προτέρων, ενώ παράλληλα επιβάλλει τον αφοπλισμό. Επίσης, έρχεται σε αντίθεση με τη στρατηγική της Χαμάς να αξιοποιήσει την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ως μακροπρόθεσμο πλεονέκτημα, ακόμη και με το κόστος της απώλειας του ελέγχου της Γάζας. Παρά την αυξανόμενη πίεση από τους Άραβες ηγέτες, η Χαμάς αναμένεται να απορρίψει το σχέδιο ή, τουλάχιστον, να στραφεί στο Κατάρ για να διαπραγματευτεί αλλαγές που θα το υποβαθμίσουν.
Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ ήδη επωφελείται από την πρόταση. Ακόμη και πριν από την εφαρμογή του, το σχέδιο έχει ματαιώσει την προσπάθεια του Ιράν να οικοδομήσει ένα ενιαίο ισλαμικό μέτωπο εναντίον του Ισραήλ. Ωστόσο, κινδυνεύει να πυροδοτήσει τους φόβους των Ιρανών ότι το Ισραήλ και οι ΗΠΑ προετοιμάζονται για πόλεμο, αυτή τη φορά με στόχο την αλλαγή καθεστώτος. Ο κίνδυνος λανθασμένου υπολογισμού του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας ξαφνικού χτυπήματος κατά του Ισραήλ, είναι ένα σενάριο που τόσο η Ουάσινγκτον όσο και η Ιερουσαλήμ πρέπει τώρα να λάβουν σοβαρά υπόψη.
Ανώτεροι Ιρανοί αξιωματούχοι, όπως ο Yahya Rahim Safavi, ανώτερος σύμβουλος ασφαλείας του Χαμενεΐ, έχουν ήδη ζητήσει στα μέσα Αυγούστου μια αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισραήλ. Αυτές οι εκκλήσεις θα μπορούσαν τώρα να αποκτήσουν δυναμική, ιδιαίτερα μετά την ενεργοποίηση του μηχανισμού “snapback”, ο οποίος αυξάνει τις πιθανότητες λανθασμένου υπολογισμού του Ιράν.