Πολλαπλασιάζονται το τελευταίο διάστημα οι ενδείξεις ότι η υλοποίηση εξοπλιστικών προγραμμάτων για την ενίσχυση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΕΔ) γίνεται αποσπασματικά, χωρίς να διαφαίνεται η ύπαρξη ολοκληρωμένου σχεδίου και το κυριότερο χωρίς οι προτεραιότητες να καθορίζονται με βάση τα χαρακτηριστικά της απειλής.
- Από τον
Περικλή Ζορζοβίλη
Δύο χρόνια μετά τη σύρραξη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, οι ΕΕΔ δεν φαίνεται να έχουν κινητοποιηθεί για την αντιμετώπιση δύο απειλών, των περιφερόμενων (loitering) πυρομαχικών και των εξοπλισμένων μη επανδρωμένων αεροχημάτων (ΜΕΑ), που αποδείχτηκαν εξαιρετικά φονικές. Ας σημειωθεί ότι η Τουρκία και στους δύο τομείς έχει αξιοσημείωτες επιδόσεις στη σχεδίαση, ανάπτυξη, παραγωγή συστημάτων και μάλιστα έχει καταστεί και εξαγωγέας.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, παραθέτουμε τα στατιστικά στοιχεία που περιλαμβάνονται σε πρόσφατα δημοσιευμένο άρθρο του υποστράτηγου Julian D. Alford, διοικητή της Διοίκησης Εκπαίδευσης του Σώματος των Πεζοναυτών των ΗΠΑ. Στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, σε διάστημα λίγων εβδομάδων, τα ισραηλινής και τουρκικής προέλευσης περιφερόμενα (loitering) πυρομαχικά που χρησιμοποίησαν οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν κατέστρεψαν 185 άρματα μάχης, 89 τεθωρακισμένα οχήματα μάχης, 182 πυροβόλα / οβιδοβόλα, 73 πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών, 451 οχήματα τακτικών μεταφορών, 26 συστήματα αεράμυνας και 14 ραντάρ. Δυστυχώς, ούτε στην προμήθεια και ένταξη σε υπηρεσία συστημάτων των δύο προαναφερθέντων τύπων έχει καταγραφεί κάποια ουσιαστική εξέλιξη.
Οι τρέχουσες εξελίξεις, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων της Δύσης (ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ενωση) με τη Ρωσία αποτελούν σημαντική παράμετρο, που θα πρέπει άμεσα να ληφθεί υπ’ όψιν, ώστε να αντιμετωπιστούν έγκαιρα οι πιθανές συνέπειες σε δύο πολύ σημαντικές συνιστώσες της εθνικής στρατιωτικής ισχύος, την αεράμυνα, που σχετίζεται άμεσα με τα προαναφερθέντα για τη σύρραξη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, και τις αντιαρματικές δυνατότητες.
Και στους δύο τομείς στις ΕΕΔ βρίσκονται σε υπηρεσία ρωσικής προέλευσης οπλικά συστήματα, τα οποία χωρίς δυνατότητα προμήθειας ανταλλακτικών και των λοιπών αναγκαίων για την υποστήριξη – συντήρηση – επισκευή τους και την εκτέλεση εκσυγχρονισμών και ανανέωσης του ορίου επιχειρησιακής ζωής των βλημάτων που χρησιμοποιούν, οδηγούνται ταχύτατα στην απαξίωση και στον παροπλισμό.
Οδηγούνται σε παροπλισμό TOR-M1, OSA, Kornet, S-300!
Βαρύ πλήγμα θα υποστεί κυρίως η αεράμυνα σε εγγύς βεληνεκές του Ελληνικού Στρατού, καθώς κατά το ήμισυ αποτελείται από ρωσικής προέλευσης συστήματα. Σύμφωνα με ανοιχτές πηγές, σήμερα διατίθενται σε υπηρεσία:
- 21 συστήματα TOR-M1 (επιπλέον τέσσερα συστήματα του τύπου επιχειρεί η Πολεμική Αεροπορία). Η σχετική σύμβαση (09A/99), ύψους 550.000.000 δολαρίων, υπεγράφη με τη ρωσική εταιρία Antey τον Φεβρουάριο του 1999 και αφορούσε 21 συστήματα, οι παραδόσεις των οποίων ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του 2001. Το 2000 υπεγράφησαν επιπλέον δύο συμβάσεις συνολικού ύψους 300.000.000 δολαρίων (273.000.000 ευρώ με την τρέχουσα ισοτιμία) για την προμήθεια 10 συστημάτων, που οι παραδόσεις τους έγιναν την περίοδο 2000-2002. Από αυτά, έξι παραχωρήθηκαν στην Κύπρο ως αντάλλαγμα για τους S-300 PMU1 και τέσσερα στην Πολεμική Αεροπορία για την εγγύς αντιαεροπορική προστασία των S-300 PMU-1. Το TOR-M1, σύμφωνα με τον ιστότοπο του ΓΕΣ, έχει δυνατότητα προσβολής ποικίλων στόχων, όπως αεροσκάφη, ελικόπτερα, ΜΕΑ, κατευθυνόμενα βλήματα αντιραντάρ, βλήματα πλεύσης (cruise) και πυρομαχικά τελικής καθοδήγησης, σε βεληνεκές έως 12 χλμ. και ύψος έως 6 χλμ., και είναι εγκατεστημένο επί ερπυστριοφόρου οχήματος. Στον Ελληνικό Στρατό τα συστήματα αποτελούν την αντιαεροπορική – αντιπυραυλική ασπίδα των βαρέων μηχανοκίνητων δυνάμεων.
- 38 συστήματα OSA-AK/AKM επί τροχοφόρου οχήματος με δυνατότητα προσβολής στόχων σε βεληνεκές έως 12 χλμ. και ύψος 5 χλμ. Τα συστήματα του τύπου είναι κυρίως αναπτυγμένα στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου παρέχοντας προστασία ευρείας περιοχής από εχθρικά αεροσκάφη και ελικόπτερα που πετούν σε χαμηλά ύψη σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Τα πρώτα 12 συστήματα OSA-AK παραλήφθηκαν από τα αποθέματα του στρατού της πρώην Ανατολικής Γερμανίας το 1994 και το 1998 έγινε η παραλαβή επιπλέον 16 συστημάτων της βελτιωμένης έκδοσης OSA-AKM, η προμήθεια των οποίων έγινε από τη Ρωσία έναντι 33 δισ. δραχμών (94.183.770 ευρώ). Στα τέλη Ιουνίου 1999 παρελήφθησαν με ταχύτατες διαδικασίες τέσσερα συστήματα που αποτελούσαν δικαίωμα προαίρεσης στην ανωτέρω σύμβαση, προερχόμενα από τα αποθέματα του στρατού της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενώ το 2007 παραλήφθηκαν επιπλέον επτά συστήματα, τα οποία παραχωρήθηκαν δωρεάν από τη Ρωσία.
Την αεράμυνα εγγύς βεληνεκούς του Ελληνικού Στρατού συμπληρώνουν:
- 54 συστήματα ASRAD-HELLAS επί οχήματος M1097A2 HMMWV, δυνάμενα να μεταφερθούν ως εξωτερικό φορτίο από ελικόπτερο τακτικών μεταφορών CH-47D Chinook, με τετραπλό εκτοξευτή κατευθυνόμενων βλημάτων Stinger και δυνατότητα εμπλοκής στόχων σε βεληνεκές έως και 5,5 χλμ.
- 631 εκτοξευτές από τον ώμο κατευθυνόμενων βλημάτων Stinger POST/RMP/Block 1.
- Σημαντικό πρόβλημα θα αντιμετωπίσει και η Πολεμική Αεροπορία που επιχειρεί δύο πυροβολαρχίες συστημάτων αντιαεροπορικής – αντιπυραυλικής άμυνας S-300 PMU1 που είναι αναπτυγμένες στην Κρήτη.
- Το αντιαρματικό οπλοστάσιο του Ελληνικού Στρατού επίσης θα πληγεί, καθώς τα πιο σύγχρονα, μεγαλύτερου βεληνεκούς (μέγιστο βεληνεκές 5,5 χλμ.) και υψηλής διατρητικής ικανότητας συστήματα κατευθυνόμενων αντιαρματικών βλημάτων, τα Kornet-E, θα τεθούν σε πορεία απαξίωσης. Τα 196 Kornet-E, που είναι εγκατεστημένα επί ισάριθμων τεθωρακισμένων οχημάτων M1114GR HMMWV (κεντρική φωτό) και αναπτυγμένα σε όλη την ελληνική επικράτεια, αποκτήθηκαν σε δύο φάσεις. Στις 19 Οκτωβρίου 2001 υπεγράφη με τη ρωσική KBP η ύψους 92.768.300 ευρώ σύμβαση 028A/2001 για την προμήθεια 98 εκτοξευτών κατευθυνόμενων αντιαρματικών βλημάτων Kornet-E, κατευθυνόμενων βλημάτων, συναφών υλικών και υπηρεσιών και στις 28 Ιουλίου 2003 εξασκήθηκε το δικαίωμα προαίρεσης της αρχικής σύμβασης για την προμήθεια επιπλέον 98 εκτοξευτών, βλημάτων, εργαλείων, παρελκομένων και υλικών.
Πάγωσαν συμβάσεις
Ας σημειωθεί ότι από μία ατυχή συγκυρία, το 2022 επρόκειτο να αποτελέσει κομβικό έτος για την υποστήριξη των προαναφερθέντων ρωσικής προέλευσης συστημάτων. Σύμφωνα με πληροφορίες, επρόκειτο να υπογραφούν συμβάσεις για την προμήθεια επιπλέον βλημάτων Kornet-E για την ανανέωση και ενίσχυση των αποθεμάτων, την ανανέωση της Εν Συνεχεία Υποστήριξης (ΕΣΥ) των TOR-M1 και των OSA-AKM, την ΕΣΥ των S-300PMU1, να οριστικοποιηθεί η σύμβαση για την επέκταση του ορίου ζωής των βλημάτων TOR-M1 και το κυριότερο να πραγματοποιηθούν παραδόσεις υλικών στο πλαίσιο υφιστάμενων συμβάσεων ΕΣΥ των συστημάτων S-300PMU1, TOR-M1 και OSA-AKM.
Μέχρι σήμερα η χώρα μας, με συμφωνίες-πλαίσιο με τη ρωσική κρατική εταιρία Rosoboronexport, προμηθευόταν σε ετήσια βάση υπηρεσίες συντήρησης και ανταλλακτικά, ώστε όλα τα ρωσικής προέλευσης προαναφερθέντα συστήματα να είναι ενεργά και ταυτόχρονα να διατηρείται το όριο ζωής των βλημάτων που χρησιμοποιούν.
Πλέον, η αναβίωση ψυχροπολεμικού κλίματος με τη Ρωσία καθιστά αβέβαια τη δυνατότητα συνέχισης αυτής της πρακτικής και εκ των πραγμάτων η ελληνική πλευρά οφείλει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσει την υποστήριξη των συστημάτων και για παν ενδεχόμενο να προετοιμάσει εναλλακτικές επιλογές.
Είναι εμφανές ότι στην περίπτωση που εφαρμοστεί από ΝΑΤΟ / Ε.Ε. κάποια συνολική απαγόρευση αμυντικών συναλλαγών με τη Ρωσία, την οποία το έως σήμερα χρησιμοποιούμενο ελληνικό επιχείρημα ότι πρόκειται απλώς για υποστήριξη υπαρχόντων υλικών και όχι προμήθεια νέων δεν μπορέσει να παρακάμψει, ή αν η Ρωσία στο πλαίσιο αντιποίνων για τη θέση της χώρας αρνηθεί να εκτελέσει τις παραδόσεις που προβλέπονται για το 2022, η κατάσταση θα επιδεινωθεί σημαντικά.
Αποσπασματικές κινήσεις για αεροσκάφη και αμφίβια τεθωρακισμένα
Δυστυχώς, αντί η δυσμενής κατάσταση που δημιουργείται σε επιχειρησιακό και γεωπολιτικό επίπεδο (τεταμένες σχέσεις Δύσης – Ρωσίας) να σημάνει κινητοποίηση για τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων και την έγκαιρη κάλυψη των κενών που υπάρχουν ή δημιουργούνται, η ειδησεογραφία καταγράφει:
- Αποστολή αιτήματος (LOR: Letter of Request) στις ΗΠΑ για τιμή και διαθεσιμότητα των αμερικανικής προέλευσης μη επανδρωμένων αεροσκαφών (ΜΕΑ) επιτήρησης MQ-9B Sky Guardian, εκτιμώμενου κόστους μεγαλύτερου των 350.000.000 ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι την άνοιξη του 2020 είχε υπογραφεί διακρατική συμφωνία με το Ισραήλ ύψους 35.500.000 ευρώ για την ενοικίαση για χρονική περίοδο τριών ετών δύο ΜΕΑ Heron Block 1 και ενός σταθμού ελέγχου εδάφους, τα οποία άρχισαν να αξιοποιούνται επιχειρησιακά από την Πολεμική Αεροπορία τον Ιούνιο του 2021.
Με αυτό το δεδομένο, τίθεται ή όχι ερώτημα για την προτεραιότητα που αποδίδεται στο συγκεκριμένο πρόγραμμα σε σχέση με άλλες πιο πιεστικές ανάγκες; Για παράδειγμα, μήπως θα έπρεπε η κάλυψη των αναγκών σε ΜΕΑ τακτικού επιπέδου ιδιαίτερα για τις μονάδες του Ελληνικού Στρατού να έχει υψηλότερη προτεραιότητα; Για να γίνει αντιληπτό το κενό που υφίσταται, θα παραθέσουμε το παράδειγμα της 1ης Μεραρχίας Πεζοναυτών των ΗΠΑ (σε παρένθεση ο αριθμός των μη επανδρωμένων αεροσκαφών που προβλέπονται από τους πίνακες οργάνωσης – υλικού για κάθε τύπο μονάδας), η οποία διαθέτει 12 τάγματα πεζοναυτών (52), τρία επιτελεία συντάγματος πεζοναυτών (2), τέσσερις μοίρες πυροβολικού (2), ένα επιτελείο συντάγματος πυροβολικού (2), δύο ελαφρά τεθωρακισμένα τάγματα αναγνώρισης (8), ένα τάγμα αναγνώρισης (4), ένα τάγμα αμφίβιων τεθωρακισμένων και δύο τάγματα μηχανικού μάχης (6). Δηλαδή για τη μεραρχία προβλέπονται συνολικά 678 (!) ΜΕΑ διάφορων κατηγοριών.
Σε αντιστοιχία, ο Ελληνικός Στρατός, που αριθμεί πολλαπλάσιες μονάδες, διαθέτει, σύμφωνα με ανοιχές πηγές, μόλις 14 ΜΕΑ Sperwer. Μήπως η κάλυψη του συγκεκριμένου κενού αποτελεί την ευκαιρία για την εγχώρια βιομηχανική και τεχνολογική βάση να σχεδιάσει, αναπτύξει και παράγει ΜΕΑ και τα περιφερειακά συστήματά τους, όπως επίσης και περιφερόμενα πυρομαχικά;
Αμφίβια τεθωρακισμένα
- Υλοποίηση της ύψους περίπου 150.000.000 ευρώ προμήθειας 76 αμφίβιων τεθωρακισμένων AAV για τον εξοπλισμό των τριών ταγμάτων πεζοναυτών της 32ης Ταξιαρχίας Πεζοναυτών «ΜΟΡΑΒΑΣ», ενώ έχει γίνει γνωστό ότι λόγω ατυχήματος το σώμα των πεζοναυτών των ΗΠΑ αποφάσισε τη μη χρήση τους σε αμφίβιες επιχειρήσεις παρά μόνο σε περίπτωση κρίσης και -το κυριότερο- ενώ το Πολεμικό Ναυτικό δεν διαθέτει τα κατάλληλα πλοία (αποβατικά πλοία με δεξαμενή) για τη μεταφορά και ανάπτυξή τους.
Θεωρούν όσοι ενέκριναν την υλοποίηση της προμήθειας των εν λόγω οχημάτων ότι η μεταφορά τους με τα ηλικίας 20 ετών και άνω αρματαγωγά του Πολεμικού Ναυτικού με ταχύτητα 16 κόμβων και η ανάπτυξή τους από τον καταπέλτη (αφού δεν διαθέτουν δεξαμενή), όπως έχει διαμορφωθεί η απειλή στο Αιγαίο, αποτελεί αξιόπιστη επιχειρησιακή επιλογή;
Ή, όπως φημολογείται, πρώτα δημιουργείται η ανάγκη και στη συνέχεια παρουσιάζεται ως φυσικό επακόλουθο η προμήθεια των κατάλληλων πλοίων πιθανότατα από τα παροπλιζόμενα, προς τη δύση του επιχειρησιακού τους βίου από το ναυτικό των ΗΠΑ;
Μήπως ο μετασχηματισμός της 32ης Ταξιαρχίας Πεζοναυτών σε μία δύναμη εξοπλισμένη με μέσα εκπομπής πυρός για την προσβολή επίγειων και ναυτικών στόχων, που θα μπορεί να επιχειρεί αποκεντρωμένα και να εκτελεί αποστολές, όπως η αμφίβια καταδρομή, η ταχεία ενίσχυση νήσου και οι ειδικές αμφίβιες επιχειρήσεις με τη χρήση υπερταχέων μικρών αποβατικών σκαφών (δυνατότητας μεταφοράς διμοιρίας) και κάποιας παραλλαγής των υψηλής ταχύτητας πλοίων δυνατότητας μεταφοράς συγκροτήματος λόχου που ήδη επιχειρούν στις ελληνικές θάλασσες οι εταιρίες ακτοπλοΐας, αποτελεί μία χαμηλότερου κόστους, αποδοτικότερη και επιχειρησιακά αποτελεσματικότερη επιλογή;
Εκσυγχρονισμός Leopard
- Υλοποιείται με συνοπτικές διαδικασίες ο εκσυγχρονισμός των αρμάτων μάχης Leopard 2A4 σε επίπεδο Leopard 2A7HEL και των Leopard 1A5 στο πλαίσιο ενός υπερφιλόδοξου προγράμματος εκτιμώμενου κόστους 1,5 έως 2 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, στην επιτροπή που συγκροτήθηκε πρόσφατα δόθηκε προθεσμία έως τις 31 Μαρτίου για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τη γερμανική εταιρία Krauss Maffei Wegmann, οι οποίες, πλην του εκσυγχρονισμού, αφορούν και τη διευθέτηση σοβαρών διαφορών μεταξύ των δύο μερών, οι οποίες ήδη έχουν παραπεμφθεί στη διεθνή διαιτησία.
Μπορεί, δηλαδή, να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι οι διαθεσιμότητες, η αριθμητική και επιχειρησιακή επάρκεια των μέσων, υλικών και πυρομαχικών στα υπόλοιπα Οπλα Μάχης (Πεζικό, Πυροβολικό) και Υποστήριξης Μάχης (Μηχανικό, Διαβιβάσεις και Αεροπορία Στρατού) και Σώματα Υποστήριξης Μάχης (Τεχνικό, Εφοδιασμού και Μεταφορών, Υλικού Πολέμου, Ερευνας-Πληροφορικής και Υγειονομικό), είναι τόσο ικανοποιητικές που δεν απαιτούν κατανομή σημαντικών οικονομικών πόρων και άρα υπάρχει η δυνατότητα μονομερούς διάθεσής τους;
Η ανυπαρξία τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης (ΤΟΜΑ), που στα συγκροτήματα συνεπιχειρούν με τα άρματα μάχης, στις πόσες δεκαετίες θα τερματιστεί; Μέχρι σήμερα έχουν αισίως συμπληρωθεί περίπου τρεις δεκαετίες. Για πόσα χρόνια ακόμα θα συνεχίσουν να υπηρετούν ΤΟΜΠ (τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού) σχεδιαστικής ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών;
Αντιαεροπορικό «ΒΕΛΟΣ»
- Είναι δυνατόν περίπου 10 χρόνια μετά την ολοκλήρωση της γενικής επιθεώρησης και εκσυγχρονισμού των 12 συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας «ΒΕΛΟΣ», που χρησιμοποιεί η Πολεμική Αεροπορία για την προστασία των αεροπορικών βάσεων, να μην αναληφθεί συγκεκριμένη και σχετικά χαμηλού κόστους δράση, ώστε το σύστημα να μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο την ικανότητα προσβολής επερχόμενων ρουκετών, βλημάτων πυροβολικού και όλμων, κατευθυνόμενων ή μη βλημάτων και όπλων και ΜΕΑ, δηλαδή τους κύριους λόγους για τους οποίους έγινε ο εκσυγχρονισμός;
Εν κατακλείδι, το ζητούμενο δεν είναι η κατά το δοκούν αποσπασματική προμήθεια αντικειμενικά κορυφαίων τεχνολογικά οπλικών συστημάτων, που όμως συνεπάγεται αυξημένες υποχρεώσεις για επενδύσεις σε υψηλής κατάρτισης προσωπικού υπηρέτησης, συντήρησης και επισκευής και φυσικά τις αναγκαίες υλικοτεχνικές υποδομές (δηλαδή αυξημένο κόστος χρήσης και λειτουργίας) και τις οποίες θα πρέπει να είμαστε οικονομικά προετοιμασμένοι να αναλάβουμε, αλλά οι στοχευμένες και λελογισμένου, για τα οικονομικά δεδομένα της χώρας, κόστους δράσεις, ώστε κατά προτεραιότητα να αναπτύξουμε τις επιχειρησιακές δυνατότητες που είναι προσφορότερες για την αντιμετώπιση της απειλής.
Δηλαδή, ο ουσιαστικά διακλαδικός σχεδιασμός των εξοπλισμών. Ας μην ξεχνάμε ότι μία αλυσίδα είναι τόσο ισχυρή όσο ο ασθενέστερος κρίκος της.