Η ταυτότητα του Βιετνάμ ως έθνους έχει καθοριστεί από πολλαπλούς αγώνες κατά της Κίνας σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Στα βιετναμέζικα εγχειρίδια ιστορίας, έχουν γίνει πολλές αναφορές στην ηρωική και πατριωτική αντίσταση ενάντια στους εισβολείς του βορρά (Κίνα). Από τον 2ο αιώνα π.Χ., το Βιετνάμ κυριαρχούνταν από διαφορετικές κινεζικές φεουδαρχικές δυναστείες για περισσότερα από χίλια χρόνια. Κατά συνέπεια, μια τόσο σκοτεινή εποχή κάτω από τον κινεζικό ζυγό, ή «μια χιλιετία παραπόνων», δημιούργησε μια βαθιά αίσθηση ανασφάλειας και χρησίμευσε ως αθάνατη υπενθύμιση του κινδύνου από την Κίνα.
Ως χερσαία δύναμη που συνορεύει με ένα σώμα νερού, το Βιετνάμ έχει δώσει πολλές φορές προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των απειλών της γης πριν κοιτάξει προς τα ανατολικά. Ακόμη και ο βιετναμέζικος όρος για τη «χώρα» (dat nuoc) το υποδηλώνει: δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η λέξη «γη» (dat) προέρχεται από το «νερό» (nuoc). Η στρατηγική σκέψη του Βιετνάμ εξαρτάται από την ιστορία και τη γεωγραφία. Ο συνδυασμός της ασυμμετρίας ισχύος και της γεωγραφικής εγγύτητας δημιούργησε μια μόνιμη ανησυχία στις πολιτικές ελίτ του Βιετνάμ για τη βόρεια απειλή.
Οι δεσμοί μεταξύ κόμματος είναι μάλλον μοναδικοί στη σχέση Βιετνάμ-Κίνας. Οι τακτικές συναντήσεις των ηγετών υψηλού επιπέδου κομμάτων είναι τελετές, αλλά χρησίμευσαν ως τόποι επικοινωνίας στρατηγικής διαβεβαίωσης. Τρεις δεκαετίες μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, το Βιετνάμ και η Κίνα διέφεραν στις κοσμοθεωρίες τους. Αν και τα δύο κυβερνώντα κομμουνιστικά κόμματα διατήρησαν μια σειρά διαλόγων, η ιδεολογία είχε όλο και λιγότερο σημασία στις εξωτερικές υποθέσεις τόσο του Βιετνάμ όσο και της Κίνας, καθώς και στις σχέσεις τους.
Λίγες μόλις ημέρες αφότου ο στρατηγός της αστυνομίας Tô Lâm επιβεβαιώθηκε ως νέος Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Βιετνάμ, επισκέφτηκε τον Κινέζο ομόλογό του στο Πεκίνο, όπου, σύμφωνα με κινεζικά μέσα ενημέρωσης, ο Xi Jinping επιβεβαίωσε τη «στρατηγική σημασία» της διμερούς σχέσης. Η ανάδειξη του Tô Lâm ως αδιαμφισβήτητου κομματικού αφεντικού του Βιετνάμ θα πάει καλά στο Πεκίνο για δύο λόγους. Πρώτον, αντικατοπτρίζει την εμμονή του Σι Τζινπίνγκ με τα συμφέροντα «ασφάλειας» – σε αυτή την περίπτωση την εθνική ασφάλεια και όχι την κομματική ασφάλεια εξουσίας στο Βιετνάμ. Αντικατοπτρίζει την κυριαρχία ενός ατόμου με κατοχή της εξουσίας που ενισχύεται από εκστρατείες κατά της διαφθοράς που επιτρέπουν την απομάκρυνση των αντιπάλων.
Ομοίως, η ρητορική για την οικονομική ανάπτυξη και τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα δεν συνδυάζεται με μια πραγματικότητα όπου ο φόβος να πέσουμε θύμα μιας εκστρατείας κατά της διαφθοράς περιορίζει την ανάληψη κινδύνων και τη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Δεύτερον, η εστίαση του Λαμ στην ιδεολογική καθαρότητα και την αλληλεγγύη μεταξύ των αντίστοιχων κομμουνιστικών κομμάτων τους απαιτεί να παραμεριστούν τα ζητήματα της Θάλασσας της Νότιας Κίνας σε μια εποχή που η Κίνα διατηρεί συνεχή οιονεί στρατιωτική πίεση στις Φιλιππίνες. Ο Λαμ βολεύτηκε στο Πεκίνο με την πρόσφατη κρατική επίσκεψη στις 19 Αυγούστου 2024, αμέσως μετά την ανύψωσή του, έδωσε και στα δύο μέρη την ευκαιρία να προσποιηθούν ότι οι αξιώσεις της Κίνας για το Βιετνάμ δεν είναι τόσο εξωφρενικές όσο αυτές στις Φιλιππίνες.
Η Κίνα δεν συνάπτει συμμαχίες με την παραδοσιακή έννοια, προτιμώντας να διεξάγει σχέσεις μέσω ποικίλων συνεργασιών. Το Πεκίνο άρχισε να διατυπώνει την πολιτική του «συνεργασία, όχι συμμαχία (结伴不结盟)» πριν από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά η διπλωματία της εταιρικής σχέσης κέρδισε ταχύτητα τη δεκαετία του 1990. Αποφεύγοντας τις συμμαχίες, η Κίνα θα μπορούσε να αποκομίσει τα οφέλη της φιλικής οικονομικής συνεργασίας με όλους, αποφεύγοντας τις εμπλοκές. Αυτή η μη συγκρουσιακή προσέγγιση έχει ενσωματωθεί στην κινεζική αφήγηση για την «ειρηνική άνοδό της (和平掘起)».
Σε προηγούμενες εποχές, το Βιετνάμ έβαλε ζωές στη γραμμή για να υπερασπιστεί τα νησιά και τους αλιευτικούς του στόλους. Προς το παρόν, αυτό δεν είναι πλέον απαραίτητο, καθώς η Κίνα φαίνεται να κλείνει τα μάτια στην εντεινόμενη αναδόμηση του Βιετνάμ στα νησιά Spratly. Είναι μια αντιστροφή των ημερών της προέδρου των Φιλιππίνων Gloria Arroyo-Macapagal, όταν Βιετναμέζοι διπλωμάτες διαμαρτυρήθηκαν πικρά για την έλλειψη προθυμίας των Φιλιππίνων να αμφισβητήσουν τις εισβολές της Κίνας, μια πολιτική που αντιστράφηκε μόνο όταν η διοίκηση του Benigno S. Aquino III παρέλαβε το θέμα στη διεθνή διαιτησία – και κέρδισε αποφασιστικά αν και ο διάδοχός του, Rodrigo S. Duterte, αρνήθηκε στη συνέχεια να διαμαρτυρηθεί για τις επιθέσεις της Κίνας στο έδαφος των Φιλιππίνων. Η εχθρότητα Κίνας-Βιετνάμ έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Δεν θα φύγει. Ωστόσο, η σιωπή γι’ αυτό σίγουρα θα ωφελήσει το Πεκίνο, και πιθανώς και τον κ. Λαμ προς το παρόν.
Αν και ορισμένοι ιδεολογικοί συντηρητικοί στο Ανόι εξακολουθούσαν να προτιμούν κάποια μορφή σοσιαλιστικής αλληλεγγύης, οι βιετναμέζικες εθνικιστικές ελίτ συνειδητοποιούσαν όλο και περισσότερο ότι η εξωτερική πολιτική της Κίνας καθοδηγείται από τα εθνικά της συμφέροντα και όχι από την ιδεολογία. Αν και φλερτάρει ιδεολογικά την Κίνα, το Βιετνάμ δεν συμφώνησε με τους ισχυρισμούς του για κυριαρχία στα νησιά Paracels και Spratly και δεν ανταποκρίθηκε στην απαίτηση της Κίνας να αποσύρει τα Paracels από την ατζέντα της κοινής ομάδας εργασίας για «θέματα που σχετίζονται με τη θάλασσα».
Με την Κίνα να δείχνει ελάχιστη ανοχή στα σκάφη που παραβιάζουν την αυθαίρετη απαγόρευση αλιείας, πολλοί Βιετναμέζοι ψαράδες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις παραδοσιακές αλιευτικές περιοχές τους και να πλεύσουν νοτιότερα. Αυτή είναι η βασική αιτία για την αύξηση των κινεζικών παράνομων, λαθραία και άναρχων αλιευτικών δραστηριοτήτων (IUU) στην περιοχή. Με την αυξανόμενη παρενόχληση της Κίνας, το Βιετνάμ χρειάστηκε να ακυρώσει αρκετά έργα ανάπτυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, με την αποζημίωση για ξένες εταιρείες να ανέρχεται συνολικά κοντά στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια.
Εκτός από την τακτική και ομαλοποιημένη κινεζική κακή συμπεριφορά στον θαλάσσιο τομέα, την πρόσφατη επική ξηρασία που αποδεκάτισε την καλλιέργεια ρυζιού χειμώνα-άνοιξη, οι αγρότες του Δέλτα του Μεκόνγκ είναι αβοήθητοι, αλλά κατηγορούν τις κινεζικές εκτροπές νερού και τα φράγματα, αντί για την κλιματική αλλαγή, για μια άνευ προηγουμένου περίοδος εισβολής φυσιολογικού ορού. Οι αγρότες γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο εθιμικός ρυθμός των εποχών έχει διαταραχθεί. Αυτές είναι νευρικές στιγμές στο Δέλτα του Μεκόνγκ του Βιετνάμ. Στο εσωτερικό, με το πρόσχημα της πληρωμής θέσεων εργασίας χειριστή εισαγωγής δεδομένων με υψηλή αμοιβή, χιλιάδες αφελείς Βιετναμέζοι έχουν παγιδευτεί σε κινεζικές επιχειρήσεις εγκλήματος στον κυβερνοχώρο που λειτουργούν στην παράκτια πόλη της Καμπότζης: Sihanoukville. Δεκάδες βιετναμέζικα θύματα, που υπέφεραν από αυτά τα βάναυσα κινεζικά εγκληματικά συνδικάτα, πήδηξαν στο νερό του ποταμού Binh Di κατά μήκος των συνόρων Καμπότζης-Βιετνάμ και κολύμπησαν για να σώσουν τη ζωή τους, μια στιγμή που καταγράφηκε σε βίντεο και από τότε κοινοποιήθηκε ευρέως στο διαδίκτυο.
Οι σχέσεις Βιετνάμ-Κίνας έχουν δείξει πολυπλοκότητα που δεν μπορεί να εξηγηθεί από καμία μεμονωμένη θεωρία διεθνών σχέσεων. Στη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, τέτοιες σχέσεις έχουν εξελιχθεί από εχθρότητα σε φιλία, από οικονομική αποξένωση σε διασύνδεση και στη συνέχεια από συντροφικότητα σε αυξημένο ανταγωνισμό. Αν και η Κίνα και το Βιετνάμ δεν ενδιαφέρονται να επιστρέψουν στις σχέσεις «δόντια και χείλη», το Πεκίνο δεν θέλει το Βιετνάμ να απομακρυνθεί πολύ από την κινεζική τροχιά. Οποιεσδήποτε στρατιωτικές βάσεις άλλων δυνάμεων σε βιετναμέζικο έδαφος θα περιέπλεκαν τους αμυντικούς υπολογισμούς της Κίνας. Στον σύγχρονο κόσμο, η ασφάλεια του Βιετνάμ δεν είναι τόσο απογοητευτική όσο στο παρελθόν, καθώς είχε επιλογές να ισορροπήσει ενάντια στην κινεζική δύναμη.
Η χειραγώγηση της οικονομικής ισχύος από το Πεκίνο για πολιτικούς σκοπούς ενέτεινε τις ανησυχίες του Ανόι για τα τρωτά σημεία και την οικονομική του εξάρτηση σε μια εποχή οικονομικού ανοίγματος. Σε τελική ανάλυση, ούτε η ιδεολογία ούτε η οικονομική αλληλεξάρτηση μπορούν να περιορίσουν τη γεωπολιτική φιλοδοξία της Κίνας. Η επιθυμία να ελεγχθεί η θάλασσα πέρα από την ακτογραμμή της χώρας ήταν έντονη, καθώς η εθνική ιστορία του Βιετνάμ έδειξε ότι «δέκα από τις δεκατέσσερις εισβολές στη χώρα ήταν θαλάσσιες εισβολές».
Ο μακροπρόθεσμος στόχος του Βιετνάμ είναι να ανακτήσει αυτά που θεωρεί χαμένα εδάφη στη Θάλασσα. Παραμένει ενδιαφέρον για πολλούς περιφερειακούς παρατηρητές το πώς δύο ιδεολογικά παρόμοιοι και οικονομικά δεμένοι γείτονες δεν κατάφεραν να βρουν λύσεις στις διαφωνίες τους σχετικά με μια σειρά από απομακρυσμένα, μικρά και άγονα χαρακτηριστικά στη μέση της θάλασσας μεταξύ τους. Έτσι, το ζέσταμα της σινο-βιετναμέζικης «μπονόμης» θα ξυπνήσει σύντομα τον νέο Βιετναμέζο ηγέτη Το Λαμ ότι στην πραγματικότητα αγκαλιάζει έναν λύκο μεταμφιεσμένο με χαριτωμένα ρούχα πάντα.