Τα αφρικανικά έθνη αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι η ήπειρός τους έχει γίνει ο νέος κόμβος για την ισλαμιστική τρομοκρατική βία τους τελευταίους μήνες. Αυτό που προηγουμένως απέρριπταν ως παράλογο φόβο είναι τώρα μια αιματηρή πραγματικότητα.
Το φημισμένο Αφρικανικό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών αναφέρει: «Αυτή η κλιμάκωση έχει χαρακτηριστεί τα τελευταία χρόνια από μια έξαρση της βίας που στοχεύει αμάχους. Το 2021, το ένα τέταρτο όλων των επιθέσεων που συνδέονται με τους μαχητές ισλαμιστές αφορούσαν πολίτες. Αυτό συγκρίνεται με 14 τοις εκατό το 2016».
Η έκθεση προσδιορίζει πέντε μεγάλα θέατρα μαχητικής ισλαμικής βίας, όπου ο άμαχος πληθυσμός συνηθίζει τις βίαιες επιθέσεις ως μέρος της καθημερινής του ζωής. Αυτά είναι: το Σαχέλ, η Σομαλία, η λεκάνη της λίμνης Τσαντ, η βόρεια Μοζαμβίκη και η Βόρεια Αφρική. Επομένως, η κατανόηση των διαφοροποιήσεων στα πρότυπα βίας κατά των αμάχων σε αυτά τα τοπικά πλαίσια «κρατά τα κλειδιά για την ενίσχυση της προστασίας των πολιτών από αυτές τις επιθέσεις».
Το Σαχέλ είδε μια ταχεία κλιμάκωση της ισλαμιστικής βίας από το 2017, στην πραγματικότητα το ένα πέμπτο όλων των βίαιων πράξεων είναι τρομοκρατικής φύσης (38 από τα 187 καταγεγραμμένα βίαια γεγονότα). Αυτός ο αριθμός έφτασε το 42 τοις εκατό το 2021 (833 από 2.005). Αυτό καθιστά το Σαχέλ την περιοχή με το υψηλότερο επίπεδο μαχητικής ισλαμιστικής βίας που στοχεύει αμάχους σε ολόκληρη την ήπειρο, που αποτελεί το 60 τοις εκατό όλης αυτής της βίας κατά αμάχων στην Αφρική.
Οι χώρες της Σαχελίας, το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και ο Νίγηρας στοχοποιούνται από το Μέτωπο Απελευθέρωσης Macina (FLM) (το πιο ενεργό στοιχείο του συνασπισμού Jama’at Nusrat al Islam wal Muslimin (JNIM)) και το Ισλαμικό Κράτος στην Ευρύτερη Σαχάρα ( ISGS).
Οι τρομοκρατικές ομάδες εκμεταλλεύονται τις «διακοινοτικές εντάσεις» που έχουν πολωθεί έντονα σε αμφισβητούμενες περιοχές του Σαχέλ.
«Οι μαχητικές ισλαμιστικές ομάδες έχουν εκμεταλλευτεί με οξυδέρκεια τους ενδοκοινοτικούς ανταγωνισμούς για τους πόρους και τα δικαιώματα» και επίσης «ενίσχυσαν την απογοήτευση για τις αντιληπτές αποτυχίες της αντίστοιχης κυβέρνησης ώστε να αυξήσουν τη στρατολόγηση» μεταξύ των τοπικών αγροτικών κοινοτήτων.
Αυτό έφερε τις εθνοτικές κοινότητες σε μια πορεία σύγκρουσης με τις ισλαμιστικές ομάδες που οδήγησαν σε πολλές σφαγές.
Η έκθεση αναφέρεται στην απώθηση κατά των τρομοκρατικών επιθέσεων: «Οι κυβερνητικές δυνάμεις που αντιμετωπίζουν μαχητικές ισλαμιστικές ομάδες της Σαχελίας έχουν, κατά καιρούς, πρόσθετο στην κλιμάκωση της βίας κατά των αμάχων.
Οι βαριές τακτικές από τις υπηρεσίες ασφαλείας έχουν αποξενώσει ορισμένες κτηνοτροφικές κοινότητες Fulani, ενισχύοντας την εξωομαδική αφήγηση και ωθώντας τη στρατολόγηση μαχητών ισλαμιστικών ομάδων.
Αυτό, με τη σειρά του, επέτρεψε περισσότερη βία κατά των αμάχων στις αμφισβητούμενες περιοχές. Η εξάρτηση των δυνάμεων ασφαλείας στις κοινοτικές ομάδες αυτοάμυνας στις επιχειρήσεις τους ασφαλείας, και η απουσία ισχυρής εποπτείας, έχουν επίσης «επιδεινώσει τις κοινοτικές εντάσεις. και πυροδότησε πιο θανατηφόρες μορφές βίας κατά των αμάχων».
Στη Σομαλία, η τρομοκρατική ομάδα al Shadaab «έχει εμπλακεί σε μεγάλο βαθμό σε ενέδρες, σύνθετες επιθέσεις και μάχες με κρατικές και μη κρατικές δυνάμεις ασφαλείας».
Η ομάδα έχει, πρόσφατα, αρχίσει να χρησιμοποιεί βομβιστές αυτοκτονίας και χρησιμοποιεί αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και πραγματοποιεί στοχευμένες δολοφονίες κυβερνητικών αξιωματούχων και πολιτών «ως εργαλείο εκφοβισμού». Επιβάλλει επίσης σκληρές τιμωρίες σε πολίτες που παραβιάζουν τον νομικό κώδικα της εξτρεμιστικής ομάδας.
Η έκθεση αναφέρει ότι η al Shadaab χρησιμοποιεί αυτές τις τακτικές για να επεκτείνει την περιοχή υπό τον έλεγχό της και να προβάλει την επιρροή της στις κυβερνητικές και περιφερειακές δυνάμεις.
Αυτές οι επιθέσεις στοχεύουν σε μεγάλο βαθμό στον έλεγχο του εδάφους και στην επιρροή έναντι των κυβερνητικών και περιφερειακών δυνάμεων. Η βαρύτητα από αυτές τις δυνάμεις δεν θεωρείται ευρέως ως κλιμάκωση της βίας της Αλ Σαμπάαμπ κατά των αμάχων.
Πρόσφατα, μετά από επεμβάσεις των περιφερειακών δυνάμεων ασφαλείας που απείλησαν την επιβίωση της ομάδας, ο εδαφικός της έλεγχος συρρικνώθηκε όπως και η ικανότητά της να πραγματοποιεί επιθέσεις κατά αμάχων.
«Με την πάροδο του χρόνου η ομάδα αύξησε τη χρήση βομβιστών αυτοκτονίας και IED (βία εξ αποστάσεως), η οποία αντιπροσώπευε μια αύξηση κατά 83 τοις εκατό στους θανάτους αμάχων στη Σομαλία μεταξύ 2015 και 2016. Η Al Shabaab κλιμάκωσε επίσης τη βία που στοχεύει πολίτες – εναντίον επιχειρήσεων που δεν να πληρώσει χρήματα προστασίας, να τιμωρήσει σκληρά τη διαφωνία και να εκδικηθεί τους εχθρούς της».
«Τα έτη 2017-2019 ήταν θανατηφόρα για τους αμάχους, με την αλ Σαμπάαμπ να διέπραξε σχεδόν 900 άμεσες και έμμεσες επιθέσεις εναντίον αμάχων στη Σομαλία, με αποτέλεσμα σχεδόν 2.000 θανάτους. Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν αυξημένα περιστατικά μαχών της Αλ Σαμπάαμπ με τις δυνάμεις ασφαλείας, που αποτελούν σχεδόν τα τρία τέταρτα όλων των γεγονότων στη Σομαλία».
Στη Μοζαμβίκη, οι τρομοκρατικές δραστηριότητες διαπράττονται από τον Ahlu Sunnah wa Jama’a (ASWJ) στην επαρχία Cabo Delgado, όπου δεκαετίες παραμέλησης της κυβέρνησης και συστηματικών επενδύσεων την έχουν καταστήσει τη φτωχότερη επαρχία της χώρας.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, «περίπου 1.400 άμαχοι έχουν σκοτωθεί και σχεδόν 750.000 άμαχοι, περίπου το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της επαρχίας Cabo Delgado, έχουν εκτοπιστεί» εξαιτίας της τρομοκρατικής βίας.
Η έκθεση Anouar Boukhars αναφέρεται στις κακώς εξοπλισμένες επίσημες δυνάμεις που ενθάρρυναν την τρομοκρατική ομάδα να διευρύνει τη βάση της.
«Οι ένοπλες δυνάμεις της Μοζαμβίκης ήταν ανεπαρκώς εξοπλισμένες και ελάχιστα εκπαιδευμένες για να χειριστούν μια μαχητική ισλαμιστική εξέγερση. Απάντησαν στις βίαιες πράξεις βίας της ASWJ με τις δικές τους αδίστακτες τακτικές που φέρεται να περιλάμβαναν την ευρεία χρήση βασανιστηρίων, εξωδικαστικές εκτελέσεις πολιτών που ήταν ύποπτοι για υποστήριξη της ομάδας και τον ακρωτηριασμό σωμάτων υποτιθέμενων μαχητών της ASWJ. Αυτό απλώς αύξησε περαιτέρω τη στρατολόγηση των ASWJ και τα βίαια αντίποινα εναντίον αμάχων, τα οποία αποτελούσαν τα δύο τρίτα της βίαιης δραστηριότητας της ASWJ το 2020».
Η έκθεση καταλήγει λέγοντας ότι «οι βαριές απαντήσεις των δυνάμεων ασφαλείας, εν τω μεταξύ, έχουν σχεδόν πάντα ένα κλιμακωτό αποτέλεσμα, οδηγώντας τη στρατολόγηση για βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες και θέτοντας σε περαιτέρω κίνδυνο τους αμάχους σε αμφισβητούμενες περιοχές».
Συνιστά στις αφρικανικές κυβερνήσεις να συνειδητοποιήσουν ότι «κάθε πλαίσιο είναι διαφορετικό και απαιτεί μια διόρθωση πορείας προσαρμοσμένης στις τοπικές ιδιαιτερότητες και απαιτήσεις». Ωστόσο, προσθέτει μια προειδοποίηση: «Δεδομένης της εργαλειοποιημένης χρήσης βίας κατά των αμάχων από μαχητικές ισλαμιστικές ομάδες, ωστόσο, απαιτείται επανεκτίμηση και επαναστόχευση των απαντήσεων».