Από όλους τους κερδισμένους από την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι αυτός που ξεχωρίζει, όπως τονίζει σε ανάλυσή του το Bloomberg σήμερα Τρίτη (10.12.24).
Η επιρροή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Συρία αυξήθηκε ραγδαία με την πτώση του πάλαι ποτέ φίλου του Μπασάρ αλ Άσαντ, ενισχύοντας την θέση του τόσο στην Τουρκία όσο και στη διεθνή σκηνή.
Ο Ερντογάν θεωρείται ήρωας για χιλιάδες Σύρους αντάρτες που πέτυχαν να ανατρέψουν τον Άσαντ με τη βοήθεια της Τουρκίας, καθώς και από πολλούς από τα εκατομμύρια των προσφύγων στους οποίους δόθηκε ασφαλές καταφύγιο στην Τουρκία όταν ξέσπασε ο πόλεμος στη Συρία το 2011.
«Η Τουρκία είναι η χώρα κλειδί», ήταν ο τίτλος της Δευτέρας στην τουρκική εφημερίδα Milliyet, καθώς χαιρέτιζε τον ρόλο της χώρας στη Συρία.
Μέλος του ΝΑΤΟ και μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ που έχει ακολουθήσει μια όλο και πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει αποδειχθεί ικανή να εκμεταλλευτεί τη μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη για να επεκτείνει την επιρροή της. Βοήθησε να αλλάξουν τα δεδομένα στη Λιβύη. Ο Ερντογάν είναι μεταξύ εκείνων που αγωνίζονται να μεσολαβήσουν για την ειρήνη μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, διαμορφώνοντας μια συμφωνία που θα επιτρέψει τις εξαγωγές σιτηρών στη Μαύρη Θάλασσα, και ήταν μια από τις λίγες φωνές που αντιστέκονται στο Ισραήλ και υπερασπίζεται την παλαιστινιακή υπόθεση σχολιάζει το πρακτορείο.
Σε αυτές τις περίπλοκες συγκρούσεις μπορεί τώρα να προστεθεί η Συρία, όπου ο Ερντογάν έχει γίνει ένας ισχυρός μεσολαβητής που δύσκολα αγνοείται, τη στιγμή που ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ετοιμάζεται να αναλάβει τα καθήκοντά του τον επόμενο μήνα.
«Η Τουρκία έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στη Συρία»
Με την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, «η Τουρκία έχει πλέον αναδειχθεί ως ο ξένος παράγοντας με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα», δήλωσε ο Βολφάνγκο Πίκολι, συμπρόεδρος της εταιρείας συμβούλων Teneo.
«Ενώ ο ακριβής ρόλος της Άγκυρας στην εκπληκτική τροπή των γεγονότων παραμένει θέμα εικασιών, η επίθεση των ανταρτών δεν θα μπορούσε να έχει προχωρήσει χωρίς τη συναίνεση και την υποστήριξη της Τουρκίας».
Το ερώτημα τώρα είναι εάν ο Ερντογάν μπορεί να μετατρέψει τη νέα του επιρροή σε επίτευξη μακροχρόνιων πολιτικών στόχων και αν η κυβέρνηση Τραμπ θα τον βοηθήσει ή θα τον εμποδίσει.
Η Τουρκία έχει ήδη προτρέψει τις ανόμοιες δυνάμεις της αντιπολίτευσης να εργαστούν για μια επανενωμένη Συρία, ενώ οι αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία δεν έχασαν χρόνο για να απωθήσουν τις κουρδικές δυνάμεις από δύο βόρειες πόλεις στα δυτικά του ποταμού Ευφράτη. Η τελευταία αυτή κίνηση είναι σύμφωνη με τον πολυπόθητο στόχο της Τουρκίας να δημιουργήσει μια ουδέτερη ζώνη εντός της Συρίας σε όλο το μήκος των 900 και πλέον χιλιομέτρων κοινών συνόρων τους.
Οι Κούρδοι και οι ΗΠΑ
Αλλά εδώ υπάρχει ο κίνδυνος να συναντήσει την αντίθεση των ΗΠΑ.
Οι κουρδικές δυνάμεις που συμμάχησαν με τις ΗΠΑ διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, ωστόσο η Τουρκία τους θεωρεί τρομοκράτες και απειλή για την ενότητά της, επειδή συνδέονται με την αυτονομιστική κουρδική ομάδα, το PKK, που διεξάγει πόλεμο για αυτονομία στη Συρία, νοτιοανατολικά της Τουρκίας.
Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ απείλησε την Τουρκία με κυρώσεις εάν επιτεθεί στους Κούρδους μαχητές.
«Η Τουρκία αξίζει να έχει μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ασφαλείας μεταξύ της βορειοανατολικής Συρίας και της Τουρκίας για να προστατεύει τα τουρκικά συμφέροντα», είπε σε ανάρτησή του στο X. «Ωστόσο, εάν η Τουρκία αναλάβει στρατιωτική δράση κατά των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία, θα θέσει σε δραματικό κίνδυνο τα συμφέροντα της Αμερικής» διεμήνυσε.
Ένα σημαντικό μήλο της Έριδος είναι ο οπλισμός και η εκπαίδευση αυτών των δυνάμεων από τις ΗΠΑ. Σε μια προσπάθεια να επιλύσει το ζήτημα, η Τουρκία πρότεινε ο στρατός της, δεύτερος μεγαλύτερος στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ, να συνεχίσει τη σύγκρουση κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία εάν οι ΗΠΑ αποσύρουν τα στρατεύματά τους και σταματήσουν τη στρατιωτική υποστήριξη τους Κούρδους, ανέφερε το Bloomberg News τον περασμένο μήνα.
Η Τουρκία ήταν επίσης έτοιμη να αναλάβει την ευθύνη για την κράτηση δεκάδων χιλιάδων τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους και των συγγενών τους που κρατούνται από τις κουρδικές δυνάμεις.
Αν και δεν υπάρχει ακόμη επίσημη απάντηση από την Ουάσιγκτον, η προσφορά μπορεί να είναι δελεαστική για τον Τραμπ, ο οποίος πρότεινε την απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία κατά την πρώτη του θητεία. Το σχέδιο προκάλεσε κατακραυγή εκείνη την εποχή για την εγκατάλειψη, ουσιαστικά, των Κούρδων συμμάχων της Αμερικής και στη συνέχεια αποσύρθηκε: περίπου 900 Αμερικανοί στρατιώτες παραμένουν στη Συρία, σύμφωνα με το Πεντάγωνο.
Ο τρόπος με τον οποίο ο Τραμπ θα αποφασίσει να χειριστεί την παρουσία του PKK στη Συρία θα είναι καθοριστικός για το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις της κυβέρνησής του με την Άγκυρα, σύμφωνα με Τούρκους αξιωματούχους που γνωρίζουν τη στρατηγική του Ερντογάν, οι οποίοι ζήτησαν να μην κατονομαστούν.
Η Λιβύη προσφέρει ένα προηγούμενο από την τουρκική προοπτική. Εκεί, μια τουρκική επέμβαση με τις «ευλογίες» των ΗΠΑ αποδείχθηκε αποφασιστική σε έναν περίπλοκο πόλεμο πληρεξουσίων, νικώντας τις δυνάμεις του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και σώζοντας μια κυβέρνηση η οποία είχε επικυρωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη.
Στη Συρία, η ειρωνεία είναι ότι ο Ερντογάν και ο Άσαντ κάποτε ήταν κοντά, κάνοντας οικογενειακές διακοπές μαζί πριν ξεσπάσει ο πόλεμος το 2011. Η κατάρρευση του καθεστώτος του Άσαντ ήρθε μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων φέτος, σε μια εποχή που οι στρατιωτικοί υποστηρικτές του Σύρου ηγέτη , το Ιράν και η Ρωσία, είχαν χάσει δυνάμεις εξαιτίας άλλων συγκρούσεων.
Πιο κοντά το όραμα του Ερντογάν
Με την επιτυχία του, το όραμα του Ερντογάν να χαράξει μια περιοχή υπό τουρκική επιρροή, απαλλαγμένη από τζιχαντιστές και κουρδικές ομάδες έρχεται πιο κοντά στην πραγματικότητα, σε αυτό που θα ήταν η μεγαλύτερη ξένη επέμβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Για να το πετύχει, η Άγκυρα πρέπει να σταθεροποιήσει και να ανοικοδομήσει τμήματα της Συρίας, ειδικά τη μεγαλύτερη βόρεια πόλη του Χαλεπίου, με την ελπίδα να στείλει πίσω 3 εκατομμύρια Σύρους, τον μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων στον κόσμο.
Η «αγκαλιά της Τουρκίας» σε όσους έχουν ανάγκη άρχισε να παγώνει εν μέσω μιας οικονομικής παρακμής που κάνει πιο δύσκολο να βρει κανείς μια από τις λίγες θέσεις εργασίας.
Η Τουρκία συνεργάστηκε με τη Μόσχα για να αποτρέψει τον κίνδυνο επίθεσης της συριακής κυβέρνησης στο προπύργιο των ανταρτών της Ιντλίμπ που θα μπορούσε να προκαλέσει μια νέα προσφυγική κρίση. Η Άγκυρα, η οποία ελέγχει μια μεγάλη μεταναστευτική «βρύση» προς τη Δύση, στρέφεται τώρα σε δυτικούς συμμάχους, ειδικά στην Ευρώπη, για να χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση της Συρίας ώστε να καταστεί δυνατή η επιστροφή των προσφύγων.
Υπάρχει επίσης ένα πιθανό οικονομικό πλεονέκτημα. Εάν πετύχει, το σχέδιο μπορεί να έχει ένα όφελος για τους Τούρκους εργολάβους: Οι μετοχές των τουρκικών τσιμεντοβιομηχανιών ενισχύθηκαν τη Δευτέρα με την προοπτική ότι θα διαδραμάτιζαν βασικό ρόλο στις προσπάθειες ανοικοδόμησης. Μια εταιρεία συσκευών, η Sanica, είπε ότι ένα από τα στελέχη της θα συνάψει συμφωνίες και συμβάσεις πώλησης για να καλύψει τις ανάγκες υποδομής στη Συρία.
«Αναμένουμε από τους διεθνείς παράγοντες να προσεγγίσουν τον συριακό λαό και να υποστηρίξουν τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης χωρίς αποκλεισμούς», δήλωσε τη Δευτέρα ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν.
«Η Τουρκία συνεχίζει τις επαφές της με όλες τις πλευρές για μια Συρία όπου διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες ζουν μαζί». Η Τουρκία, πρόσθεσε ο Φιντάν, θα συνεχίσει να εργάζεται «για να εξασφαλίσει την ασφαλή και εθελοντική επιστροφή των Σύριων και την ανοικοδόμηση της χώρας».
Ενώ ο Ερντογάν έχει προβεί σε διπλωματικές κινήσεις για να επιδιορθώσει τους τεταμένους δεσμούς με τους μεγάλους «παίκτες» της Αραβίας, από την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία μέχρι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πρέπει να κερδίσει τη σιωπηρή έγκρισή τους για να επιτρέψουν στην Άγκυρα να καθιερωθεί ως η βασική εξωτερική δύναμη στη Συρία.
Αυτό, επίσης, μπορεί να συναντήσει αντίσταση, σύμφωνα με το Soufan Center, μια εταιρεία παροχής συμβουλών κινδύνου.
«Τα διαφορετικά κέντρα εξουσίας και ο κατακερματισμός των ανταρτικών ομάδων μπορούν να δώσουν σε αυτές τις χώρες άφθονες ευκαιρίες να εμποδίσουν αυτούς που βλέπουν ως πληρεξούσιους της Τουρκίας», ανέφερε στον ιστότοπό της. Τα αραβικά κράτη έχουν αντιταχθεί ιστορικά στα ισλαμιστικά κινήματα εντός των συνόρων τους, είπε, και ενδέχεται να «αναζητήσουν μια εναλλακτική στην τουρκική κυριαρχία».