Νέα εποχή ανατέλλει στη Συρία -και γενικότερα στη Μέση Ανατολή- μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ που εξουσίασε την πολύπαθη χώρα από το 1970, η οποία πλέον βαδίζει σε αχαρτογράφητα νερά.
Τουλάχιστον 5 δεκαετίες αυταρχικότητας κατέρρευσαν μέσα σε λιγότερο από 2 εβδομάδες, εκπλήσσοντας αναλυτές και διπλωμάτες για την εκπληκτική ταχύτητα κατάρρευσης του καθεστώτος Άσαντ.
Ποιοι είναι όμως οι κύριοι συντελεστές της πτώσης του καθεστώτος στη Συρία, οι οποίοι θα έχουν λόγο στην επόμενη ημέρα της χώρας;
Η συμμαχία των αντάρτικων ομάδων αποτελείται από οργανώσεις με ρίζες στον ισλαμικό εξτρεμισμό, από Άραβες και Τουρκμένους μαχητές, αλλά και από συνασπισμούς Κούρδων και Δρούζων, όπως αναφέρει η βρετανική εφημερίδα «The Guardian».
Οι 5 στρατοί που κυβερνούν τώρα τη Συρία
Η Hayat Tahrir al-Sham (HTS, Ένωση Απελευθέρωσης του Λεβάντε) έχει επικεφαλής τον Ahmed al-Sharaa, επίσης γνωστό ως Αμπού Μοχάμεντ Αλ Τζουλάνι, και είναι η κυρίαρχη φράξια της συμμαχίας των ανταρτών που ανέτρεψε το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ με μια αστραπιαία επίθεση που ξεκίνησε στα τέλη του περασμένου μήνα από το προπύργιό της στα βορειοδυτικά. Η ομάδα έχει τις ρίζες της στην Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος και ιδρύθηκε επίσημα το 2017 μετά τη ρήξη της με τις εν λόγω οργανώσεις. Η HTS κυβερνά έκτοτε 2 εκατομμύρια ανθρώπους στην επαρχία Ιντλίμπ και έχει αναπτύξει μια πιο ρεαλιστική ιδεολογία, λένε πολλοί αναλυτές. Οι ανησυχίες παραμένουν σχετικά με τις εξτρεμιστικές ρίζες της και την παρουσία βετεράνων τζιχαντιστών μαχητών μεταξύ των δυνάμεών της.
* Μέλη της HTS
Ο Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA) είναι ένας συνασπισμός που εδρεύει στη βόρεια Συρία και υποστηρίζεται από την Άγκυρα. Ιδρύθηκε το 2017 και περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα αραβικών και τουρκμενικών ομάδων και μαχητών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων βετεράνων από τις πρώτες κιόλας ημέρες της εξέγερσης κατά του καθεστώτος Άσαντ. Η SNA συμμετείχε στην εκστρατεία κατά του ΙΚ, αλλά έχει επίσης πολεμήσει εντατικά τις κουρδικές δυνάμεις στη Συρία. Τις τελευταίες ημέρες, ο SNA εξαπέλυσε επίθεση εναντίον κουρδικών ομάδων και σημείωσε κέρδη γύρω από τη Μανμπίτζ, μια στρατηγική πόλη στον βορρά. Η Τουρκία θέλει να εμποδίσει τις κουρδικές ομάδες να δημιουργήσουν μια σταθερή, συνεχή παρουσία στη συριακή πλευρά των νότιων συνόρων της και να σταθεροποιήσει τη ζώνη για να επιτρέψει την επιστροφή των προσφύγων.
* Μαχητές του SNA
Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) είναι μια κουρδοκρατούμενη συμμαχία που κατέχει ένα τεράστιο κομμάτι εδάφους στη βορειοανατολική Συρία και υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ. Οι SDF, στις οποίες συμμετέχουν και ορισμένοι Άραβες μαχητές, ιδρύθηκαν το 2015 και έδωσαν μεγάλο μέρος των σκληρότερων μαχών κατά του ΙΚ. Υπό την ηγεσία των κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG), οι SDF θεωρούνται από την Άγκυρα ως μέρος του ευρύτερου κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος που διεξάγει μια αιματηρή εθνικιστική εκστρατεία εναντίον της Τουρκίας εδώ και δεκαετίες. Οι Κούρδοι αποτελούν σημαντικές μειονότητες στο Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και την Τουρκία.
*Μαχητές του SDF
Το Southern Operations Room (SOR) είναι ένας νεοσύστατος συνασπισμός ανταρτικών ομάδων στη νότια και νοτιοανατολική Συρία, που προέρχεται κυρίως από κοινότητες Δρούζων και ομάδες της αντιπολίτευσης. Η περιοχή αποτέλεσε ένα πρώιμο προπύργιο της αντιπολίτευσης στο καθεστώς Άσαντ, αλλά υπέφερε σε μεγάλο βαθμό από τη βίαιη καταστολή. Μαχητές από το Southern Operations Room ήταν οι πρώτοι που έφτασαν στη Δαμασκό το Σαββατοκύριακο.
Το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία (Isis) έχει τις ρίζες του στο Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ (ISI), το οποίο περιλάμβανε πολλούς μαχητές της Αλ Κάιντα που πολέμησαν κατά των υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και των κυβερνητικών δυνάμεων εκεί. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία άνοιξε νέες ευκαιρίες και τελικά επέτρεψε την ίδρυση ενός «χαλιφάτου» από μια αποσχισθείσα ομάδα που μέχρι το 2015 είχε συγκεντρώσει τεράστιους στρατιωτικούς και οικονομικούς πόρους. Κατατροπώθηκε από διεθνή συνασπισμό που περιλάμβανε συριακές παρατάξεις σε μια τετραετή εκστρατεία, η οργάνωση παρέμεινε ενεργή, ιδίως στην κεντρική Συρία, και στοχοθετήθηκε από αμερικανικά πολεμικά αεροσκάφη νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Συρίας μέχρι τον Μάρτιο ο Μοχάμεντ αλ Μπασίρ
Παράλληλα, ο Μοχάμεντ αλ Μπασίρ διορίστηκε υπηρεσιακός πρωθυπουργός μιας μεταβατικής συριακής κυβέρνησης μέχρι την 1η Μαρτίου 2025, όπως ανακοίνωσε ο ίδιος σήμερα Τρίτη (10/12) σε τηλεοπτική του ομιλία.
Ο αλ Μπασίρ ήταν επικεφαλής της λεγόμενης Κυβέρνησης Σωτηρίας που είχαν εγκαταστήσει αντάρτες στις περιοχές της βορειοδυτικής Συρίας τις οποίες ελέγχουν, μέχρι την πτώση του καθεστώτος Άσαντ.
Το καλύτερο και το χειρότερο σενάριο για τη Συρία και ο παράγοντας Ερντογάν
Η πτώση του καθεστώτος θα μπορούσε να έχει τερματίσει την αλυσίδα εφοδιασμού του Ιράν, αν οι νέοι κυβερνήτες της Συρίας αποφασίσουν ότι οι συμφωνίες τους με άλλους είναι πιο χρήσιμες από την ιρανική συμμαχία.
Όλες οι πλευρές σκέφτονται σκληρά και ξανασκέφτονται για το τι θα επακολουθήσει, και είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα. Οι Σύροι, οι γείτονές τους και ο ευρύτερος κόσμος βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με έναν ακόμη γεωπολιτικό σεισμό, τον μεγαλύτερο της σειράς που ακολούθησε τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ τον περασμένο Οκτώβριο. Μπορεί να μην είναι ο τελευταίος.
Το Ιράν βλέπει την οριστική κατάρρευση των βασικών πυλώνων του δικτύου που αποκαλούσε «άξονα αντίστασης». Τα πιο σημαντικά συστατικά του έχουν μετασχηματιστεί- η Χεζμπολάχ έχει υποστεί σοβαρές ζημιές και το καθεστώς Άσαντ έχει καταρρεύσει.
Οι ηγέτες του Ιράν ίσως θελήσουν να δώσουν συνέχεια στις νύξεις για συνομιλίες σχετικά με μια συμφωνία με τον Ντόναλντ Τραμπ μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του. Ή η νέα στρατηγική του γύμνια μπορεί να το ωθήσει σε μια μοιραία απόφαση να μετατρέψει το εξαιρετικά εμπλουτισμένο ουράνιο του σε πυρηνικό όπλο.
Οι Σύροι έχουν κάθε λόγο να χαίρονται. Στα χρόνια μετά το 2011, παρ’ όλη την καταστολή και τη βαρβαρότητα του καθεστώτος, ο Άσαντ και οι ακόλουθοί του μπορούσαν ακόμη να βρουν άνδρες που θα πολεμούσαν. Πολλοί από τους στρατιώτες στις γραμμές του μετώπου έλεγαν ότι ο Άσαντ ήταν καλύτερη επιλογή από τους τζιχαντιστές εξτρεμιστές της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος.
Ωστόσο, το 2024, αντιμέτωποι με μια καλά οργανωμένη δύναμη ανταρτών που επέμενε ότι ήταν εθνικιστές, ισλαμιστές αλλά όχι πλέον τζιχαντιστές, οι απρόθυμοι στρατεύσιμοι του στρατού αρνήθηκαν να πολεμήσουν, έβγαλαν τις στολές τους και πήγαν σπίτι τους.
Σύμφωνα πάντα με το BBC, το καλύτερο σενάριο προβλέπει ότι οι Σύροι, με τη βοήθεια των μεγάλων παικτών της περιοχής, θα βρουν έναν τρόπο να δημιουργήσουν ένα μεταπολεμικό κλίμα εθνικής συμφιλίωσης και όχι ένα κύμα λεηλασίας και εκδίκησης που θα παρασύρει τη χώρα σε έναν νέο πόλεμο. Ο Αμπού Μοχάμεντ Αλ Τζουλάνι, ο ηγέτης της νικηφόρας οργάνωσης τζιχαντιστών HTS, κάλεσε τους άνδρες του και όλες τις ομάδες της Συρίας να σέβονται ο ένας τον άλλον.
Οι άνδρες του έχουν απομακρύνει το καθεστώς Άσαντ, ενώ ο ίδιος αποτελεί ό,τι πιο κοντινό σε ηγέτη που διαθέτει η Συρία de facto.
Η Συρία, όμως, έχει δεκάδες ένοπλες ομάδες που δεν συμφωνούν απαραίτητα μαζί του και θα θελήσουν να αρπάξουν την εξουσία στις δικές τους περιοχές. Στη νότια Συρία, οι πολιτοφυλακές δεν αναγνώρισαν την εξουσία των Άσαντ. Δεν θα ακολουθήσουν εντολές που δεν τους αρέσουν από το νέο σχήμα στη Δαμασκό.
Στην ανατολική έρημο, οι ΗΠΑ είδαν μια αρκετά μεγάλη απειλή από τα απομεινάρια της ομάδας Ισλαμικό Κράτος για να εξαπολύσουν κύματα αεροπορικών επιδρομών. Οι Ισραηλινοί, θορυβημένοι από την προοπτική ενός ισλαμικού κράτους στα σύνορά τους, σφυροκοπούν τις στρατιωτικές υποδομές των ενόπλων δυνάμεων της Συρίας.
Ίσως θα ήταν καλύτερο να βρεθεί ένας τρόπος να γίνει ο αναμορφωμένος Συριακός Αραβικός Στρατός μέρος της λύσης σε μια χώρα χωρίς πολύ νόμο και τάξη. Η απερίσκεπτη απόφαση των ΗΠΑ το 2003 να διαλύσουν τις ιρακινές ένοπλες δυνάμεις είχε καταστροφικές συνέπειες.
Στην Τουρκία, ο πρόεδρος Ερντογάν πρέπει να είναι ικανοποιημένος με αυτό που βλέπει.
Η Τουρκία του Ερντογάν έκανε περισσότερα από κάθε άλλη δύναμη για να διατηρήσει την αυτονομία της επαρχίας Ιντλίμπ, όπου η HTS μετατρεπόταν σε μαχητική δύναμη, όταν η Συρία φαινόταν να βρίσκεται σε βαθιά κατάψυξη.
Ο Ερντογάν μπορεί να δει την επιρροή του να επεκτείνεται στα σύνορα του Ισραήλ, σε μια εποχή που οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας έχουν δηλητηριαστεί από τον πόλεμο στη Γάζα.
Το χειρότερο σενάριο για τους Σύρους προβλέπει ότι η χώρα τους θα ακολουθήσει το παράδειγμα δύο αραβικών δικτατοριών που περιήλθαν σε βίαιο χάος μετά την πτώση των καθεστώτων τους.
Ο συνταγματάρχης Καντάφι της Λιβύης και ο Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ απομακρύνθηκαν χωρίς να υπάρχει έτοιμος αντικαταστάτης που να περιμένει στα παρασκήνια. Η κακώς μελετημένη ξένη παρέμβαση συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία των δύο καταστροφών.
Το κενό που άφησαν οι δικτάτορες συμπληρώθηκε από κύματα λεηλασίας, εκδίκησης, αρπαγής της εξουσίας και εμφυλίου πολέμου.
Οι Σύριοι δεν είχαν την ευθύνη για τη μοίρα τους εδώ και γενιές. Τους το στέρησαν οι δύο πρόεδροι Άσαντ και οι οπαδούς τους. Η χώρα έμεινε τόσο αποδυναμωμένη μετά τον πόλεμο, που οι μεγαλύτερες ξένες δυνάμεις το εκμεταλλεύτηκαν για να αυξήσουν και να διατηρήσουν τη δική τους εξουσία.
Οι Σύροι εξακολουθούν να μην έχουν εξουσία πάνω στη ζωή τους. Θα μπορούσαν να έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν μια νέα και καλύτερη χώρα αν το έκαναν, καταλήγει το βρετανικό δίκτυο.