Αρχές δεκαετίας ’40. Η Ευρώπη βράζει. Ο Αδόλφος Χίτλερ έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου με την κατάληψη της Πολωνίας τον Σεπτέμβριο του 1939, Αγγλία και Γαλλία αναγκάστηκαν να κηρύξουν τον πόλεμο στη Γερμανία, η ΕΣΣΔ είχε με τη σειρά της κηρύξει τον πόλεμο στη Φινλανδία και στις αρχές του 1940 οι ναζί κατέλαβαν τη Δανία, τη Νορβηγία και τη μισή Γαλλία…
Ο πόλεμος δεν θα αργούσε να φτάσει και στην Ελλάδα. Άπαντες το γνώριζαν. Όπως ελάχιστοι γνώριζαν (και αποκαλύφθηκε σε μεταπολεμικά δημοσιεύματα) ότι ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ της Ελλάδας ήταν σε πρότερη συνεννόηση με τον βασιλιά της Ιταλίας, Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ’, ώστε να αποφευχθεί η ελληνοϊταλική σύγκρουση. Κάτι που φυσικά δεν επετεύχθη ελέω Μπενίτο Μουσολίνι. Όμως, έχοντας σχέσεις ο Γεώργιος με το ιταλικό παλάτι, ήλθε σε γνώση του ότι η ιταλική κατασκοπεία είχε διεισδύσει στο ελληνικό ΓΕΣ και συνέλεγε απόρρητα στοιχεία για τη διάταξη, τον οπλισμό και τον αριθμό των Ελλήνων στρατιωτών τόσο στη παραμεθόριο όσο και γενικότερα.
Οι Γερμανόφιλοι Έλληνες
Την πληροφορία ο βασιλιάς την μετέφερε στον Ιωάννη Μεταξά και ο Μεταξάς με τη σειρά του στον τότε αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο. Τοιουτοτρόπως χρησιμοποιήθηκε υπέρ της Ελλάδας αφού άρχισε εσκεμμένα η ελληνική αντικατασκοπεία να διαρρέει παραπλανητικές πληροφορίες (τις λεγόμενες μπλόφες), τις οποίες οι Ιταλοί τις θεωρούσαν γνήσιες. Εξάλλου οι Ιταλοί υπολόγιζαν και στην συνεργασία των Γερμανόφιλων αξιωματικών, δηλαδή Ελλήνων οι οποίοι προσπαθούσαν να ρίξουν την κυβέρνηση Μεταξά για να τεθεί η Ελλάδα με την πλευρά του Άξονα όταν θα ξεσπούσε ο πόλεμος.
Χωρίς να το αντιληφθούν οι Γερμανόφιλοι αξιωματικοί, μεταξύ των οποίων συμμετείχε και ο υπαρχηγός ΓΕΣ Κωνσταντίνος Πλατής, βρίσκονταν υπό παρακολούθηση κάτω από το άγρυπνο μάτι του υφυπουργού Δημοσίας Ασφαλείας, Κωνσταντίνου Μανιαδάκη. Ο Παπάγος είχε φροντίσει να παρεισφρήσουν έμπιστοι δικοί του αξιωματικοί σε αυτήν την κάστα αξιωματικών οι οποίοι ενημέρωναν για τις κινήσεις των Γερμανόφιλων…
Ο Αλέξανδρος Παπάγος
Οι σκόρπιες ομάδες (πολιτικών και στρατιωτικών) προσωπικοτήτων που είχαν ξεκάθαρο προσανατολισμό υπέρ της Γερμανίας και προσπαθούσαν να ανατρέψουν το καθεστώς Μεταξά, ώστε η χώρα να στραφεί προς τον Άξονα, δεν ήταν πολλές αλλά είχαν δύναμη. Ισχυρότερος όλων ήταν ο απόστρατος αξιωματικός Θεόδωρος Σκυλακάκης, στενός συνεργάτης του Μεταξά από την εποχή του κινήματος Γαργαλίδη – Λεοναρδόπουλου και φανατικός αντιβενιζελικός. Ο Σκυλακάκης υπήρξε ηγετικό στέλεχος των Ελευθεροφρόνων, υπουργοποιήθηκε την 4η Αυγούστου αλλά αποπέμφθηκε τον Δεκέμβριο του 1936 ως μέλος συνωμοσίας κατά του καθεστώτος. Έκτοτε βρισκόταν σε συνεχή επαφή με τη γερμανική πρεσβεία, αλλά και υπό την στενή της ελληνικής μυστικής αστυνομίας.
Άλλο κορυφαίο στέλεχος των συνωμοσιών ήταν φυσικά ο Θεόδωρος Τουρκοβασίλης, φανατικός Γερμανόφιλος και υπαρχηγός των Ελευθεροφρόνων ως το 1935. Δραστήρια υπέρ της Γερμανίας κινούνταν παλαιοί αντιβενιζελικοί πολιτευτές όπως ο Πέτρος Ράλλης, ο Περικλής Ράλλης και ο Σωτήρης Γκοτζαμάνης που θα διοριστεί αργότερα από τους Γερμανούς υπουργός Επισιτισμού κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Οι σχέσεις ναζιστικής Γερμανίας και μεταξικής Ελλάδας
Οι σχέσεις του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου του Μεταξά με τη ναζιστική Γερμανία υπήρξαν φαινομενικά εγκάρδιες καθ’ όλη την διάρκεια της δικτατορίας. Η ιδεολογική συγγένεια των δύο καθεστώτων, τα εξωτερικά φασιστικά γνωρίσματα της 4ης Αυγούστου (φασιστικοί χαιρετισμοί, οργάνωση νεολαίας, εργατών κλπ.) αλλά και το γερμανόφιλο παρελθόν του Μεταξά, δημιουργούσαν προϋποθέσεις σύσφιξης των διμερών σχέσεων και συνεργασίας.
Τον Σεπτέμβριο του 1936, ο ίδιος ο υπουργός προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς είχε κάνει επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα, κατά την οποία ήρθε σε επαφές με Έλληνες ιθύνοντες του καθεστώτος (Ιωάννης Μεταξάς, Κώστας Κοτζιάς) επιζητώντας στενότερη συνεργασία, ενώ δημοσίως προέβη σε δηλώσεις θαυμασμού του αρχαίου ελληνικού Πολιτισμού, μεταφέροντας την άποψη του Χίτλερ ότι στις φλέβες των σύγχρονων Ελλήνων κυλάει τευτονικό αίμα (άρα υπάρχει συγγένεια μεταξύ των δύο λαών). Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 που έγιναν στην Γερμανία, για πρώτη φορά καθιερώθηκε η αφή της Ολυμπιακής φλόγας από την Ολυμπία, ενώ τα σχετικά προπαγανδιστικά γυρίσματα που κινηματογράφησε η περίφημη Λένι Ρίφενσταλ στην Ελλάδα, διαφήμισαν τη χώρα παγκοσμίως. Κατά την τριετία 1936-1939, δε, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι Ελληνικές εξαγωγές στην Γερμανία ιδιαίτερα στα καπνά τόσο, ώστε στα τέλη του ‘38 η Γερμανία να είναι πλέον ο πρώτος εμπορικός εταίρος της Ελλάδας εκτοπίζοντας την Αγγλία από την θέση αυτή.
Ο Γκέμπελς φωτογραφίζεται με τον Μεταξά στην Καστέλα. Πηγή: Μηχανή του Χρόνου
Όλες οι γερμανικές προσπάθειες να τεθεί η Ελλάδα στην σφαίρα επιρροής του άξονα έπεσαν στο κενό. Και αυτό γιατί η Αγγλία δέσποζε στην εσωτερική Ελληνική σκηνή χάρις την παρουσία του βασιλιά Γεωργίου Β΄.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αγγλία είχε μεταβληθεί σε φανατικό οπαδό του μεγαλείου της Αγγλίας και κατά τη διάρκεια της δεύτερης βασιλείας του ποτέ δεν αμφιταλαντεύτηκε. Επίσης ο βασιλιάς είχε μια βαθιά απέχθεια τόσο για τη ναζιστική Γερμανία όσο και για τον Χίτλερ προσωπικά, σε σημείο να μην τηρεί ούτε τα διπλωματικά προσχήματα: τόσο κατά την επίσκεψη του Γκέμπελς στην Ελλάδα, όσο και κατά το πέρασμα του από την Γερμανία σε ένα διεθνές του ταξίδι, όταν και αρνήθηκε να συναντήσει τον Γερμανό καγκελάριο παρά τις σχετικές προτροπές του Μεταξά. Αλλά και ο Μεταξάς δεν αμφιταλαντεύτηκε ποτέ υπέρ της Γερμανίας. Η εξωτερική του πολιτική, κάτω από το πέπλο της φαινομενικής ουδετερότητας και της ιδεολογικής συμπάθειας για τον Άξονα, υπέκρυπτε τον οριστικό και σταθερό προσανατολισμό της υπέρ της Αγγλίας. Το ημερολόγιο του Μεταξά, αλλά και όλα τα διεθνή έγγραφα το φανερώνουν…
Ο εκτοπισμός τους
Η συνωμοσία των Γερμανόφιλων αξιωματικών εκδηλώθηκε στις 3 Ιουνίου 1940, όταν ο Πλατής ζήτησε επισήμως την αντικατάσταση του Παπάγου στην ηγεσία του στρατού, καθώς (δήθεν…) είχε ενημερωθεί από διπλωματικούς κύκλους ότι δεν ήταν αρεστός στη Γερμανία. Ο Παπάγος ενημέρωσε σχετικά τον Μεταξά, προσθέτοντας ότι θεωρούσε απίθανο η Γερμανία να εξέφραζε τέτοιου είδους απόψεις χωρίς να χρησιμοποιήσουν την επίσημη διπλωματική οδό.
Αυτή ήταν η αφορμή που επιζητούσε ο Μεταξάς για να εκκαθαρίσει τους Γερμανόφιλους μια και καλή. Με μια σκληρή κίνηση μέσω των μηχανισμών του Μανιαδάκη, σαρώθηκαν μέσα σε λίγες ώρες όλοι οι συνωμότες μαζί. Ο Πλατής τέθηκε σε διαθεσιμότητα υποβλήθηκε σε συνεχείς ανακρίσεις και εκτοπίστηκε, ενώ όλοι οι συνωμότες συνελήφθησαν εντός μιας ημέρας και εκτοπίστηκαν.
Έργο Μανιαδάκη
Ο Μανιαδάκης, υφυπουργός Δημόσιας Ασφαλείας, ήταν άνθρωπος της «πιάτσας», ιδιαίτερα ευφυής, φανατικός αντιβενιζελικός και αντικομμουνιστής, αδίστακτος και προσωπικός οπαδός του Μεταξά. Όταν ανέλαβε καθήκοντα υφυπουργού ήρθε σε επαφή με Άγγλους ιθύνοντες, και προσχώρησε οριστικά στο στρατόπεδο των Άγγλων αν και υπήρξε Γερμανόφιλος στο παρελθόν.
Και πληροφορούσε σχεδόν καθημερινά τον Μεταξά για τις δραστηριότητες των Γερμανόφιλων, χάρις ένα ευρύ δίκτυο πληροφοριοδοτών που είχε αναπτύξει στην Αθήνα αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Όλοι οι Γερμανόφιλοι παρακολουθούνταν στενά από την ασφάλεια και καταγράφονταν όλες οι κινήσεις και επισκέψεις τους στη γερμανική πρεσβεία, αλλά ο Μεταξάς δεν αναλάμβανε δράση εναντίον τους, καθώς η όλη υπόθεση έμοιαζε χωρίς δυναμική, οι συνωμότες δεν είχαν προχωρήσει σε κάποια δράση, ενώ δεν ήθελε να δυσαρεστήσει και τη Γερμανία σε μια πολύ κρίσιμη συγκυρία. Πάντως σε πολλές εγγραφές του ημερολογίου του, φαίνεται ότι ο Μεταξάς υπολόγιζε σοβαρά τους Γερμανόφιλους και του δημιουργούσε ανασφάλεια η δραστηριότητα τους.
Γνώριζαν εκ των προτέρων για την ιταλική επίθεση!
Όταν έφτασε η 27η Οκτωβρίου στο ΓΕΣ γνώριζαν πλέον ότι ο πόλεμος ήταν θέμα ημερών (ή και ωρών…). Συγκεκριμένα ο διοικητής της Μεραρχίας 8ης Μεραρχία Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, σε τηλεφωνική του επικοινωνία με το ΓΕΣ (και τον αντισυνταγματάρχη Αθανάσιο Κορώζη), περί ώραν 19.00, μεταβίβασε τα ακόλουθα: «Αναφέρατε παρακαλώ εις τον Αρχηγόν του Γ.Ε.Σ. ότι η προσωπική μου γνώμη είναι ότι αύριον την πρωίαν, ίσως δε και κατά την διάρκειαν της νυκτός 27 με 28 Οκτωβρίου, θα έχωμεν ιταλικήν επίθεσιν. Η Μεραρχία θα επιτελέση το καθήκον της προς την πατρίδα συμφώνως προς διαταγάς και οδηγίας του Γ.Ε.Σ. Δύνομαι να βεβαιώσω υπευθύνως τον Αρχηγόν του Γ.Ε.Σ. και τονίζω τούτο ιδιαιτέρως ότι δεν θα περάσουν Ιταλοί από το Καλπάκι».
Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος
Ήτοι, ο Κατσιμήτρος ενημερώνει τη στρατιωτική ηγεσία ότι επίκειται ιταλική επίθεση, πριν καν ο Ιταλός πρέσβης Εμμανουέλε Γκράτσι επισκεφτεί τον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά και επιδώσει το γνωστό τελεσίγραφο…
Η μπλόφα του Παπάγου
Ο Παπάγος, μισή ώρα μετά την επίδοση του τελεσιγράφου στον Μεταξά, καλεί έκτακτο πολεμικό συμβούλιο με όλους τους αρχηγούς όπλων και τους επιτελείς και ανακοινώνει την έναρξη του πολέμου και το σχέδιο αμύνης. «Λόγω υπεροπλίας του εχθρού η γραμμή αμύνης περιορίζεται στην περιοχή της Θεσσαλίας, Ολύμπου και στην κοιλάδα των Τεμπών».
Πάγωσαν όλοι οι παριστάμενοι αξιωματικοί: μα, το 1/3 της Ελλάδας και δη η Μακεδονία παραδιδόταν στο έλεος των Ιταλών; Ο Παπάγος ζητά να εξέλθουν της αιθούσης όλοι οι αξιωματικοί, γραμματείς και στενογράφοι και ζητά να μείνουν μόνο οι αρχηγοί των τριών όπλων.
Απευθυνόμενος σε αυτούς τους τρεις ο Παπάγος τους είπε: «Κύριοι αυτό που παρακολουθήσατε ήταν μια μπλόφα, το πολεμικό συμβούλιο θα γίνει το βράδυ στην Σχολή Ευελπίδων θα προσέλθετε χωρίς υπηρεσιακά αυτοκίνητα και χωρίς διακριτικά, η απόφαση του έθνους είναι μία: ούτε μια σπιθαμή ελληνικής γης στον εχθρό».
Ο Παπάγος γνώριζε ότι το πρωινό πολεμικό συμβούλιο παρακολουθούνταν από Ιταλούς κατασκόπους που είχαν διεισδύσει στους στενογράφους και στους γραμματείς του επιτελείου. Και, ως εξαίρετος παίχτης της πόκας που ήταν και στην προσωπική του ζωή έστησε μια μεγαλειώδη μπλόφα στους Ιταλούς . Έτσι πείστηκαν ότι η Ελλάδα ήταν απρόθυμη αλλά και ανεπαρκής και ίσως για αυτό επιτέθηκαν με το ήμισυ της πολεμικής μηχανής τους.
Οι πρώτες στρατηγικές υποχωρήσεις και ελιγμοί του ελληνικού στρατού των πρώτων ημερών του πολέμου παρέσυραν τους Ιταλούς να αφήσουν τη μεραρχία Τζούλια αποκομμένη από την υπόλοιπη ιταλική στρατιωτική δύναμη και έδωσαν τη δυνατότητα στον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη, ερχόμενος από τη Μακεδονία (στην οποία δεν είχαν δώσει καμία σημασία οι Ιταλοί) να φτάσει στην Πίνδο, να πλευροκοπήσει τους αλπινιστές της και να τους οδηγήσει προς τη θεσπρωτική Θάλασσα.
Η συνέχεια, γνωστή…